43
Tapşırıq nəticələrinin müzakirəsindən sonra əyani vəsaitlərə istinad edərkən
nəzəri
material şərh və təhlil olunur. Müəllim ikiləpəli bitkilərin əlamətlərinin təsviri zamanı
“Klaster”in halqalarına qayıdır və şagirdlərin cavablarını öyrəndikləri məlumatla müqayisə
edir. Şagirdlərdə formalaşmış bitkiləri təsvir və təyinetmə bacarıqları növbəti paraqraflarda
örtülütoxumlu bitkilərin müxtəlif fəsilələrinin nümayəndələri barədə biliklərin qavran-
masını daha da səmərəli edə bilər. Müəllim müxtəlif bitki çiçəklərinin şəklindən, yaxud
elektron təqdimatından
istifadə edərkən, şagirdlərə aşağıdakı alqoritm üzrə hər hansı çiçəyi
təsvir və tərtib etməyi tapşırır.
1. Çiçək saplağını, çiçək yatağını, kasacığı, tacı, erkəkciyi və dişiciyi müəyyən edin.
2. Kasa yarpaqlarının, ləçəklərin, erkəkciklərin və dişiciklərin sayını hesablayın.
3. Çiçəkyanlığının sadə və ya ikiqat olduğunu müəyyən edin.
Daha sonra şərti işarələrlə çiçəyin strukturunu əks etdirən, “çiçək düsturu” anlayışı izah
olunur. Bu mərhələdə müəllim şagirdlər üçün yaddaş vərəqi hazırlaya bilər.
K – kasayarpağı, L – ləçək, E – erkəkcik, D – dişicik
( ) – bitişmiş hissə, 3 + 3 – üç-üç iki səviyyədə yerləşməsi, ∞ – sayı 12-dən çoxdur və s.
Çiçəyin quruluşu haqqında bilikləri möhkəmləndirmək üçün bütün sinif və kiçik
qruplarda belə bir praktiki işin aparılması məqsədəuyğundur: şagirdlər şəkillərdən, çiçək
modellərindən istifadə edərkən öyrəndikləri çiçəyin düsturunu təyin edirlər
.
“Öyrəndiklərinizi tətbiq edin” bölümündə təqdim olunmuş tapşırığı yerinə yetirən
şagirdlər 6-cı sinifdə və bu dərsdə qazanılan biliklərdən faydalanırlar. Tamamlanmış
tapşırıq nəzərdən keçirilir, nəticələr müzakirə olunur.
“Öyrəndiklərinizi yoxlayın” bölümündə birləpəlilər və ikiləpəlilər üçün səciyyəvi olan
əlamətlər (şəklə əsasən) cədvəlin müəyyən sətirlərində qeyd olunur.
Bu zaman dərsin
əvvəlindəki “Klaster”ə bir daha qayıtmaq olar. İkinci tapşırıqda verilən təsvirlərə görə çiçək
düsturları tərtib edilir. Bu tapşırıqlar gələcək dərslərdə nəzərdə tutulan məlumatların daha
səmərəli mənimsənilməsi üçün zəmin yaradır.
Qiymətləndirmə meyarları: şərhetmə
Dərs 16 / Mövzu 15
:
İKİLƏPƏLİLƏR SİNFİ.
XAÇÇİÇƏKLİLƏR VƏ GÜLÇİÇƏKLİLƏR FƏSİLƏSİ
I səviyyə II
səviyyə III
səviyyə IV
səviyyə
Örtülütoxumlu bitki-
lərin
xüsusiyyətləri
haqqında mülahi-
zələrini
çətinliklə
şərh edir.
Örtülütoxumlu bitki-
lərin xüsusiyyətləri
haqqında mülahi-
zələrini şərh edərkən
tez-tez səhvlərə yol
verir.
Örtülütoxumlu bit-
kilərin xüsusiyyətləri
haqqında mülahizə-
lərini şərh edərkən kiçik
qeyri-dəqiqliyə yol
verir.
Örtülütoxumlu
bitkilərin xüsu-
siyyətləri haqqında
mülahizələrini
dolğun şərh edir.
Alt
STANDARTLAR
1.1.2. Canlıların müxtəlifliyi haqqında mülahizələrini şərh edir.
1.1.4. Canlıların sistematik kateqoriyalarını fərqləndirir.
Təlim
NƏTİCƏLƏRİ
Xaççiçəklilərin və gülçiçəklilərin xüsusiyyətləri haqqında
mülahizələrini şərh edir.
Xaççiçəklilər və gülçiçəklilər fəsilələrinə aid olan bitkiləri
fərqləndirir.
44
Gündəlik planlaşdırma nümunələrində bu və növbəti dərsə aid daha ətraflı tövsiyələr
verilmişdir.
Mövzunun əvvəlindəki tarixi fakt müzakirə olunur. Şagirdlər əvvəl qazandıqları
biliklərə əsasən oxşar bitkilərin bir sinfə, fəsiləyə, yaxud hər hansı sistematik kateqoriyaya
aid olduğu haqqında fikirlər irəli sürürlər. Müəllim “Bunu necə müəyyən etmək olar” sualı
ilə şagirdlərin fikrini bitkilərin müəyyən əlamətlərinə görə təsvir
edilməsinin zəruriliyinə
yönəldir.
“Bitkini hansı əlamətlərinə görə təsvir etmək olar” sualının müzakirəsi
şagirdlərin
növbəti tapşırığa hazırlanmasına kömək etmiş olur.
Praktik fəaliyyətə başlamazdan əvvəl meyvə növləri və onların xüsusiyyətləri
haqqında şagirdlərin VI sinifdə aldıqları bilikləri yada salmaq faydalı olardı. Bunun üçün
lövhədə belə bir cədvəl tərtib etmək olar.
MEYVƏ
Şirəli Quru
Birtoxumlu
Çoxtoxumlu
Müəllimin seçimindən asılı olaraq praktik iş dərslikdəki şəkil və ya müvafiq tablolar
əsasında aparıla bilər.
Paraqrafın nəzəri materialı ilə tanışlıq bir neçə üsulla aparıla bilər:
А) Praktik işin nəticələrinin müzakirəsindən
sonra müəllim plakatlar, sxemlər, elektron
təqdimatlar, videomaterial və digər əyani vəsaitlərdən istifadə edərkən nəzəri materialı izah
edə bilər. İzahat zamanı belə bir cədvəl çəkilir və qeydlər olunur. Bu cədvəlin doldurulması
növbəti dərslərdə davam edə bilər.
Fəsilənin
adı
Həyat
forması
Çiçəyin
düsturu
Meyvəsi Nümayəndələri
Əhəmiyyəti
... ... ... ...
...
...
B) Mətn ilə tanışlıq kiçik qruplarda da aparıla bilər. Qruplar mətnin hər hansı hissəsini
təhlil edir və cədvəlin müvafiq xanasında qeydlər aparırlar. Mətn və ya şəkillər müəllim
tərəfindən də hazırlana bilər. İşin nəticələri ümumi cədvəl şəklində tərtib olunur. Hazır
cədvəl nəzərdən keçirilir, nəticələr müzakirə olunur. Cədvəl sonrakı tapşırıqların
da yerinə
yetirilməsini təmin edir. Mövzuya aid tövsiyələrin sonunda verilmiş saytlarda rus dilində
müvafiq materiallar yerləşdirilmişdir.
“Öyrəndiklərinizi tətbiq edin” bölümündə təqdim olunmuş tapşırığı yerinə yetirən
şagirdlər dərsdə qazanılan biliklərdən faydalanırlar. Bu tapşırığın məqsədi ümumiləşdirmək
və müqayisə etmək vərdişlərini formalaşdırmaqdır. Xaççiçəklilərə və gülçiçəklilərə xas
olan əlamətləri müəyyən edən şagirdlər sistematik qrupları müqayisə edir, fərqləndirirlər.
Tamamlanmış tapşırıq nəzərdən keçirilir, nəticələr müzakirə olunur.
“Öyrəndiklərinizi yoxlayın” bölümündə təqdim olunan tapşırıq şagirdlərin əlavə