Microsoft Word Baba -edebiyyatda lirik nov doc

 

 

92

FailAtün 

  FailAtün FailAtün FailÜn 

 

Qılsa vəslin şamım sübhə bərabər, yox əcəb; 

Rəsmdir fəsli-bəhar olmaq bərabər ruzü şəb 

 

Gün ki, sayən düşdüyü yerdən durar, bir vəchi var; 

Gəlsə aliqədrlər fəqr əhli durmaqdır ədəb. 

M.Füzuli 

 

Mən cahan mülkündə mütləq, doğru halət görmədim.  

Hər nə gördüm, əyri gördüm, özgə babət görmədim. 

Aşinalar ixtilatında sədaqət görmədim,  

Biətü igrarü imanü dəyanət görmədim, 

Bivəfadən lacərəm təhsili hacət görmədim.  

M.P.Vaqif 

 

Rəcəz bəhri.  Rəcəz sözünün mənası  ərəbcədən özünü 

öymək, qürur, lovğalanmaq, qoçaqlığı tərif etmək, şeiri bədii 

avazla oxumaq, düşmənə qarşı istehza mənalarını verir. 

Rəməl bəhrinin əsas təfiləsi aşağıdakı kimidir: 

Müstəf’ilün   Müstəf’ilün   Müstəf’ilün   Müstəf’ilün 

 

Məndə sigar iki cahan, mən bu cahanə sığmazam 

Gövhəri laməkan mənəm, kövnü məkanə sığmazam. 

Nəsimi  

 

Mütəqarib bəhri.  Mütəqarib sözünün lüğəvi mənası 

bir-birinə yaxın olan şeylər deməkdir. Bu bəhrin 4 növü 

işlədilir. Bəhrin əsas təfiləsi belədir: 

 

 

93

Fə’Ulün     Fə’Ulün,    Fə’Ulün,    Fə’Ulün 

 

Çəkil, yol ver, at bağrı çatlatmamışıq, 

Vurub yıxmışıq, tutmuşuq, atmamışıq, 

Çapıb qovmuşuq, qan-tərə batmışıq, 

Yığıb milləti bir yerə qatmışıq. 

M.Ə.Sabir  

Müzare bəhri.  Müzare oxşarlıq, bənzəyən mənalarını 

verir. Bu bəhrin 3 növü işlədilir. Əsas təfiləsi belədir: 

məf’Ulü,    fA’ilAtü,    məfA’İlün,    fA’ilün 

 

Məhşər günü görəm, derəm, ol səvqaməti, 

Gər onda həm görünməsə, gəl gör qiyaməti. 

M.Füzuli 

 

Olsaydı məndəki qəm Fərhadi-mübtəladə,  

Bir ah ilə verərdi min Bisütunu badə.  

M.Füzuli 

Münsərih bəhri.  Münsərih sözü cəld, çevik, sürətli, 

axıcı, azad, sərbəst mənasında işlədilir. Bu bəhrin 2 və bəzən 

4 növü olduğu göstərilir. Münsərih bəhrinin təfiləsi belədir: 

Müftə’ilün    fA’ilün    müftə’ilün    fA’ilün 

 

Oğul mənimdir əgər, oxutmuram, əl çəkin! 

Eyləməyin dəngəsər, oxutmuram, əl çəkin! 

Qoysanız öz oğlumu mən salım öz halimə,  

Sənətimi öyrədib, uydurum əhvalimə,  

Dün bu oxutmaq sözün ərz elədim alimə…  

M.Ə.Sabir  

---

 

 

94

Kimsədə rüxsarına taqəti-nəzzarə yox, 

Aşiqi öldürdü şövq, bir nəzarə çarə yox. 

 

Bağrı bütünlər mənə tənə edərlər müdam,  

Halımı şərh etməyə bir ciyəri parə yox.  

M.Füzuli  

 

Müctəs bəhri.  Müctəs sözünün lüğəvi mənası  kəsilmiş, 

kökündən qoparılmış deməkdir. Bu bəhrin 4 növündən 

Azərbaycan  şeirində istifadə olunmuşdur. Ümumiyyətlə isə 

müctəs bəhrinin 8 növü olduğu bildirilir. Müctəs bəhrinin 

təfiləsi belədir: 

MəfAilün     fəilAtün     məfAilün     fəilAtün 

 

Nə mülkü mal mənə çərx versə məmnunam, 

Nə mülkü maldan avarə qılsa məhzunam. 

 

Həyat sərf edübən, dərd qılmışam hasil, 

Sirişki-alü rüxi-zərd qılmışam hasil. 

M.Füzuli  

Xəfif bəhri.  Xəfif sözünün mənası yüngül, oynaq, 

sürətlə  hərəkət edən, çevik deməkdir. Azərbaycan  əruzunda 

xəfif bəhrinin yalnız iki növü işlənmişdir. Xəfifin təfiləsi 

aşağıdakı kimidir: 

fAilatün     məfAilün     fəilün  

 

Ey könül, yarı istə, candan keç, 

Səri-kuyun gözət, cahandan keç 

 

Laməkan seyrinin əzimətin et, 

 

 

95

Bu xarab olacaq məkandan keç!   

M.Füzuli  

 

Yox, yox əsla sən ölmədin dirisən, 

Ən böyük qəhrəmanların birisən! 

A.Səhhət  

 

Mütədarik bəhri.  Mütədarik sözünün mənası  tədarük 

edən, hazırlıq görən deməkdir. Mütədarik bəhrindən  şeirdə 

nisbətən daha az istifadə olunmuşdur. Bu bəhrin təfiləsi 

aşağıdakı kimidir: 

fAilün      fəil     fAilün    fəil 

 

Səndən əl çəkib kəsməm ülfəti 

Gərçi şər ilə var məzəmməti 

M.X.Zəli  

 

Kamil bəhri. Kamil sözünün mənası mükəmməl, nöq-

sansız, tam, bitkin, təcrübəli mənalarını verir. Kamil bəhri 

Ə.Cəfərin yazdığı kimi Azərbaycan əruzunda az işlənmişdir. 

Azərbaycan  əruzunda kamil bəhrinin iki bölümlü növündən 

istifadə olunmuşdur. Bu bəhrin təfiləsi belədir: 

mütəfAilün     mütəfAilün    mütəfAilün     mütəfAilün 

 

Yetər ey fələk bu cəfa, yetir məni-zarə sərvi-rəvanımı 

Məhi-tələtilə münəvvər et dilü dideyi nigəranımı.  

 

Sitəmin daşilə başı yarıq bədəni şikəstə Füzuliyəm 

Bu əlamətilə bulur məni soran olsa namü nişanımı.  

M.Fuzuli 

 

---