Microsoft Word Baba -edebiyyatda lirik nov doc
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
78 coşğun bir ilhamın və odlu bir ürəyin çırpıntılarından yaranırdı» 1 .
İncə bir bahar buludunu andıran və gəncliyi bir göl kimi dalğalandıran mavi gözlərə Yazdığım dastanlar. Vərəmli və sıtmalı gecələrimi günəşli gündüzlərə döndərdim. Bu gün məndən uzaqsınız. Sizi mən ölən günlərin heçliyinə öz əlimlə göndərdim. «Dürrənin səsi», «Dilcan dərəsi», «Gözəllərim», «Qəzəllərim», … lərim…, lərim… və nələrim… Artıq gözlərimdən uzaqlaşdınız; Ölən bir cahanla siz gülüşsüz qucaqlaşdınız… (S.Vurğun)
S.Vurğun burada «andıran», «dalğalandıran», «döndərdim», «göndərdim», «səsi», «dərəsi», «Qəzəllərim», «lərim», «nələrim», «uzaqlaşdınız», «qucaqlaşdınız» kimi
1 Ъ.Абдуллайев. Сямяд Вурьун поетикасы. Бакы, Эянълик, 1976, сящ. 131.
79 sözlərdən istifadə edərək, qüvvətli qafiyələr yaratmışdır. Əsas cəhət budur ki, şair sərbəst şeirin formalist tərəflərinə uymamış, misraları, qafiyələri poetik fikrin ifadəsinə tabe tutmuşdur. Sərbəst şeir yarandığı ilk illərdə vəznin tələblərinə uyğun olaraq orada müraciət, bədii xitab, tribunluq özünü daha çox göstərirdi. Sərbəst şeirdə özünü göstərən bu çağırış ruhu, şüarçılıq daha çox ictimai-sosial tələbdən irəli gəlir və məzmuna çevrilirdi. Lakin hər hansı amildən asılı olmayaraq poetik sənətkarlıq, fikrin şairanə, obrazlı ifadəsi hər şeydən əsas olmalıdır. Hələ gənc yaşlarından fitri istedadı ilə parlayan S.Vurğunun sərbəst şeirləri məhz poetik dil baxımından diqqəti cəlb edirdi. … Belə bir gündə mavi buludların rənginə uymaq və gecələrin sarımtıraq, Çarpışaraq görünüşündə həyat duymaq Yaramaz!.. Odur ki, mən Siniflər döyüşündən törənən bir əsgər kimi, Şeirlərimi şüarlara döndərirəm, Onları son döyüşün ilk cəbhəsinə göndərirəm.
Göründüyü kimi, S.Vurğun şeirin özündə də onun şeir- inin, sözlərinin şüarlara «döndərilməsini» etiraf edirdi. Lakin şeirdə şüarçılıq, hay-küy yox, onun məzmunundan doğan çağırış, oyanış ruhu hiss olunur. Şairin şeirdə yaratdığı ritm,
80 tapdığı qafiyə, bədii dildən istifadəsi diqqəti xüsusilə cəlb edir. Belə ki, «mtraq» dilimizdə o qədər də aktiv sözdüzəldən şəkilçi hesab olunmur. Şair bu şəkilçini «sarı» sifətinə artıraraq azaltma dərəcəsi yaratmış və «sarımtraq gecələr» kimi təşbeh yaratmışdır. Bundan sonra isə «sarım- traq», «uymaq», «duymaq» kimi uğurlu qafiyələr işlətmişdir. Şeirdə işlənən «döndərirəm», «göndərirəm» kimi tam qafiyələr də ritmin vəhdətinə, məzmunun dərkinə xüsusi xidmət göstərir. Sərbəst vəzn şeirimizdə yeni olduğu üçün bəzi gənc qələm sahibləri yenilik axtarmaq, yenilik yaratmaq naminə inadkarlıq göstərir, şeiri eksperimentə çevirirdilər. Belə şeirlərdə hisslərin təsvir və tərənnümündən daha çox formalizmə, abstrak düşüncəyə, rabitəsiz fikirlərə üstünlük verilir. Odur ki, 1920-1930 və hətta 40-50-ci illərdə belə qələmə alınan sərbəst şeirlərdə ənənə və novatorluq prinsipi pozulur və şeir klassik dəyərlərdən, milli-xəlqi hisslərdən uzaqlaşırdı. Sonralar gördüyümüz kimi, S.Vürğün sərbəst şeir yazmaqdan uzaqlaşmış və ən dəyərli əsərlərini də heca vəznində yazmışdır. Tədqiqatçıların doğru qeyd etdikləri kimi, sərbəst şeir, demək olar, XX əsrin 50-ci illərinə qədər özünün tam xəlqi-milli formasını tapa bilməmişdi. Bir sıra sərbəst şeir yazarları sərbəst şeiri qafiyənin ol- maması, misraların bilərəkdən sındırılması, ahəngin ol- maması kimi başa düşürdülər. Onların bir çoxu unudurdular ki, sərbəst şeirdə qafiyə bədii fikrin daha vurğulu, emosional ifadəsi üçün gərəkli olan başlıca faktordur. Bu zaman şair poetik fikri qafiyələrin axınında məhdudlaşdırmır, əksinə, qafiyəni fikrə tabe tutur. Hətta bəzi gənc şairlərin şeirlərində sərbəstlikdən sui istifadə edilərək, təfsilata, əhvalatçılığa,
uzunçuluğa yol verilirdi. Bu isə şeiri hansı vəzndə yazıl- masından asılı olmayaraq zəif, sönük şəklə salırdı. Bunun nəticəsi idi ki, sərbəst şeirdə yazmağa başlayan şairlərin demək olar, çoxu ümumiyyətlə, bədii yaradıcılıqdan uzaqlaşdılar. Poetik istedadın azlığı, şeirdə formalizm cəhdləri, sərbəst şeiri tam sərbəstlik kimi anlamaq yaradı- cılıqda uğursuzluqla nəticələndi. M.Müşviq sərbəst vəzndə qələmə aldığı şeirlərində də heca vəzninin poetik xüsusiyyətlərindən müvazi şəkildə istifadə edirdi. O, həm sərbəst şeirin forma cəhətlərindən istifadə edir, həm də, ahəng, bölgü, qafiyə baxımından şeirdə axıcılıq, oynaqlıq yaradırdı: … Nə xoşdur bir hiss kimi qəlblərə girmək səssiz – sorğusuz. Bütün fənalıqları yıxıb devirmək qara-qorxusuz Mən qarşımda yamyaşıl çollər görürəm, Qeyrətli, bacarıqlı ellər görürəm. Görürəm o dağdakı toyu, düyünü yeni səhnədə. Görürəm Tərtərhesin köpürdüyünü polad dəhnədə. Mənimki onlardadır, onlar da ancaq bizə tərəfdir. Əvət, bu insanların şairi olmaq böyük şərəfdir. Mən bir dövrdəyəm ki, tunc qanadlanır, Qara daşın, mərmərin köksü atlanır, Boylanır qabağımda böyük bir əməl, ucalır başım. Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|