Microsoft Word Baburname doc

Zəhirəddin Məhəmməd BABUR  

 

 

36

çənd ki, öz əliylə bir iş görməyə fürsəti olmadı, ancaq bəzi müharibələrdə 

cəsarət göstərdiyi söylənir.  

Fövqəladə (19 a) dərəsədə gözəl ox atırdı. İlbasuna

1

 atdığı oxu və tir-

gəzi az hallarda yan keçirdi. Balqabağı

2

 meydanın o biri ucundan rahatca 

vururdu. Sonralar kökələndə qırqovul və bildirçini piyazi

3 

ilə vurmağa baş-

lamışdı və yenə çox azı hədəfə dəymirdi. Quşbaz bir adamdı, quşları çox və 

yaxşı ovlayırdı. Uluğ  bəy Mirzədən sonra onun qədər quşbaz bir padşah 

yoxdur. 

Fövqəladə dərəcədə həyalı idi. Deyilənə görə, tək olanda da, yaxın qo-

humlarının və adamlarının yanında da ayağını örtürmüş. 

Möhkən içən idi. İçməyə başladığı zaman iyirmi-otuz gün dalbadal 

içir, içmədiyi zaman da iyirmi-otuz gün içmirdi. Bəzən içki məclislərində 

heç qalxmadan gecə-gündüz otururdu. Şərab içmədiyi günlərdə kefsiz olur-

du. Təbiətində  xəsislik vardı. Az danışan və yumşaq bir adamdı.  İradəsi 

bəylərinin əlində idi. 

Meydan müharibələri: Sultan Əhməd Mirzə dörd meydan müharibə-

sinə girdi. Bir dəfə  Şeyx Camal Arğunun kiçık qardaşı Nemət Arğun ilə dö-

yüşdü və Zamin ətrafındakı Azar-Düzündə qalib gəldi. 

Bir dəfə də [qardaşı] Ömər Şeyx Mirzəyə Havasda qalib gəldi. 

Bir dəfə Daşkənd civarındakı Çir çayının sahilində Sultan Mahmud 

xanla çarpışdı. Düzdür, bu meydan müharibəsi deyildi. (19 b) Moğol axınçı-

larının bir neçəsi onun qoşununun arxasından gəlib  əsgərlərin xırda-xuruş 

əşyasını  ələ keçirmişdi, bu qədər çox əsgər heç bir çarpışma olmadığı  və 

düşmənlə qarşılaşmadığı halda vahiməyə qapıldı. Əsgərlərin çoxu Çir çayın-

da boğuldu. 

Bir dəfə də Heydər Göyəldaşla Yar-yaylaq ətrafında savaşdı və qalib 

gəldi. 

Torpaqları:  torpaqları  Səmərqənd və Buxara idi. Buraları ona atası 

vermişdi.  Şeyx Camalın  Əbdülqüddüs tərəfindən öldürülməsindən sonra  

Daşkəndi,  Şahruxiyyəni və Sayramı da almışdı. Bu yerləri bir müddət öz 

əlində saxladı, sonra Daşkəndi və Sayramı kiçık qardaşı Ömər Şeyx Mirzə-

yə vermişdi. Xocənd və Ura-Təpə  də bir müddət Sultan Əhməd Mirzənin 

idarəsində qaldı.  

Uşaqları:  iki oğlu olmuş, ancaq kiçık ikən ölmüşdü. Beş  qızı vardı, 

bunların dördü Qutuq bəyimdən idi. Onların ən böyüyü Qaragöz bəyim de-

dikləri Rəbiə Sultan bəyimdi və onu özü sağkən Sultan Mahmud xana ver-

                                                           

1

 İlbasun: bu söz yırtıcı quşlar və sərçə kimi kiçik quşlar xaricində bütün ovlanan quş-

lara verilən ümumi addır.  

2

 Balqabaq və Balqabaq meydanı: təlim atışları üçün hədəf olaraq balqabağa ox atılan 

meydan olmalıdır. İstanbulda da "Ox meydanı" adlı bir meydan mövcuddur.  

3

 Piyazi: bir silah növü.  

---

BABURNAMƏ 

 

37

mişdi. Rəbiə bəyimin xandan Baba xan adlı çox yaxşı bir oğlu olmuşdu. Öz-

bəklər Xocənddə Sultan Mahmud xanı şəhid edəndə onu və onun kimi bir 

neçə  uşağı da öldürdülər. Sultan Mahmud xanın ölümündən sonra Rəbiə 

Sultan bəyim Cani bəy (20 a) Sultana ərə getdi. 

İkinci qızı Ağ bəyim dedikləri Səlihə Sultan bəyim idi. Sultan Əhməd 

Mirzənin ölümündən sonra [qardaşı] Sultan Mahmud Mirzə toy edərək onu 

böyük oğlu Sultan Məsud Mirzəyə aldı. Sonra Şah bəyim və Mehrinigar xa-

nımla birlikdə Kaşğara getdi. 

Üçüncü qızı Ayşə Sultan bəyim idi. Mən beş yaşında ikən Səmərqən-

də gələndə mənimlə nişanlamışdı. Sonra qazaxlıq zamanımda Xocəndə gəl-

miş və orada evlənmişdim. Səmərqəndi ikinci dəfə alanda bir qızımız oldu, 

amma uşaq bir neçə gün sonra tələf oldu. Daşkənd məğlubiyyətindən bir az 

əvvəl böyük bacısının təhriki ilə məndən ayrıldı. 

Dördüncü qızı Sultanım bəyimdi. Onu əvvəlcə Sultan Əli Mirzə, sonra 

Teymur Sultan, daha sonra isə Mehdi Sultan almışdı. 

Qızlarının ən kiçiyi Məsumə Sultan bəyim idi. Anası arğunlardan Sul-

tan Arğunun  əmisi qızı  Həbibə Sultan bəyim idi. Mən Xorasana gedəndə 

görmüş və xoşlandığım üçün elçi göndərmişdim, sonra Kabilə gətirdib ev-

ləndim. Bir qızımız oldu, amma onu doğanda Allahın rəhmətinə qovuşdu. 

Qıza anasının adı qoyuldu. 

Qadınları və cariyələri: qadınlarının biri ilkin Sultan Əbu Səid Mir-

zənin istəmiş olduğu Mehrinigar xanımdı. Mehrinigar xanım Yunus xanın 

böyük qızı və anamın doğma bacısı idi. (20 b) 

Biri də tarxanlardan idi və buna görə ona Tarxan bəyim deyirdilər. 

Digəri isə Qutuq bəyimdi və Tarxan bəyimin südbacısı idi. Sultan Əh-

məd Mirzə onu sevərək almışdı. Fövqəladə sevimli, ancaq çox hökmlü bir 

qadın idi. Şərab içirdi. O sağ ikən Sultan Əhməd Mirzə başqa qadınların ya-

nına getməzdi. Sonra onu öldürərək bədnamlıqdan qurtuldu.  

Qadınlarından biri də Termiz xanzadələrindən Xanzadə bəyimdi. Mən 

beş yaşında Səmərqəndə Sultan Əhməd Mirzənin hüzuruna gələndə evlən-

mişdi. Hələ duvağı açılmamışdı. Türk adətincə, açmağımı buyurdular, mən 

də duvağı açdım.  

Bir digəri də  Əhməd Hacı  bəyin nəvəsi Lətifə  bəyim idi. Mirzədən 

sonra Həmzə Sultana ərə getmiş  və ondan üç oğlu olmuşdu. Mən Həmzə 

Sultanın və Teymur Sultanın komandanlığındakı sultanları məğlub edib Hi-

sarı alanda bu sultanzadələrlə birlikdə daha bir neçə sultanzadə əlimə keç-

mişdi. Hamısını azad elədim. 

Qadınlarından biri də Sultan Arğunun əmisi qızı Həbibə Sultan bəyim 

idi. 

Əmirləri: Cani bəy Dulday Sultan Məlik Kaşğarinin kiçık qardaşı idi. 

Sultan Əbu Səid Mirzə Səmərqəndin idarəsini və Sultan Əhməd Mirzə isə 

---