Microsoft Word beyn?L umumi huquq docx

  Талалаев
  А.Н.  Венская  конвенция  о  праве  международных  договоров.  Коментарий  . 
М., 1997. 
  Ульянова Н.Н. Общие многосторонние договоры в современных 
международных отношениях: некоторые вопросы теории. Киев, 1981. 
  Frowein J.A Reservations and the International Ordre Public // Theory of International Law 
at the Threshold of the 21st Century. Essays in honour of Krzystztof Skubiszewski.
1996. P. 403 
ff. 
  Horn F. Reservations and Interpretative Declarations to Multilateral Treaties. Amsterdam-
New York-Oxford-Tokyo. 1988. P. 145-160. 
  Klabbers J. The Concept of Treaty in International Law.The Hauge, 1996. 
 
Konton  M.  The  Termination  and  Revision  of  Treaties  in  the  Light  of  New  Customary 
International Law.
N.Y.., 1994. 
  Redgwell  C.  Universality  or  Integrity?  Some  Reflections  on  Reservations  to  General 
Multilateral Treaties // British Yearbook of International Law. 1993. vol. 64. P.245-282. 
  Simma  B.  Reservations  to  Human  Rights  Treaties-Some  Recent  Developments  //  Liber 
Amicorum.  Professor  I.  Seidl-Hohenveldernin  honour  of  his  80  th  birthday  (G.  Hafner  et  al. 
eds.). 
The Hague-London-Boston. 1998. P. 659-682. 
 
 
 
1.  Beynəlxalq  müqavilələr  hüququnun    anlayışı  və  mənbələri.  Beynəlxalq  müqavilələr 
hüququ  beynəlxalq  müqavilələrin  bağlanması,  icrası  və  xitam  olunması  qaydasını  nizama 
salan beynəlxalq-hüquqi normaların məcmusuna deyilir. 
Beynəlxalq müqavilələr hüququ beynəlxalq hüququn aparılması sahəsi hesab olunur. 
Bunu belə izah etmək olar. Əgər beynəlxalq hüququn bütün həyatı, əsas etibarilə, müqavilə 
ilə  nizama  salinarsa,  müqavilənin  özünün  bütün  həyatı  isə  məhz  indi  nəzərdən  keçirdiyimiz 

---

beynəlxalq müqavilələr hüququ ilə nizama salınır. Beynəlxalq hüququn istənilən sahəsində biz 
müvafiq  müqavilənin  necə  və  nə  vaxt  qüvvəyə  mindiyi,  hansı  ərazidə  qüvvədə  olması, 
etibarlılığı, təfsiri, hansı əsaslarla xitam oluna bilməsi və s. kimi suallarla qarşılaşırıq. Bütün bu 
suallara beynəlxalq müqavilələr hüququ cavab verir. 
  Beynəlxalq  müqavilələr  hüququ  uzun  müddət  ərzində  beynəlxalq  adət  normalarına 
söykənmişdir.  Müqavilələrin  bağlanması,  qüvvədə  olması,  təfsiri  və  xitam  olunması  ilə  bağlı 
dövlətlərin  dəfələrlə  təkrar  olunan  və  eyni  cür  praktikası  nəticəsində  müəyyən  normalar 
təşəkkül tapmışdır. Bu normaların böyük əksəriyyəti bu gün də beynəlxalq hüquqi adətlər kimi 
qüvvədədir.  Sonralar  bu  adət  normaları  bir  yerə  toplanmış  və  məcəllə  şəklinə  salınmışdır. 
Beynəlxalq müqavilələr hüququ sahəsində ilk belə məcəllələşdirilmiş akt Müqavilələr haqqında 
Havana  Konvensiyası  olmuşdur;  1928-ci  ildə  bağlanmış  bu  Konvensiyasiya  yalnız  Latın 
Amerikası ölkələri arasında qüvvədə olmuşdur. 
  Beynəlxalq müqavilələr hüququ sahəsində hazırda iki başlıca akt mövcuddur: 1) Beynəlxalq 
müqavilələr  hüququ  haqqında  1969-cu  il  Vyana  Konvensiyası  və 
2)  dövlətlər  ilə  beynəlxalq 
təşkilatlar arasında və beynəlxalq təşkilatlar arasında müqavilələr hüququ haqqında 1986-cı il 
Vyana Konvensiyası. 
  Əslində bu iki Konvensiyadan yalnız birincisi beynəlxalq müqavilələr hüququnun mənbəyi 
sayıla  bilər,  çünki  ikinci  Konvensiya  hələ  qüvvəyə  minməmişdir.  Beynəlxalq  müqavilələr 
hüququnun mühüm mənbəyi kimi müvafiq beynəlxalq adət normalarını da qeyd etmək lazımdir:
 
əvvəla, ona gorə ki, bəzi dövlətlər indiyə qədər 1969-cu il Konvensiyasının iştirakçısı deyillər; 
ikincisi  isə  bir  sıra  məsələlər  (  müharibələrin  beynəlxalq  müqavilələrə  təsiri  və  s.)  bu 
Konvensiyada öz əksini tapmamışdır. Yeri gəlmişkən, sözü gedən Konvensiyaların hər ikisində 
birbaşa  qeyd  olunur  ki,  bu  konvensiyaların  müddəalarında  öz  həllini  tapmayan  məsələlər 
əvvəlki kimi beynəlxalq adət hüququ normaları ilə nizama salınır. 
  2.  Beynəlxalq  müqavilənin  anlayışı.Beynəlxalq  müqavilənin  tərifini  beynəlxalq  hüququn 
mənbələrini şərh edərkən vermişdik. Lakin yuxarıda göstərilmiş konvensiyalar müqaviləyə bir 
qədər  başqa  cür  tərif  verir;  yəni  beynəlxalq  müqavilələr  hüququ  ilə  bağlı  aşağıda  nəzərdən 
keçirəcəyimiz  bütün  normalar  yalnız  bu  tərifə  uyğun  gələn  beynəlxalq  müqavilələrə  şamil 
olunur. Hər iki Konvensiyanın 2-ci maddəsinə görə: 

---

  beynəlxalq  müqavilə-  dövlətlər  və  beynəlxalq  təşkilatlar  tərəfindən  yazılı  formada 
bağlanılan və beynəlxalq  hüquqla nizama salınan beynəlxalq  razılaşmadır; bu razılaşmanın 
bir  və  ya  iki.  Yaxud  daha  çox  bir-biri  ilə  bağlı  aktlarda  ehtiva  olunması  və    nə  cür 
adlandırılması əhəmiyyət kəsb etmir. 
 
Beləliklə, şifahi sazişlərə(“centlmen sazişləri”) və habelə dövlətdaxili hüquql nizama salınan 
müqavilələrə  (  məsələn,  kommersiya  razılaşmalarına  )  göstərdiyimiz  Konvensiyaların 
müddəaları  bilavasitə  tətbiq  olunmur.  Bundan  əlavə,  daha  bir  mühüm  şərt  vardir  ki,  o  da 
tərəflərin həmin razılaşma vasitəsi ilə hüquqi münasibətlər, daha doğrusu, özləri üçün məcburi 
öhdəliklər yaratmaq niyyətinin
 olmasıdır. Belə bir niyyət olmamışsa, razılaşmanın özü və onun 
bağlanması  prossesi  bütün  müvafiq  tələblərə  cavab  versə  belə,  beynəlxalq  müqavilədən 
danışmaq olmaz. Məsələn. 1975-ci il Helsinki Yekun akti müqavilə sayılmır. 
  Hər  bir  beynəlxalq  müqavilənin  müəyyən  obyekti  və  məqsədi  olur.  Müqavilənin  obyekti 
dedikdə, həmin müqavilənin yönəldiyi maddi və ya qeyri-maddi nemət, hərəkət və ya müəyyən 
hərəkətdən çəkinmə başa düşülür. Bir qayda olaraq, müqavilənin obyekti onun adında öz əksini 
tapır.  Müqavilənin  məqsədi  isə  müqaviləni  qəbul  edən  dövlətlərin  (  və  ya  beynəlxalq 
təşkilatların  )  nəyi  həyata  keçirmək  və  ya  nəyə  nail  olmaq  istədiklərini  göstərir.  Müqavilənin 
məqsədi  və  ya  məqsədləri,  bir  qayda  olaraq,  müqavilənin  preambulasında  və  yaxud  ilk 
maddələrdə  ifadə  olunur.  Məsələn,  BMT  Nizamnaməsinin  1-ci  maddəsində  Nizamnamənin 
qəbul olunmasına məqsədləri bəyan olunmuşdur. 
3.Beynəlxalq  müqavilədə  tərəflər.1969-cu  il  və  1986-cı  il  Konvensiyalarına  görə,  müvafiq 
olaraq dövlətlər vəbeynəlxalq təşkilatlar beynəlxalq müqavilənin tərəfi ola bilər. 
  1969-cu il Konvensiyasına görə, “ hər bir dövlət müqavilələr bağlamaq hüquq qabiliyyətinə 
malikdir”  (6-cı  maddə).  Dövlətlərin  hüquq  qabiliyyəti,  artıq  qeyd  edildiyi  kimi,  universal 
xarakter daşıyır. Dövlət istənilən sahədə müqavilə bağlaya bilər və istənilən digər müqaviləyə 
qoşula bilər. Düzdür, ikinci halda bu, müqavilə qapalı olmadığı halda mümkündür; belə ki, bəzi 
beynəlxalq  sazişlərə  yalnız  müəyyən  regionda  yerləşən  dövlətlər  (məsələn,  bu,  Avropa 
Şurasının Nizamnaməsində nəzərdə tutulmuşdur) və ya sazişin bütün iştirakçılarının razılığı ilə 
hər hansı dövlət tərəf ola bilər(məsələn, Avropa  qtisadi Birliyinin yaradılması haqqında 1957-
ci  il  Roma  müqaviləsi).  Beynəlxalq  təşkilatlara  gəldikdə  isə,  onlar  həm  dövlətlərlə,  həm  də 
digər  beynəlxalq  təşkilatlarla  müqavilələr  bağlaya  bilər.  1986-cı  il  Konvensiyasında  deyilir: 
“beynəlxalq  təşkilatların  müqavilələr  bağlamaq  hüquq  qabiliyyəti  bu  təşkilatın  qaydaları  ilə 

---