Microsoft Word beyn?L umumi huquq docx

dövlətlərin beynəlxalq sərhıdləri olur və müvafiq razılıq olmadan dəyişilə bilməz. Azərbaycanla 
bağlı demək olar ki, onun SSR  dövründə malik olduğu ərazisinin bütövlüyünə istənilən iddia 
və ya qəsd sözü sözü gedən prinsipə tamamilə ziddir. 
8.  Xalqların  özünümüəyyənetmə  prinsipi.  Bu  prinsip  BMT  Nizamnaməsində,  Müstəmləkə 
ölkələrinə  və  xalqlarınamüstəqillik  verilməsi  haqqında  1960-cı  il  Bəyannaməsində,  nsan 
hüquqları  haqqında1966-cı  il  Beynəlxalq  Paktlarının
  1-ci  maddələrində,  1970-ci  il 
Bəyannaməsində, Helsinki Yekun aktında, habelə BMT-nin Beynəlxalq Məhkəməsinin bir sıra 
qərar və məsləhət xarakterli rəylərində öz əksini tapmışdır. Şərqi Timor haqqında işdə (1995-ci 
il)  Beynəlxalq  Məhkəmə  qeyd  etmişdir  ki,  xalqların  özünümüəyyənetmə  hüququ  erga  omens 
hüququdur,  yəni  bütün dövlətlər  bu hüquqa hörmət  etməlidirlər  və onun həyata  keçirilməsinə 
maneə törətməməlidirlər. 
  Prinsipin  məzmununu  açıqlamaq  üçün  iki  anlayış  –  “xalq”  və  “özünümüəyyənetmə” 
anlayışlarının məna yükünü düzgün bilmək lazımdır. 
  Göstərilən  prinsipin  kontekstində  və  ümumiyyətlə,  beynəlxalq  hüquqda  “xalq”,  bir  qayda 
olaraq, etnik anlamında başa düşülmür. Beynəlxalq-hüquqi anlayış kimi “xalq” hər hası milli və 
ya  etnik  qrupu  deyil,  məhz  dövlətin  (və  ya  dövlətçilikdən  qeyri-qanuni  məhrum  edilmiş 
ərazinin)  bütün  əhalisini  bildirir.  Yəni  “xalq”  etnos  kimi  deyil,  demos  kimi  başa  düşülmür. 
Yalnız  xalq  bütövlükdə  bu  hüququn  daşıyıcısıdır.  Xalqın  bir  hissəsinin,  o  cümlədən,  milli 
azlıqların belə bir hüququ yoxdur. Bu, beynəlxalq hüquqda birmənalı olaraq qəbul edilmişdir. 
  “Özünümüəyyənetmə”  o  deməkdir  ki,  hər  bir  xalq  xaricdən  müdaxilə  olmadan  sərbəst 
olaraq  özü  öz  siyasi  statusunu  müəyyən  edə  bilər  və  öz  iqtisadi,  sosial  və  mədəni  inkişafını 
həyata  keçirə  bilər. Müstəmləkə  altında olan və  ya  ışğal  olunmuş  ərazinin  bütün  əhalisi üçün 
bu: 
a)
  müstəqillik əldə edilməsində və suveren dövlət qurulmasında; 
b)
  hər hansı bir müstəqil dövlətə qoşulmaqda, yaxud 
c)
  hər hansı bir müstəqil dövlətələ birləşməkdə ifadə oluna bilər. 
Təbii ki, müstəqil dövlətlərin xalqı (əhalisi) da özünümüəyyənetmə hüququna 
malikdir. Həmin xalq üçün özünümüəyyənetmə, hər şeydən öncə, demakratik idarəetməhüququ 
deməkdir.  Yəni  xalq  daxildən  və  xaricdən  təzyiq  və  ya  müdaxilə  olmadan  demokratik 

---

vasitələrlə  öz  iqtisadi,  sosial  və  mədəni  inkişafını  həyata  keçirmək  imkanına  malik  olmalıdır. 
Əlbəttə ki, bu xalq öz siyası statusunu sərbəst surətdə özləri müəyyən edə bilərlər. 
  Xüsusi  vurğulanmalıdır  ki,  özünümüəyyənetmə  hüququnun  həyata  keçirilməsi  dövlətlərin 
suvernliyi  və  ərazi  bütövlüyü  ilə  uzlaşmalıdır  və  sesessiyanı  (dövlətdən  müəyyən  ərazinin 
ayrılmasını)  sanksiyalaşdıra  bilməz.  Başqa  sözlə,  bu  hüququn  həyata  keçirilməsi  müstəqil, 
demokratik dövlətin parçalanması üçün əsas ola bilməz. 
  9. Əsas insan hüquq və azadlıqlarına hörmət edilməsi prinsipi. Bu olduqca mühüm prinsip 
ilk  dəfə  olaraq  BMT  Nizamhaməsində  (1-ci,  55-ci  və  56-cı  maddələr)  ümumi  formda  təsbit 
olunmuş, sonralar bir sıra mühüm beynəlxalq sənədlərdə, o cümlədən 1948-ci il Ümumdünya 
nsan  Hüquqları  Bəyannaməsində  dəqiqləşdirilmişdir.  Yuxarıda  göstərmişdik  ki,  beynəlxalq 
hüququn  müstəqil  prinsipi  kimi,  o,  Helsinki  Yekun  aktında  əks  olunmuşdur.  Prinsipin 
dövlətlərin üzərinə qoyduğu başlıca öhdəlik ondan ibarətdir ki, onlar insan hüquqlarına  hörmət 
etsinlər  və  bun  beynəlxalq  səviyyədə  dəstək  versinlər.  Bu  gün,  bütün  insan  hüquqlarına  əməl 
etmək
 və onların həyata keçirilməsini təmin etmək kimi ümumi beynəlxalq hüquq normalarının 
mövcudluğundan danışmaq hələ tezdir.  Belə ki, əsas etibarilə, biz hər hansı bir dövlətin insan 
hüquqlarını kobud və kütləvi surətdə pozduğu halda sözü gedən prinsipə əməl olunmamasından 
danışa bilərik. 
10.  Dövlətlərin  bir-biri  ilə  əməkdaşlıq  etmək  prinsipi.  Dövlətlərin  bir-biri  ilə  əməkdaşlıq 
etmək prinsipi ilk dəfə olaraq BMT Nizamnaməsində təsbit olunmuşdur. Beynəlxalq sülhün və 
təhlükəzliyin  qorunmasında  və  iqtisadi,  sosial,  mədəni  və  humanitar  xarakterli  beynəlxalq 
problemlərin  həllində  əməkdaşlıq  etmək  dövlətlərin  həm  hüququ,  həm  də  vəzifəsidir. 
Dövlətlərin  əməkdaşlığı  onların  siyasi,  iqtisadi,  və  sosial  sistemlərindəki  fərqlərdən  asılı 
olmayaraq həyata keçirilməlidir. 
11.  Beynəlxalq  öhdəlikləri  vicdanla  yerinə  yetirmək  prinsipi.  Beynəlxalq  öhdəlikləri 
vicdanla yerinə yetirmək prinsipi beynəlxalq hüququn ən qədim prinsipidir və daha çox pacta 
sunt servanda (“müqavilələr yerinə yetirilməlidir”) kimi məlumdur. O, BMT Nizamnaməsinin 
2-ci maddəsinin 2-ci bəndində birbaşa təsbit olunmuşdur. Burada deyilir ki, Birləşmiş Millətlər 
Təşkilatının  bütün  Üzvləri  “Təşkilata  üzvlükdən  irəli  gələn  hüquq  və  üstünlükləri  özlərinə 
təmin  etmək  üçün,  bu  Nizamnaməyə  uyğun  olaraq  öz  üzərlərinə  götürdükləri  öhdəlikləri 
vicdanla  yerinə  yetirirlər”.  Sözügedən  prinsip  habelə  çox  mühüm  beynəlxalq  müqavilədə  - 

---

Beynəlxalq müqavilələr hüququ haqqında 1969-cu il Vyana Konvensiyasında
 (26-cı maddə) öz 
əksini tapmışdır. 
  Beynəlxalq öhdəlikləri vicdanla yerinə yetirmək prinsipi bütün beynəlxalq hüquq sisteminin 
fəaliyyəti  üçün  əhəmiyyəti  danılmazdır.  Dövlət  BMT  Nizamnaməsinə  uyğun  olaraq,  öz 
üzərlərinə  götürdükləri  bütün  öhdəlikləri,  o  cümlədən  beynəlxalq  hüququn  hamılıqla  qəbul 
edilmiş  prinsip  və  normalarından,  beynəlxalq  müqavilələrdən  və  beynəlxalq  hüququn  digər 
mənbələrindən irəli gələn öhdəlikləri yerinə yetirilməlidir. Onlar heç bir əsas olmadan özbaşına 
öz  beynəlxalq  öhdəliklərindən  imtina  edə  bilməzlər.  Beynəlxalq  öhdəliklərin  yerinə 
yetirilməməsi müvafiq dövlətin beynəlxalq məhsuliyyətini doğurmur. Dövlətlər elə etməlidirlər 
ki,  onların  daxili  qanunvericiliyi  və  inzibati  praktikası  üzərlərinə  götürdükləri  beynəlxalq 
öhdəliklərə  uyğun  olsun.  Belə  bir  norma  mövcuddur  ki,  beynəlxalq  müqaviləni  yerinə 
yetirmədiyinə  bəraət qazandırmaq  üçün  dövlət  öz  daxili  hüququnun  müddəalarına  istinad  edə 
bilməz  (Beynəlxalq  müqavilələr  hüququ  haqqında  1969-cu  il  Vyana  Konvensiyasının  27-ci 
maddəsi) 
 
   Mövzu 4.BEYNƏLXALQ  HÜQUQUN  SUBYEKTLƏR  
Plan: 
1. Beynəlxalq hüquq subyektinin anlayışı 
2. Dövlətlər 
3. Dövlətəbənzər qurumlar 
4. Beynəlxalq təkilatlar 
        5. Fərdlərin beynəlxalq-hüquqi subyektliyi 
6. Transmilli korporasiyalar  
 
Ə
dəbiyyat siyahısı. 

---