Microsoft Word Birja-Dissert docx

57 

 

Alıcı  ödənişin  imkanını  müəyyən  edir,  ödəmə  tələb-tapşırıqlarını  imzayla  və 

çapla  qanuniləşdirir.  Tamamilə  və  ya  qismən  ödəmə  tələb-tapşırığının  imtinası 

haqqında  alıcı  müqavilədə  müəyyən  edilmiş  müddətdə  təchizatçıya  xəbər  verir. 

Hesablamalar yalnız malın boşaldılmasından sonra edilir, hesablaşmaların bu forması 

alıcıya  rahatdır.  Əgər  alınmış  mal  müqavilədə  göstərilmiş  öz  hər  hansı 

xarakteristikaları üzrə uyğun deyilsə alıcı tələbin akseptindən imtina etmək hüququna 

malikdir. 

Satıcı üçün ödəmə tələb-tapşırığı iki əhəmiyyətli çatışmazlığa malikdir: birincisi, 

ödəniş edilməsinin möhlətidir; ikincisi, alıcı malın ödənişindən imtina edə bilər. 

Ödəmə  tələbləriylə  hesablaşmalar

  —    partnyorlar  arsında  kifayət  qədər  uzun 

sürən təsərrüfat əlaqələrində hesablaşmaların daha üstün formasıdır. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şə

kil 3.  Ödəmə tələbləriylə hesablaşmalar 

Malın  yüklənib  göndərilməsindən  sonra  və  ya  eyni  zamanda  ödəmə  sənədləri 

satıcı  tərəfindən  öz  bankına  ötürülür.  Hesablaşmaların  bu  forması  yalnız  o  zaman 

tövsiyə  edilir  ki,  malın  təchizatçısı  alıcının  maliyyə  durumunun    yaxşı  olmasına  

ə

mindir.  

Alıcı,  əgər  bu  müqavilədə  nəzərdə  tutulmuşdursa  ödəmə  tələbinin  akseptindən 

imtina  etmək  hüququna  malikdir.  Bu  halda  alıcı  imtinanın  motivini  və  imtinanın 

Satıcı 

Alıcı 

Satıcının bankı 

Alıcının bankı 

 

Mal (əmtəə) 

ödəmə 

tələbi 

ödəmə 

tələbi 

Yükləniş malın 

sənədləri 

 

---

58 

 

mümkünlüyünü  təsdiq  edən  müqavilənin  bəndini  göstərməlidir. 

mtinanın 

rəsmiləşdirməsi üçün alıcı öz bankına müəyyən edilmiş forma üzrə ərizə verir. 

Akkreditivlərlə  hesablaşmalar

  vaxtı  tədiyəçi  ona  xidmət  edən    banka,  depozitə 

qoyulmuş vasitələrinin və ya sudanın hesabını aparmağı tapşırır. Açılmış akkreditiv, 

qismən şəxsi vasitələrin və qismən bank kreditinin hesabına buraxılmır.  

Akkreditivin  işlətmə  müddəti  tərəflər  arasındakı  müqaviləylə  müəyyən  edilir. 

Akkreditiv  üzrə  ödəmələr  təchizatçının  bankına  onun  hərəkət  müddəti  ərzində  

akkreditivin tam məbləği və ya hissələriylə edilir. 

Akkreditiv poçt və ya teleqrafa və yalnız hesablaşmalar üçün nəzərdə tutulmuş 

bir müştəriylə  açılmış ola bilər.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

     Şəkil 4.  Akkreditivlərlə hesablaşmaların forması 

Akkreditivin  açılışı  üçün  alıcı  ona  xidmət  edən  bankına  ərizə  təqdim  edir. 

Ə

rizədə aşağıdakılar göstərilməlidir: 

  müqavilənin nömrəsi; 

  təchizatçının adı; 

  sənədlərin adı; 

  səlahiyyət  verilmiş  alıcının  akseptiylə  və  ya  akseptsiz  hesabların 

reyestrlərinin ödənilmə qaydası; 

Satıcı 

Alıcı 

Təchizatçının bankı 

Alıcının bankı 

 

Mal (əmtəə) 

ödəmə 

tələbi 

Yüklənmiş malın 

sənədləri 

 

---

59 

 

  malların və xidmətlərin ümumi adı; 

  akkreditivin məbləği. 

Bu şərtlərdən heç olmasa birinin yoxluğunda akkreditiv açılmır. 

Ə

gər  akkreditiv  üzrə  vasitələrin  ödənilməsi  alıcının  aksepti  olmadan  həyata 

keçirilmişdirsə,  akkreditiv  üçün  ərizənin  qeyd  edilməsinə    növbəti  əlavə  şərtlərdə  

icazə verilir: 

-

 müəyyən təyinat nöqtələrinə malların boşaldılması; 

-

 məhsulun  keyfiyyətini  təsdiqləyən  sənədlərin  və  ya  malın  qəbulu  haqqında 

aktların alıcının bankı vasitəsilə göndərilməsi; 

-

 maşınların və avadanlığın tam çatdırılması. 

Reyestr  ödənişin  imtinasının  əsaslandırılmasından  sonra  alıcının  bankı,  onun 

uyğun  olan  hesabına  akkreditiv  üzrə  yanlış  ödənmiş  məbləği  bərpa  etməyə 

məcburdur. 

Hesablaşmaların  akkreditiv  forması  müəyyən  üstünlüklərə  malikdir.  Əgər 

danışıqlarda  satıcının  mövqeyi  ona  hesablaşmanın  formasını  seçməyə  icazə  verirsə, 

onunçün nəinki   sövdələşmənin  yüksək məbləği, hesablaşmaların  akkreditiv  forması 

daha  üstündür.  Satıcısı  üçün  hesablaşmaların  akkreditiv  formasının  üstünlüyü 

bunlardır:  

-

 birincisi, o bank tərəfindən ödənişin zəmanətinə malikdir;  

-

 ikincisi,  malın    (yükün)    boşaldılmasından  dərhal  sonra  ödənişin  həyata 

keçirilməsi. 

Ödəmə tapşırığı

 – öz hesabından müəyyən məbləğin başqa müəssisənin hesabına 

köçürməsi haqqında müəssisənin ona xidmət edən banka tapşırığıdır. 

 

 

 

 

 

---

60 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şə

kil 5.  Ödəmə tapşırığı ilə hesablaşmalar 

Ödəmə  tapşırığıyla  alınmış  mallar  üçün  hesablaşmalar,  həmçinin  malların  ilkin 

ödənişini və avans ödənişləri edilə bilərlər. 

Müqavilə üzrə çatdırılan mallar üçün ilkin ödəniş hesablaşmaların kifayət qədər 

yayılmış  və  geniş  tətbiq  edilən  formasıdır  və  satıcıya  əlverişlidir.  Çünki,  bu  forma 

sövdələşmənin bağlanması vaxtı mümkün risklərdən praktik olaraq tamamilə sığorta 

edir. 

Çeklərlə 

hesablaşmalar

. 

Qiymətli 

Kağızlar 

Haqqında 

Azərbaycan 

Respulikasının qanununda göstərilir ki, çeklər ödəniş qiymətli kağızlardır. 

Çek

  orderli  qiymətli  kağız  olub,  ifadə  etdiyi  pul  məbləğinin  çek  sahibinə 

ödənilməsi  barədə  çek  verənin  banka  verdiyi  və  heç  nə  ilə  şərtləndirilməyən  yazılı 

sərəncamından ibarətdir. 

Çekdə aşağıdakı rekvizitlər göstərilməlidir: 

-

 sənədin mətninə daxil edilmiş "çek" adı; 

-

 müəyyən  pul  məbləğini  ödəmək  barədə  sadə  və  heç  nə  ilə  şərtləndirilməyən 

tapşırıq;

 

-

 ödənişi icra etməli bankın adı; 

Alıcının bankı

 

Alıcı 

Təchizatçının bankı 

Satıcı 

Müqavilə 

Mal (əmtəə) 

 

 

ödəmə 

tapşırığı 

ödəmə 

tapşırığı 

---