Microsoft Word Birja-Dissert docx
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
61
- çekin tərtib olunduğu tarixin və yerin göstərilməsi; - ödəniş yerinin göstərilməsi; - çek verənin imzası. Çeklərə hesablaşma çeki, bank çeki, pul çeki və yol çeki aiddir.Hesablaşma çeki hesablardan nağdsız qaydada hesablaşmaların aparılmasını nəzərdə tutan çekdir. Bank çeki bir bankın başqa banka banklararası hesablaşmaların aparılması üçün təqdim etdiyi çekdir.Pul çeki müştərinin bankda olan hesabından nağd pul vəsaitini almaq üçün yazılı sərəncamdan ibarət olan çekdir.Yol çeki bir məntəqədə verilmiş çekdə imza nümünəsi göstərilən çek sahibinə, çekdə yazılmış məbləği ödəməyi üzərinə götürən təşkilatın öhdəliyi olub, digər məntəqədə nağdlaşdırılan çekdir. Yol çeklərinin ödənilməsi sahibinin imzası əsasında çekin emitenti, onun filialı və yaxud emitentin göstərdiyi digər təşkilat tərəfindən həyata keçirilir. Azərbaycan Respublikasında çeklərin buraxılışı və tədavülü qaydaları qiymətli kağızlar bazarını tənzimləyən müvafiq icra hakimiyyəti orqanının normativ hüquqi aktları ilə müəyyən edilir. Çek yazıla bilər: • müəyyən şəxsin adına; • təqdim edənə (adsız). Çek qeyd-şərtilə müəyyən şəxsə verilərsə, adsız çek sayılır. Çek, çek verənin özünə verilə bilər.Sahibinin adı göstərilməyən çek adsız çek sayılır. Müəyyən şəxsə verilmiş və ödənişə təqdim olunmuş çek indossament vasitəsilə başqa şəxsə verilə bilər. Çek indossament vasitəsilə həmçinin çek verənə və çek üzrə mükəlləfiyyətli hər hansı şəxsə verilə bilər. Öz növbəsində bu şəxslər də çeki indossament edə bilərlər. Ödəyici bankın indossamenti etibarsızdır. Adsız indossament blanklı indossament sayılır. Bankın bir neçə şöbəsinin (filialının) olduğu və indossamentin çekin verildiyi şöbənin deyil, başqa şöbənin xeyrinə edildiyi hallar istisna olmaqla, bank üçün indossamentin yalnız ödəniş qəbzi qüvvəsi vardır.
62
. Çek verən, habelə hər hansı çek sahibi çekin üz tərəfində "hesablaşma" qeydi və ya eyni mənalı başqa qeyd yazmaqla, çekin nağd pulla ödənilməsini qadağan edə bilər. Bu halda ödəyici çekin ödənişini yalnız hesabdan hesaba keçirmə yolu ilə (hesablaşma, köçürmə, nağdsız hesablaşmalar) icra edə bilər. Hesabda yazı ödəniş sayılır. "Hesablaşma" qeydinin pozulması etibarsız sayılır. Yuxarıdakı göstərişləri yerinə yetirməyən ödəyici vurulan zərərin əvəzini çekin məbləğindən artıq olmayan miqdarda ödəməyə borcludur. Əgər ödəyici ödəmə qabiliyyəti olmayan elan edilmişsə və ya o, ödənişlərin icrasını dayandırmışsa və ya tutmanın onun əmlakına yönəldilməsi nəticəsiz qalmışsa, hesablaşma çekinin sahibi ödəyicidən çeki nağd pulla ödəməyi tələb edə bilər, çek ödənilmədikdə isə özünün reqres hüququnu həyata keçirə bilər. Banklar haqqında qanuna əsasən görülən tədbirlər nəticəsində çek sahibi özünün ödəyicidəki hesablarına dair sərəncam verə bilmədikdə də bu qayda tətbiq olunur. Hesablaşma çeki sahibinin, bundan əlavə, iddia vermək hüququ vardır, amma o, sübut etməlidir ki, ödəyici hesabda sadə və heç nə ilə şə rtləşdirilməyən qeyd yazmaqdan imtina edir və ya ödəniş yeri üzrə müvafiq hesablaşma orqanı öhdəliklərin ödənilməsi məqsədi ilə nağdsız hesablaşmalar aparılması üçün çeki yararsız elan etmişdir. Çeklərlə hesablaşmalar hesablamaların başqa formalarından müəyyən üstünlüklərə malikdir, çünki , faktiki olaraq onlar ani ödəniş vasitəsidirlər. Veksellərlə hesablaşmalar. Müəssisələr öz aralarında çatdırılan məhsul üçün hesablaşmalar vaxtı vekseldən istifadə edə bilər. Veksel ( alm. Wechsel – mübadilə ) – müəyyən formada yazılı şəkildə tərtib edilmiş ( uzunmüddətli öhdəlik şəklində ) qiymətli kağızdır. Vekseli verən şəxs onların vasitəsilə müəyyən şəxsə müəyyən məbləğ ödəmək barəsində başqa şəxsə (ödəyiciyə) göstəriş verir (köçürmə vekseli) və ya hər hansı müəyyən şəxsə və ya bu şəxsin sərəncamına müəyyən məbləğ ödəməyi öhdəsinə götürür (sadə veksel). Assosiasiyalar və səhmdar-kommersiya bankları veksellər buraxa və qəbul edə bilərlər. Veksel elə xüsusi yazılı formada müddətli öhdəçilikdir ki, onu buraxan 63
qurum veksel sahibinə onun tələbi ilə məlum müddətdən sonra orada göstərilən məbləği ödəməlidir. Veksel iki formada buraxılır: sadə və köçürmə. Sadə veksel – borcalananın borcverənə, veksel sahibinə qaytarılmalı borcun qeyd edilmiş müddətə vermək öhdəliyini təsdiq edir. Köçürmə veksel – tratta adlanır, veksel sahibi (trassant) tərəfindən veksel verənə (trassata) yazılı tanışlıq, əmr şəklində üçüncü şəxsə (remitentə) borc almış məbləği faizlərlə ödəmək üçün yazılır. Beləliklə, remitent yeni veksel sahibi olur. Köçürmə vekseli aşağıdakı rekvizitlərin olduğu sənəddir: - sənədin mətninə daxil edilmiş "veksel" adı; - veksel verənin müəyyən məbləği ödəmək barəsində göstərişi; - kim ödəməlidirsə, onun (ödəyicinin) adı; - ödəniş kimə və ya kimin sərəncamı ilə icra edilməlidirsə, onun adı; - vekselin tərtib edildiyi tarix; - veksel verənin imzası; - vekselin tərtib edildiyi yer; - vekselin ödənilməsi vaxtı (veksel üzrə ödəniş müddəti); - ödənişin icra edilməli olduğu yer Veksel onun yuxarıda göstərilən rekvizitlərindən hər hansı birinin yoxluğu halında etibarsızdır. Bu Qiymətli Kağızlar haqqında Azərbaycan Respulikasının qanununda nəzərdə tutulmuşdur.
Köçürmə vekseli üçüncü şəxsdə, ödəyicinin yaşayış yerində və ya olduğu yerdə və ya hər hansı başqa yerdə ödənilməli ola bilər.
Təqdim edildikdə və ya təqdim edildikdən sonra müəyyən vaxt ərzində ödənilməli olan köçürmə vekselində veksel verən şərt qoya bilər ki, veksel məbləğinin üstünə faizlər hesablanacaqdır. Faiz dərəcəsi vekseldə göstərilməlidir; belə göstəriş olmadıqda şərt yazılmamış sayılır. Faizlərin
Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|