Microsoft Word Borchali-Folklor-ornekleri-dastanlar

 
 
39
è÷èíäÿ  àíàäàíýÿëìÿ  îëäó.  Ýþçÿëëèéè  éåääèéäèñÿ,  èíäè  äîããóç 
îëäó. Õàâàð ÷ûõäû êè, Ìåùäè áÿéèí äàéûñû Ìóñòàôà âÿçèð äîããóç 
éöç ñàðâàçíàí Ãàëà÷àíûí äþðä éàíıíû êÿñèô. Íåæäè Ìÿììÿäõàí, 
âÿçèð-âÿêèëè  ãà÷à  áèëìèð.  Ìóñòàôà  âÿçèð  ùþêìðàíëûüû  ÿlÿ  àëûô, 
÷àðìûõ ãóðóäóðäó. Ìåùäè áÿéè ÷àüûðòäûðäû. Íåæäè Ìÿììÿäõàíû, 
âÿçèðèíè, ãàçû ÿôÿíäèéè, Òöðôÿíñÿ ãàðûéû äÿ ýÿòèçäèðäè.  
Íåæäè  Ìÿììÿäõàíû  ÷àðìûõà  ÷ÿêäèðèô  òàôøûðäû  êè,  ýöíäÿ 
áóííàí  áèð  òèêÿ  ÿò  êÿñèí.  Âÿçèðíÿí,  ãàçû  ÿôÿíäèéè  äÿ  ýÿðýèéÿ 
âåðäè.  Äåäè,  áóííàðûí  ÿéÿõëÿðèííÿí  ñîéóí.  Ýöíäÿ  Íåæäè  Ìÿì-
ìÿäõàíían êÿñäèéèíèç ÿò áîéäà ñîéóí. Ãàëäû ãàðû, éåääè èëëèê áèð 
õàì  qatır  ýÿòèçäèðäè.  Ãàðûéû  äà  ãàòûðûí  ãóéðóüóíà  áàüëàòäû  êè, 
áóíóí ùàâàñûíû äà ãàòûð ÷ÿêñèí. 
Ìóñòàôà  âÿçèð  áàæûñûííàí  ýþðöøäö,  Ìåùäè  áÿéÿ  òÿçÿäÿí 
ãûðõ ýöí, ãûðõ ýåæÿ òîé ÷àëäûðäû. Õàíûí, âÿçèðèí ÿòè, ýþíö ãóðòàðàí 
âàõò Ìåùäè áÿéèí òîéó äà ãóðòàðäû.  
Ìóñòàôà âÿçèð úàìààòû éûüûô, Ìåùäè áÿéè õàí ãîéäó. Àììà 
î  âàõòûéäû  êè,  áó  òÿðÿôäÿí  Ãàðà  õàí  àðâàäûéíàí,  î  òÿðÿôäÿí 
ãàðäàøû Ìÿùÿììÿäÿëè Ýÿíúÿäÿí ýÿëèðäèëÿð. Ìåùäè áÿé ãàðäàøû 
Ìÿùÿììÿäÿëèéè  þçöíÿ  âÿçèð  ãîéäó.  ßìèñè  óøàõëàðûíû  äà  êÿ-
ìÿðáÿñòÿ.  Ìÿùÿììÿäÿëè  Ýÿíúÿäÿí  áóðéà  êþ÷äö.  Áèð  àøûõ  òàô-
äûëàð, áèð äÿ ìÿúëèñ ãóðäóëàð. Àøûõ áóííàðûí òîéóíó áåëÿ òóòäó:  
Õÿñòÿ êîíëóì ñÿùÿò áóëäó,  
Ñåâäèæèéèì, ñÿí ýÿëÿíäÿ.  
À÷ûëûô áóëóò çöëôëÿðèí,  
Ãàìÿòèíÿ òÿí ýÿëÿíäÿ.  
Ýþçäÿðèì döøäö ýþçöíÿ,  
Ìÿí îëäóì ùåéðàí ýÿëÿíäÿ.  
Ùàâàëàíäû êîíëóì ãóøó,  
Ùöðöéíÿí-ãûëìàí ýÿëÿíäÿ.  
Áàùàðûí òÿð áÿíþéøÿñè,  
Åé áàüû ýöëøÿí ýÿëÿíäÿ.  
Øèêÿñò êîíëóì şàôà áóëäó,  
Áèð áåëÿ úàâàí ýÿëÿíäÿ. 
 

---

 
 
40
×îõëàðû çèéíÿò âåðèô,  
Òöøöô ýþçÿëëèê áÿùñèíÿ.  
Éàãóòäàí èðÿíý àëûô,  
Πúÿâàùèð äöéìÿñèíÿ.  
Éàõàñûííàí çÿð èøäÿíèô,  
Ãûôûëëàíûô ñèíÿñèíÿ.  
Õàâàð àëäûì ÿùâàëûíû, 
Éeòèê îëäóì áèíÿñèíÿ.  
Äèë-äèë þòÿí êÿùëèéèäèí,  
Îé÷óëàð äóðóô ñÿñèíÿ.  
Êèðïèêëÿðè ìöæýàí îõó,  
Ãàøäàðû êàìàí ýÿëÿíäÿ. 
 
Íÿâèíèí îéëàüûäû,  
ßçì åäÿð ìàùàëëàðà.  
Õóáëàðûí ãàéäàñûäû,  
Êàðâàíû ÷ûõàð éîëëàðà.  
Ñÿðèíäÿ ñûüàë âåðÿð,  
ßáðèøèì-ñèéàù òåëëÿðÿ.  
Äóðíà êèìè ãàòàððàíûô,  
Ñîíàëàð öçöð ýþëëÿðÿ.  
Òÿðèôèíÿ äàñòàí äåäèì,  
Òöøñöí äèëëÿðäÿí-äèëëÿðÿ.  
Øàèðëÿðèí ãàéäàñûäû,  
Òÿðèô äåéÿð ýþçÿëëÿðÿ. 
Öí òöøÿð áèéàâàíà,  
Úöòöííÿí úåéðàí ýÿëÿíäÿ. 
 
Dastanın yaradıcısı Şair Nəbi Borçalıdır. 
Söyləyəni: Hüseyn Saraclı 
Yazıya alanı: Süleyman Əfəndi 
 

---

 
 
41
CAHANGİR-MƏLƏKSUMA 
 
Misir  şəhərinin  padşahı  Ədil  şahın  övladı  olmurdu.  Əmbə 
onun bir yaxşı tədbirçi vəziri varıydı. Bir gün Ədil şah dedi: 
–  Vəzir,  mən  artıx  qocalıram,  mənim  var-dövlətimə,  taxtı-
tacıma, bu cahcalallı səltənətimə sahib olajax bir öyladım yoxdu. 
Vəzir dedi: 
–  Qibleyialəm,  mən  o  iş  üçün  nə  tədbir  eliyə  bilərəm?  Bir 
az da gözdə, bəlkə də Allahdan sənə bir öylad kəramət ola.  
Ancax deyillər padşahın  bir  bərbəri  var  idi. Padşah  həmişə 
üz-başını  ona  təraş  etdirərdi.  Bir  gün  padşah  üz-başını  təraş 
eləməkdən  ötrü  bərbərin  qarşısında  əyləşdi.  Öz  əksini  aynada 
çox  pərişan  görüf  dərinnən  bir  ah  çəkdi.  Baxdı  gördü  ey 
diliqafil, üzü-başı tamam ağarıf. Fikirrəşdi ki, hə... qojalıx məni 
yaman yerdə haxladı. Bərbər padşahın bu halını duydu. Dedi: 
–  Qibleyi-aləm,  bu  yer  üzündə  böyüklük  sizdə,  ad-san 
sizdə,  taxt-tac,  dövlət-var,  səltənət  sizdə,  axı  nə  dərdiniz  ola 
bilər ki, belə ürəkdən ah çəkdiniz? 
Padşah dedi: 
– Bərbər, mane olma, işinnən məşğul ol. 
Bərbər dedi: 
– Padşahım, dərdini deməsən öldürsən də üzünü təraş eləmijəm. 
Şah nə elədisə mümkün olmadı. Nəhayət Padşah cana gəldi, 
dərdini bərbərə söylədi. Bərbər dedi: 
– Şah sağ olsun, siz şahsınız, əmbə kəramətsiz şahsınız.  
İndi  mən sizə  bir söz deyim, göstəriş  verim,  siz  mən dedi-
yimə  əməl  eliyin.  Mənim  məsləhətimnən  sonra  sənin  öyladın 
olmasa onda başımı vurdurarsan. 
Padşah nalac qalıf bərbəri dinləməyə məcbur oldu. 
Bərbər dedi: 
– Ey şahım, döylətiyin üçdə iki hissəsini öznə əylə, bir his-
səsini fağıra-fuğaraya, yetimə-yesirə, əlsizə-əyaxsıza payla. On-
da sənə haxdan kəramət olar.  

---

 
 
42
Bərbərxanadan qayıdannan sonra padşah bərbər dediyi kimi 
də  hərəkət  elədi.  Xəznədarı  yanına  çağırıf  xəznənin  üçdən  bir 
hissəsini fağır-fuğaraya, yetimə-yesirə paylatmağı tapşırdı.  
Deyillər aşıx dili yüyrək olar. Aradan düz bir müddət keşdi. 
Doqquz  ay,  doqquz  gün,  doqquz  gejədən  sonra  Ədil  şahın  bir 
oğlu dünyaya gəldi. Camahat gözaydınlığına axışdı, böyük şən-
nik-şadyanalıx quruldu, uşağın adını Cahangir qoydular.  
Padşahlarda qayda beləydi; uşax dünyaya gələndə ona dayələr 
tutardılar.  Dayə  də  hökmən  qadın  olardı,  o,  həm  uşağı  böyüdər, 
həm də öz südüynən qidalandırardı. Uşax süddən kəsilənnən sonra 
ona dünya görmüş  bir qoja tutardılar,  bunun da adına Lələ deyər-
dilər. Lələ körpənin təlim-tərbiyəsiynən məşğul olardı. 
Cahangir 6-7 yaşına çatanda ona bir qoja kişiyi Lələ tutdu-
lar. Həmən  vaxtdan Cahangir 18  yaşına çatana kimi  bu Lələnin 
tərbiyəsində böyüdü. 
Deyillər  bir  gejə  oğlan  yuxusunda  Hindistan  padşahının, 
yanı  İzzət  bəyin  bacısı  Mələksuma  xanıma  aşiq  oldu.  Həmən 
səhəri Cahangir yuxudan çox gec oyandı. Əyanlar adam göndə-
rif  oğlanı  yoxluyanda  gördülər  əhvalı  ayrı  cürdü.  Odu  ki,  belə 
işlərdən baş tapanı axtarıf tafdılar. Müxtəsər, bir qarı çağırdılar. 
Həmən qarı yaxşı xəsyət qarılardan idi. Oğlana baxan kimi dedi: 
– Qorxulu bir şey yoxdu, ayılanda öz dərdini deyər. 
Odu ki, çox keçmədi, Cahangir yuxudan ayıldı. Dərdini de-
mək  üçün  bir  saz  istədi.  Məxləs,  bir  saz  tapıb  gətirdilər.  Oğlan 
sazın  bəmini-bəm,  zilini  zil  eliyif  aldı  sinəsi  üstünə  müstəkəm 
elədi, götürdü görək nə dedi, sizdərə cansağlığı: 
İbtida xəlq elədi, ol Adəm insanı Ərəb, 
Qüdrətinnən xoş nişanı o verdi lisanı
1
 Ərəb. 
Axşam-sabah duva qıllam onun gül camalına, 
Bəxş elədi bəndəsinə dini, həm imanı Ərəb. 
 
                                                             
1
 Lisan – dil 

---