Microsoft Word bvkm-xopks docx
Yüklə 2,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
324 gəlir əldə etmişdir. Sərmayə yetərliliyi isə 2000-ci ildə 9,3%-lik səviyyədən 2004-cü ildə 28,8%-ə yüksəlmişdir. Balansdaxili kəsir 2001-ci böhran ilindəki 14,6 milyard ABŞ dollan səviyyəsindən 2004-cü ildə 1,4 milyard ABŞ dollan səviyyəsinə enmişdir. Bütün bü müsbət nailiyyətlərlə yanaşı, bank sisteminin inkişafına təsir edən bir sıra amillər vardır ki, bundan da bank sistemi rəqabət təzyiqi hiss etməkdədir: 1. maliyyə sistemində bank sektorunun ağırlığının qalması; 2. xidmət çeşidliliyinin azlığı; 3. dövlət maliyyələşdirmələrinin yaratdığı mənfi təsirlər; 4. vergi strukturunun səbəb olduğu pozucu təsirlər; 5.iqtisadiyyatın bəzi
sektorlan tərəfındən maliyyə xidmətindən yetərincə istifadə edə bilməməsi; 6. məhdud sayda xarici investorlarm iştirakı. Bank sektorunun ağırhğı bütövlükdə maliyyə sisteminin ÜDM-dəki payı ilə müəyyən olunur ki, bu da 80-82% təşkil edir. Xidmət çeşidliliyinin azlığına gəldikdə isə, qiymətli kağızlar bazarının məhdud olması ilə əlaqədar qiymətli kağızlar dövriyyəsi- nin aşağı olmasını misal göstərmək olar. Bank sektorunun işində dövlətin yaratdığı mənfi təsirlər de- dikdə, bazarda ən böyük kredit müştərisi olan dövlətin kreditə olan böyük ehtiyacıdır. Bank sektoruna təsir edən amillərdən bəzi sahələr üzrə qeydiyyatdan kənar fəaliyyəti, kreditlər üzrə yüksək faizi, yoxsulluq və bunun arxasında duran səbəbləri də göstərmək olar. Xırda və orta ixracatla məşğul olan fırmalara verilən kreditlərin nisbi azalması onlara beynəlxalq rəqabət qabiliyyəti baxımından problemlər yaratmaqdadır. Həmçinin, gəlir vergisi üzrə faiz həddinin yüksək olması bank sisteminin inkişafına mənfi təsir etməkdədir. Ölkədə maliyyə sektorunun vergiyə cəlb edilməsinə çox eh- tiyatla yanaşılmalı, əks halda, banklar offşor zonalarda və xarici ölkələrdə öz qurumlannı açmaq məcburiyyətində qalacaqlar.
325 Bank sektorunda 2000-ci və 2001-ci illərdə böhranlara səbəb olan struktur zəifliyi onun yenidən qurulması zərurətini doğurmuş və bunun üçün aşağıdakı tədbirlər aparılmışdır. - dövlət banklarının reabilitasiyası; - özəl bankların gücləndirilməsi; - zəif bankların çeşidlənməsi; - tənzimləyici və nəzarət çərçivəsinin optimallaşdırılması; - məhdud əmanət sığortasına keçid; - dövlət borclarının gözdən keçirilməsi və azaldılması. Bu məqsədlə 31 avqust 2000-ci ildə «Bank şini Tənzimləmə və Nəzarət Agentliyi» yaradılmış (BDDK) və onun daha effektli təşkilatlanmaqla, nəzarət çərçivəsi istiqamətində əhəmiyyətli bir inkişafı olmuşdur. Bu istiqamətdə dövlət banklannm bazarlar üzərindəki pozucu təsirləri aradan qaldırılmış, özəl banklann sərmayə və aktiv quruluşundakı zəiflik yox edilmişdir. Sərmayə yetərliliyinin hesablanmasına bazar riski daxil edilməklə, daxili nəzarət və risklərin idarə edilməsi sistemləri qurulmuş, beynəlxalq mühasibat standartlannın qəbulu və tətbiqi bu istiqamətdə olan yeniliklərdir. 2004-cü ildə iki yeni siyasət tətbiq olunmağa başlanmış, bank sistemindəki dövlət yükü nəzərdən keçirilməklə azaldılmış, ə manətlər üzərindəki tam zəmanət aradan qaldınlmışdır. Zəif banklara gəldikdə isə, 21 bankın fəaliyyəti BDDK tərə- fındən təhlil edilmiş, onların satış, birləşmə və ləğvetmə yolu ilə fəaliyyəti dayandırılmışdır. Eyni zamanda, 2002-ci ildən başlayan banklann sərmayələndirmə proqramının həyata keçirilməsi məqsə- dilə 27 özəl sərmayəli bank üç mərhələdə yoxlanılmış və onlardan yalnız ikisinin sərmayə yetərliliyinə malik olması müəyyənləşdiril- mişdir. Yenidənqurma cəhdlərindəki sərmayə artınlması proqramı, bir tərəfdən, sektordakı şəffaflığı, digər tərəfdən isə Türkiyə bank sektoruna olan etibarlılığı artırmışdır. Məhdud Əmanət Sığortasına keçid məqsədilə 2004-cü ildə tam zaminlik dayandınlmış və bu prosesə keçiddə heç bir neqativ
326 dəyişmə baş verməmişdir. Müştərinin yalnız 29000 YTL məbləğindəki əmanətinə sığorta zəmanəti verilmişdir. Yeni şəraitdə banklann daha güclü bir maliyyə sektoruna sahib olmaq istəyi güclü rəqabət təzyiqi ilə üzləşmişdir. Xüsusilə, azalan faiz gəlirləri banklan yeni mənfəət sahələrini axtarmağa məcbur etmişdir. Bu səbəbdən aşağıdakı sahələrin təhlili və orada olan boşluqlann aradan qaldırılması daha böyük əhəmiyyət kəsb edir: 1.
2. yeni maliyyə xidmətlərinin çeşidini artırmaqla, müştəri şə bəkəsinin artırılması; 3. kredit portfelini qiymətləndirməklə, risklərin idarə edilməsi; 4. əməliyyatların həcminin artırılması; 5. məsrəflərin normalaşdırılması; 6. birləşmə və ya xarici kapitalın iştirakım artırmaqla bankların məhsuldarhğının əhəmiyyətli həddə çatdırılması. Bankların yeni şəraitdə inkişaf etməsi üçün «Bank fəaliyyəti haqqında» qanunda dəyişikliklər edilməli və həmin qanunda aşağıdakı müddəaların nəzərə alınması məqsədəmüvafıqdir: 1. yeni bank fəaliyyəti haqqında qanun layihəsi işlənib hazırlanmalı və orada holdinq, lizinq, faktorinq şirkətlərinə nəzarət səlahiyyətlərinin BDDK-ya verilməsi əksini tapmalıdır; 2. bankların həyata keçirə biləcək əməliyyatlara lisenziya verilməsi üzrə məhdudiyyət aradan qaldırılmalıdır; 3. bankların minimum sərmayə həddi yüksəldilməlidir; 4. banklarm struktur idarəçiliyində dəyişikliklər apanlmalıdır; 5. problemli banklar sistematik olaraq yenidən qurulmahdır; 6. bankların işinə nəzarət mexanizmi təkmilləşdirilməli və ixtisaslaşmış özəl nəzarət fırmalannın xidmətindən istifadə genişləndirilməlidir. Bank sektorunun inkişafının gücləndirilməsi məqsədilə Basel II-yə inteqrasiya prosesi sürətləndirilməlidir. Basel II-yə keçidlə əlaqədar «Risk mərkəzli nəzarət»ə keçid, yeni bank
Yüklə 2,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|