Microsoft Word Cor 5 2col doc

 
30 
gözaltında  tutuldu u  bir  yerden  herhangi  ba ka 
bir yere sevk edilmesine varıncaya kadar her bir 
detayın  sistematik  olarak  kaydının  tutulması, 
keyfî  muameleye  kar ı  hayatî  önem  ta ıyan  bir 
güvencedir. 
Kayıt 
tutma 
sürecinin 
kurumsalla ması  –  ki inin  ortadan  kaybolması 
gibi  vahim  bir  suiistimal  riski  söz  konusu 
olmadı ı  hallerde  bile  –  tüm  özgürlükten 
mahrumiyet uygulamalarında temel  arttır.  
 
3.  Özgürlükten 
mahrumiyete 
neler yol açar? 
 
“
Yakalama” ve “alıkoyma” 
       
 
Yakalama 
ve 
alıkoyma 
terimleri, 
Sözle menin  5.  Maddesinin  tüm  hükümlerinde 
sık  sık  kullanılmaktadır.  Bu  terimler  –  ulusal 
hukuktaki  anlamları  ne  olursa  olsun  –
Sözle mede,  temelde  ki iyi  özgürlü ünden 
mahrum  etmeye  yönelik  her  tür  tedbir  olarak 
de erlendirilmektedir.  A HM,  5.  Maddede  yer 
alan  yargı  gözetimi  teminatı  artını  ki inin 
özgürlü ünden  mahrum  edildi i  ilk  andan 
itibaren  aramaktadır.  Bunun  aksi  bir  yakla ım 
Sözle menin  ihlâli  anlamına  gelir.  Temel  art, 
çe itli  süreçlerin  ne  ekilde  adlandırıldı ı  de il, 
bu  süreçlerde  neyin  elde  edildi i  üzerinde 
durmaktır.  
 
 
 
 
Alıkoyulma 
halinin 
mevcut 
oldu unu 
kanıtlayan unsurlar 
 
 
Özgürlükten  mahrumiyete  neyin  yol 
açtı ının  –  sebebi  yakalama  da  olsa,  alıkoymak 
da  olsa  –  ve  bu  uygulamanın  ne  zaman 
ba ladı ının net olması gerekir. Zira Sözle menin 

---

 
31 
5.  Madde  hükümleri,  böyle  bir  özgürlükten 
mahrumiyet  uygulaması  ba ladı ı  anda  geçerli 
olacaktır.  Bu  durum  a ikâr  olmakla  birlikte, 
özellikle  ki iye  hiçbir  fiziksel  kısıtlama 
getirilmedi i  durumlarda  ki iyi  özgürlü ünden 
mahrum  etmekten  sorumlu  olan  mercilerin  bu 
durumun  mahrumiyet  anlamına  geldi ini  takdir 
etmedikleri  haller  olabilece i  için,  yine  de 
vurgulanmasında  fayda  vardır.  Cezaî  yargılama 
ba lamında  ki inin  ne  zaman  özgürlü ünden 
mahrum  edildi inin  anla ılması  özellikle 
önemlidir,  zira  cezaî  yargılamada  hem  ki inin 
hâkim  önüne  çıkarılana  dek  ne  kadar  bir  süre 
alıkoyuldu unun,  hem  de  dava  herhangi  bir 
mahkemede  görü ülmeye  ba lanmadan  önce 
toplam  alıkoyma  süresinin  ne  oldu unun  tespit 
edilmesi gerekir.  
 
Hapsin  özellikleri  ve  bu  uygulamadan 
etkilenen  ki inin  durumu  gibi  unsurlar,  belli  bir 
uygulamanın  özgürlükten  mahrumiyet  özelli i 
ta ıyıp ta ımadı ının belirlenmesinde esastır.  
 
Hapsin özellikleri 
 
 
Avrupa  nsan Hakları Mahkemesi, hapsin 
ne  özellikler  ta ıdı ını  da  dikkate  alacaktır. 
Ki inin bir karakolda ya da hapishane hücresinde 
zorla  alıkonulması  halinde,  kesinlikle  bir 
özgürlükten  mahrumiyet  söz  konusu  olacaktır. 
Ancak,  5.  Madde  hükümleri  tanımına  giren  çok 
çe itli  hapis  türleri  de  bulunmaktadır.  Örne in, 
zor  kullanarak  ya  da  kullanmayarak  kolluk 
kuvvetlerinin 
bir 
ki iye 
bir 
yerden 
ayrılamayaca ını  ya  da  kendileriyle  ba ka  bir 
yere  gelmek  zorunda  oldu unu  söyledi i  haller. 
Bu durum, bir ki inin yolda durduruldu u  ya da 
kendi  özgür  iradesiyle  karakola  geldikten  sonra 
buradan  ayrılamayaca ının  kendisine  söylendi i 
haller  için  de  geçerlidir.  Avrupa  nsan  Hakları 
Mahkemesi,  bu  tür  durumlarda  asıl  önemli 
unsurun ki iyi mecbur kılma oldu una De Wilde, 
Ooms  ve  Versyp-Belçika
28
  davasında  i aret 
                                                 
28
 18 Haziran 1971. 

---

 
32 
etmi tir.  Bu  ekilde  alıkoyulma,  hiçbir  ekilde 
ki inin  kendi  rızasıyla  teslim  olmasının  bir 
sonucu  olamaz.  Ayrıca,  özgürlü ünden  mahrum 
edilen  ki inin  bu  durumdan  haberdar  olmaması 
da  önemli  de ildir;  önemli  olan  ki inin  artık 
bulundu u mekânı terk edemeyecek olmasıdır.  
 
Ki inin belli bir noktadan – ister sokakta 
ister ba ka bir açık alanda – ayrılamaması ya da 
belli  bir  araç  ya  da  odada  (mutlaka  bir  hücre 
olmak  zorunda  de il)  kalmaya  zorlandı ı  ve  bu 
ekilde  ki inin  tamamen  belli  bir  mekâna 
hapsedildi i  durumlarda  genellikle  5.  Madde 
hükümlerine  ba vurmak  söz  konusu  olacaktır. 
Ancak,  ki inin  hapsedildi i  mekânda  bir  miktar 
hareket  özgürlü üne  sahip  olması  da  5.  Madde 
hükümlerinin 
uygulanamayaca ı 
anlamına 
gelmez. Bu durum, Ashingdane-Birle ik Krallık
29
 
davasında  görülmü tür.  Bu  davada,  zorla  akıl 
hastanesinde 
tutulan 
bir 
ki i, 
zorla 
alıkonuldu unun  belli  olmaması  için  kapıları 
kilitli olmayan bir ko u ta tutulmakta ve yanında 
                                                 
29
 28 Mayıs 1985. 
kimse  olmadan  gündüzleri  ve  hafta  sonları 
hastane  dı ına  çıkmasına  izin  verilmektedir. 
Guzzardi- talya
30
 davasında da benzer bir durum 
görülmektedir. Bu davada, ıssız bir adada çevresi 
çitle çevrilmemi  2,5 km
2
’lik bir arazide kendisi 
gibi örgütlü suça katıldı ından  üphelenilen di er 
ki ilerle  birlikte  tutulan  bir  ki i  söz  konusudur. 
Bu  ki i  her  ne  kadar  o  mekânda  karısı  ve 
çocu uyla  birlikte  ya ayabilse  de  ki inin  tecrit 
edilmi   ve  kısıtlanmı   olması  sebebiyle,  bu 
davada  bir  özgürlükten  mahrumiyet  uygulaması 
söz  konusudur.  Tecrit  ve  kısıtlanma,  mekândan 
daha  önemlidir.  Dolayısıyla,  Giulia  Manzoni-
talya
31
  davasında  oldu u  gibi  yargı  süreci 
devam  ederken  de  olsa,  Kıbrıs-Türkiye
32
 
davasında  oldu u  gibi,  son  derece  katı  bir 
sıkıyönetim  uygulaması  sebebiyle  yalnızca 
görevlilerin  e li inde  ki ilerin  evlerinden  dı arı 
çıkmasına  izin  verilen  durumlarda  da  olsa, 
                                                 
30
 6 Kasım 1976. 
31
 1 Temmuz 1997. 
32
 Ba vuru No. 6780/74 ve 6950/75 (Komisyon Raporu). 

---