Microsoft Word Dede-Qorqud-2015-2
Yüklə 2,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dədə Qorqud ● 2015/I I
- İşin tətbiqi əhəmiyyəti.
- Çapa tövsiyə edən
- Açar sözlər
- Key words
Dədə Qorqud ● 2015/I I 37 molla Salah və qazı”, “Cənnətsatan molla”, “Qazı”, “Yetim Vəli və darğa”, “Ağaynan nökər”, “Lotu Qara və molla”, “Oğru molla”, “Noxudu keçəl və dar- ğa”, “Haqlı cəza” və s. qaravəllilərdə dramatik ünsürlərin çox olması onlardan meydan tamaşası kimi istifadə etməyə imkan yaradır. Qaravəllilər həm məişət nağılı içərisində, həm də ondan kənarda mövcud olan janr tipidir. Məişət nağıllarında da qaravəllilərdən çox istifadə olunması ilə qarşılaşırıq. Məişət nağılının, həm də qaravəllinin sonunda qəhrəman öz ağlı ilə qalib gəlir, düşmənlərindən üstün olması ilə seçilir. Məhz qaravəlli qəhrəmanı- nın öz ağlı ilə gülməli vəziyyətlərdən keçərək, sonda qalib qəlməsi faktı onları meydan tamaşalarındakı gülməli obrazların həyat və məişətdəki ictimai roluna yaxınlaşdırır. Bu da qaravəlli janrından meydan tamaşası üçün istifadə etməyə imkan verir. İşin elmi nəticəsi. Müəyyən dialekt xüsusiyyətləri və folklor mətnləri qaravəlli sözünün ho-öküzlə bağlı olduğunu ortaya qoymuşdur. Qara sözünün səs dəyişmələri nəticəsində, -hora/qara əvəzlənməsi nəticəsində əmələ gəldiyini düşünürük. Holavar sözünün də ilk iki hecasındakı məzmun -hola/hora səsdə- yişməsinin nəticəsində sonradan -hora/qara kimi sabitləşmişdir. -hola – öküzü çağırış, -hora ad məzmunundadır. -hora sözünün də dil xüsusiyyəti kimiı qara sözünə çevrilməsi təbiidir. Qara sözünün -horanın semiotik işarəsi olmasını düşünürük. İşin elmi yeniliyi. Məqalədə qaravəlli sözünün mənası araşdırılmışdır. Ad birbaşa bu gün bizə məlum olmayan, əkin-biçindən sonra keçirilən, öküzə həsr olunan vəlli mərasiminə bağlıdır (yallı mərasimi ilə bağlı yallı rəqsi, yallı nəğ- məsi yarandığı kimi vəlli mərasiminin təsiri ilə vəlli rəqsinin, vəlli nəğməsinin formalaşması mümkündür). Horavəl sözünün də (holavar mənasında) qaravəlli və holavar adlarına təsiri dil hadisəsinin nəticəsidir. İşin tətbiqi əhəmiyyəti. Qaravəlli sözünün yeni məzmunda izahı və alınan nəticələr bu janra aid yazılan bütün əsərlərə təzədən nəzər salmağı labüdləşdirir. ƏDƏBİYYAT 1. Nəbiyev A. Azərbaycan xalq ədəbiyyatı. I kitab. Bakı, Çıraq, 2009. 2. Hüseynov B. Azərbaycan folklorunda əmək nəğmələri. F.ü.f.d. dissertasiyası. Bakı, 2012. 3. Yerevanlı Ə. Erməni – Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı əlaqələri. Yerevan, 1958. 4. Azərbaycan dilinin dialektoloji lüğəti. Bakı, Şərq-Qərb, 2007. 5. Azərbaycan folkloru antologiyası. III kitab. Göyçə folkloru/Toplayıb tərtib edən H.İsmayılov. Bakı, Səda, 2000. 6. Orucov T. Qaravəlli janrının poetikası. Bakı, Nurlan, 2009. 7. Dünya uşaq ədəbiyyatı kitabxanası. III cild. El çələngi./Toplayıb tərtib edən T.Fərzəliyev və İ.Abbasov. Bakı, Gənclik, 1983. (hollar) 8. Hacıyeva M., Rıhtım M. Folklor və təsəvvüf ədəbiyyatı sözlüyü. Bakı, Nurlan, Dədə Qorqud ● 2015/I I 38 2009. 9. wap 525 az saytı 10. milli kitabxana – Yumpu 11. www.kitabxana net 12. ideologiya.az saytı Çapa tövsiyə edən: AMEA-nın müxbir üzvü Muxtar İmanov Dədə Qorqud ● 2015/I I 39 Almaz HƏSƏNQIZI filologiya üzrə elmlər doktoru AMEA Folklor İnstitutunun aparıcı elmi işçisi e-mail: gunsel_gunsel@yahoo.co.uk AZƏRBAYCAN XALQ MUSİQİSİ MUSTAFA HAQQI TÜRKƏQULUN TƏDQİQATLARINDA Xülasə XX əsrdə sovet hakimiyyətinin çəkdiyi “dəmir” pərdənin mövcud olduğu illərdə M.H.Türkəqul Azərbaycan musiqisini Türkiyə, Almaniya və digər ölkələrdə tanıtdıran ziyalılarımızdan biridir. Belə ki, onun tədqiqatlarında həm türk, həm də Azərbaycan xalq mahnı və rəqslərinin yaranması, onların özünəməxsus xüsusiyyətləri təhlil edilmişdir. Tədqiqatlarında M.H.Türkəqul Azərbaycan musiqisinin tarixini araşdırmış, Əbdülqadir Marağalı və Üzeyir Hacıbəyovun bu istiqamətdəki fəaliyyətindən bəhs etmişdir. Bundan əlavə, sovet dövründə xalq yaradıcılığının digər sahələrində olduğu kimi musiqiyə olan yanlış münasibət haqqında məlumat vermiş, unudulmaqda olan mahnılardan bəhs etmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, M.H.Türkəqulun tədqiqatlarında nəğmələr, rəqslər və musiqi alətlərilə bağlı yaranan əsatir və əfsanələrdən də bəhs olunmuşdur. Məqalədə M.H.Türkəqulun türk-Azərbaycan musiqisi ilə bağlı tədqiqatları təhlil edilmişdir. Açar sözlər: Azərbaycan musiqisi, rəqslər, xalq mahnıları, sovet dövrü INVESTIGATIONS BY MUSTAFA HAGGY TURKEGUL IN AZERBAIJANI MUSIC Summary M.H.Turkegul is one of the intelligents introducing the Azerbaijani music in Turkey, Germany and other countries in the period of “iron veil” of the Soviet power. Thus, his investigations analyse creation of the Azerbaijani folk songs and dances as well as their specific features. M.H.Turkegul analysed the history of Azerbaijani music and enlightened Abdulgadir Maraghaly’s and Uzeyir Hadjibeyov’s activity in this direction. Besides, he provided the information regarding biassed treatment to music in Soviet period like to other fields of public creation and touched the songs consigned to oblivion. It is noticeable that M.H.Turkegul’s investigations cover also the mythes and legends connected to songs, dances and musical instruments. The article analyses M.H.Turkegul’s investigations devoted to the Turkish-Azerbaijani music. Key words: Azerbaijani music, Azerbaijani folk songs, dances, Soviet period ИССЛЕДОВАНИЯ МУСТАФЫ ХАГГИ ТЮРКЕГУЛА В ОБЛАСТИ АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ НАРОДНОЙ МУЗЫКИ Резюме М.Х.Тюркегул является одним из ярких представителей интеллигенции, предста- вивших азербайджанскую музыку в Турции, Германии и других странах в XX веке, в Yüklə 2,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|