Microsoft Word Dede-Qorqud-2015-2

Dədə Qorqud ● 2015/I I                                                                                                                                                                     108 
 
 
11. Потанин Г.Н. Громовник по поверьям и сказания племен Южной Сиби-
ри  и  Северной  Монголии.  Журнал  Министерство  народного  просвещения.  Спб, 
1882, часть 219, с.116-331. 
12.  Həsənqızı  A.  Azərbaycan  mərasimləri  mühacirət  folklorşünaslığında.  Bakı, 
Azərnəşr, 2011. 
13. Cоlan Türkmanları (folklor və etnoqrafiya örnəkləri). Əli Şamil (Əli Hüseyn 
oğlu Şamilov). Bakı, “Elm və təhsil” nəşriyyatı, 2014, 154 səh. 
14. Tanyu H. Türklerde taşla ilgili inanclar. Ankara Universitesi Basımevi. 1968.  
15.  İnan  A.  Tarihte  ve  Bugün  Şamanizm.  Ankara,  1954,  Türk  Tarih  Kurumu 
Basımevi. 
16. Qarabağ: Folklor da bir tarixdir. VI kitab (Laçın, Qubadlı və Zəngilan rayon-
larından toplanmış folklor örnəkləri), Bakı, 2013. 
 
 
Çapa tövsiyə edən: fil.ü.f.d. Əfzələddin Əsgər
 

---

Dədə Qorqud ● 2015/I I                                                                                                                                                                     109 
 
 
Qumru ŞƏHRİYAR 
AMEA Folklor İnstitutunun kiçik elmi işçisi 
e-mail: [e-mail] 
 
İQNATS KUNOŞUN ŞƏXSİYYƏTİ VƏ FOLKLORŞÜNASLIQ 
FƏALİYYƏTİ 
 
Xülasə 
İqnats  Kunoş  bütün  ömrünü  türk  xalq  ədəbiyyatının  toplanmasına,  unudulmuş  şivə  və 
dialektlərinin öyrənilməsinə həsr etmiş yəhudi əsilli macar türkoloqudur. Məhz onun sayəsində 
Anadolunun  bir  çox  bölgələrinin  folkloru,  etnoqrafiyası  qorunub-saxlanılmışdır.  İstər  mühari-
bələr  ucbatından,  istərsə  də  təbii  fəlakətlərdən  dolayı  xəritədən  silinmiş  bəzi  bölgələrin  adət-
ənənələri, toponimləri, folklor nümunələri Kunoşun əvəzsiz xidmətləri sayəsində bu günə qədər 
gəlib-çatmışdır. Bir sıra türk dövlətlərində yaradıcılığı geniş araşdırılmasına baxmayaraq, Azər-
baycanda İqnats Kunoşun elmi fəaliyyəti o qədər də diqqəti cəlb etməmişdir.  
Bu  yazıda  İqnats  Kunoşun  şəxsiyyəti,  səyahət  etdiyi  türk  torpaqları,  oradan  topladığı 
folklor nümunələri haqda məlumat veriləcək, keçdiyi ağır və şərəfli ömür yolundan bəhs edilə-
cəkdir. 
Açar sözlər: dialektologiya, ləhcə, toplama materialı, folklor mətnləri, türk xalq ədəbiy-
yatı, Anadolu türkləri 
 
IGNATS KUNOSH’S IDENTITY AND FOLKLORE ACTIVITY
 
 
Summary
 
Ignats  Kunosh  is  a  Hungarian  turkologist  with  the  origin  Jew  devoted  his  life  to  the 
collecting  of  Turkic  folk  literature  and  studying  the  forgetton  accents  and  dialects.  Due  to  his 
effort  the  folklore  and  the  ethnograpy  of  many  regions  of  Anatolian  have  been  saved.  Either 
according to the wars or the natural disasters the traditions, names of places, folklore examples 
of some regions disappeared from the map have come to nowadays  with the matchless help of 
Kunosh.  Though  his  activity  was  investigated  in  details  in  some  Turkic  states  in  Azerbaijan 
Ignats Kunosh’s scientific activity was not in the centre of the attention. 
In  this  article  the  information  about  Ignats  Kunosh’s  personality,  his  travel  in  Turkic 
states and the folklore examples collected by him will be given, his hard and honourable life will 
be shown. 
Key  words: dialectology,  accent,  collecting  materials,  folklore  texts,  Turkish  folk 
literature, Anatolian Turks
 
 
ЛИЧНОСТЬ ИГНАЦА КУНОША И ЕГО ФОЛЬКЛОРНАЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ 
 
Резюме 
Игнац Кунош венгерский тюрколог  еврейского происхождения, который посвятил 
всю свою жизнь собиранию тюркской народной литературы, изучению забытых наречий 
и диалектов. Именно за счёт его деятельности во могих областях Анадолу был сохранён 
фольклор  и  этнография.  Благодаря  неоценимым  заслугам  Куноша  образцы  фольклора, 
топонимы,  традиции-обычаи,  которые  были  стёрты  с  карт  либо  из-за  войн,  либо  из-за 
стихийных  бедствий  дошли  до  сегодняшних  дней.  Несмотря  на  то,  что  в  некоторых 
тюркских  государствах  творчество  Игнаца  Куноша  было  широко  изучено,  в  Азербай-
джане его научная деятельность не превлекла широкого внимания.  

---

Dədə Qorqud ● 2015/I I                                                                                                                                                                     110 
 
 
В  данной  статье  рассмотрена  личность  Игнаца  Куноша,  его  трудный  и  почётный 
жизненый  путь,  тюркские  земли  по  которым  он  путешествовал,  а  также  даётся  инфор-
мация о фольклорных образцах, которых он там собрал.  
Ключевые  слова:  диалектология,  диалект,  сбор  материала,  фольклорные  тексты, 
Турецкая народная литература, Анатолийский турки 
 
Məsələnin qoyuluşu: İqnats Kunoşun elmi fəaliyyəti Azərbaycan folklor-
şünaslığında yeni bir mövzudur. İqnats Kunoş yəhudi əsilli macar türkoloqudur. 
O, yüksək fanatizmlə Anadolu türklərinin folklorunu – folklorun bütün janrlarını 
toplayıb nəşr etdirmişdir. Ona qədər dəfələrlə cəhd etmələrinə baxmayaraq, top-
lama  texnologiyasını  bilmədiklərindən  Avropa  alimlərinin  –  türkoloqların,  dil-
çilərin  heç  biri  folklor  mətnlərinin  xam  materialı  üzərində  işləyə  bilməmişlər. 
Elə bu səbəbdən də məqalədə Kunoşun folklor mətnlərinin toplama texnologiya-
sına, sistemli şəkildə  nəşr olunmasına, şivələrin  folklor  mətnləri üzərində öyrə-
nilməsinə diqqət çəkilmişdir. 
İşin  məqsədi:  Bu  yazıda  Azərbaycan  folklorşünaslarını  İqnats  Kunoşun 
Anadolu  türkləri  arasında  apardığı  iri  çaplı  tədqiqat  işləri  ilə  tanış  etmək  məq-
sədi güdülür. 
 
İqnats  Kunoş  1860-cı  ildə  Macarıstanın  Hajdu  bölgəsinin  Samson  əya-
lətində bir yəhudi ailəsində dünyaya gəlmişdir. Uşaqlıq illərini Debreçendə keçi-
rən  İqnats  Kunoş  ilk  və  orta  təhsilini  Debreçen  Kalvinist  kollecində  almış  və 
1879-cu ildə oranı bitirmişdir. 1980-ci ildə universitetə daxil olan Kunoşun əsər-
ləri  macar  şivə  və  ləhcələrinin  öyrənilməsində  əvəzsiz  mənbədir.  Universitetdə 
təhsil  aldığı  illərdə  (1880-1884)  o,  Macar  dilinin  fonetikası,  qrammatikası  və 
sözlərin etimologiyası haqqında bir sıra dəyərli əsərlər yazmışdır. 1880-ci ildən 
etibarən  alim  bir-birinin  ardınca  “Feil  nümunələrindən  istifadə  qaydaları”  (“A 
“feil” igeköthasználatáról”, 1880), “Debreçen ləhcəsi” (“Debreceni nyelvjárás”, 
1880), “Debreçen ləhcəsində feillərin “ik” şəkilçisi” (“Az igék ik-es ragozása a 
debreceni  nyelvjárásban”,  1882),  “İzahlı  lüğət”  (“Lésen,  czékáz”  [szómagyará-
zatok]), “Lokatif” və “datif” şəkilçilərinin Macar dilində istifadə şəkli” (“A bel-
viszonyragok  használata  a  magyarban”),  “ki”  prefiksinin  istifadə  şəkli.  Macar 
semantikasına töhvə” (A “ki” igeköthasználata. Adalék a magyar jelentéstanhoz) 
adlı əsərlərini  yazır və apardığı  bu tədqiqatları  ilə o dövrün  məşhur dilçilərinin 
diqqətini özünə cəlb edir. Universitet illərində yazdığı belə dəyərli əsərlərə görə 
o,  universitetin  rəhbərliyi  və  Macar  Elmlər  Akademiyası  tərəfindən  təqaüd  alır 
və  mükafatlandırılır.  Kunoş  universiteti  bitirdiyi  il  filologiya  elmləri  doktoru 
elmi dərəcəsini alır. 
İqnats  Kunoş  universitetdə  təhsil  aldığı  illərdə  əsasən  macarca,  fin-uqor 
dilləri və türk dilləri üzərində ixtisaslaşmışdır. Bu sahədə dərin biliklərə yiyələn-
məsinə  məşhur  macar  şərqşünası  və  türkoloqu  Armin  Vamberinin  təsiri  böyük 

---