Microsoft Word Dede-Qorqud-2015-3
Yüklə 2,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İşin elmi yeniliyi
- İşin tətbiqi əhəmiyyəti
- Açar sözlər
Dədə Qorqud ● 2015/I I I 45 İşin elmi nəticəsi: Çoxsahəli fəaliyyət imkanlarına, geniş təfəkkürə malik olan Hümmət Əlizadənin bir folklorşünas kimi əsərləri haqqında fikirləri, bu mülahizələ- rin nəzəri əhəmiyyəti və onların başlıca müddəaları məqalədə öz əksini tapmışdır. İşin elmi yeniliyi: Məqalənin əsas elmi yeniliyi onun mövzusunun aktuallığı ilə müəyyənləşir. H.Əlizadənin bir folklorşünas kimi Azərbaycan folklorşünaslıq ta- rixində nəzəri fikirləri sistemli olaraq öyrənilərək tədqiqata cəlb edilmişdir. İşin tətbiqi əhəmiyyəti: Məqalə Azərbaycan folklorşünaslığında xüsusi rolu və yeri olan görkəmli folklorşünas Hümmət Əlizadənin folklorşünaslığımızda nəzəri fəaliyyətinin təcəssümünü müəyyənləşdirmək istiqamətində mühüm elmi əhəmiyyətə malikdir. ƏDƏBİYYAT 1. Nəbiyev A. Azərbaycan xalq ədəbiyyatı. Bakı: Çıraq, 2009, səh. 59 2. Qəniyev T. Azərbaycan folklorşünasları. Bakı: Nurlan, 2004, səh. 31-32 3. Abbaslı İ. Azərbaycan folklorşünaslığı: təşəkkülü və inkişaf mərhələləri. AŞXƏDT, IX kitab, Bakı: 2000, səh. 22 4. Əlizadə H. Oktyabr inqilabı və el ədəbiyyatı. “Azərbaycanı öyrənmə yolu”, N3. Bakı:1930, səh.23 5. Vəliyev V. Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı. Bakı:Maarif, 2004, səh.69-70 6. Əfəndiyev P. Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı. Bakı:Maarif, 2004, səh.63-64 7. Azərbaycan el ədəbiyyatı. I hissə, /Tərtib edəni H.Əlizadə. Bakı: 1929. 8. Azərbaycan el ədəbiyyatı. II hissə, /Tərtib edəni H.Əlizadə. Bakı: 1936 9. Əliyeva-Kəngərli A. Hümmət Əlizadənin folklor nəşrləri. www.proqres.com. Lit.az- Azərbaycanın ədəbiyyat portalı. 10. Təhmasib M.H. Nəcib məqsəd, gözəl nəticə. “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzeti, 20 iyul 1968-ci il. 11. Azərbaycan aşıqları (hazırlayan H.Əlizadə). Bakı: 1930. 12. Aşıqlar (hazırlayan Əlizadə H.), 2 cilddə, I c., Bakı: 1935. 13. Aşıqlar (hazırlayan Əlizadə H.), 2 cilddə, II c., Bakı: 1936. 14. Aşıq Ələsgər (hazırlayan Əlizadə H.), Bakı: 1934. 15. Bozalqanlı Aşıq Hüseyn. Qoşmalar (hazırlayan H.Əlizadə), Bakı: 1938. 16. Aşıq Əsəd (hazırlayan Əlizadə H.). Bakı: 1939. 17. Dastanlar və nağıllar (hazırlayan Əlizadə H.). Bakı: 1937. 18.Əfəndiyev P. Azərbaycan folklorşünaslığı.(1920-1930-cu illər). Bakı:1997. 19. Əlizadə H.Qazaxdan toplanılmış tapmacalar. /”Azərbaycanı öyrənmə yolu” jur., 1928, N1, səh.45-47 20. Umudov Q. Folklorşünaslığımızın tarixindən. (1920-1941-ci illər).Bakı:Təbib nəş- riyyatı, 1995 21. Koroğlu. (hazırlayan Əlizadə H.). Bakı: 1941. 22. Koroğlu (hazırlayan Xuluflu V.), Bakı: 1927. 23. Koroğlu (hazırlayan Xuluflu V.), Bakı: Azərnəşr, 1929. 24. Azərbaycan ədəbiyyatı inciləri, (dastanlar). Bakı: Yazıçı, 1987, s. 271-420 25. Azərbaycan bayatıları (hazırlayan Əlizadə H.), Bakı: 1938. 26. Koroğlu. Xalq variantı. / «Gənc nəsil» jurnalı, 1940, № 8, s. 13-16 27. Koroğlu. Xalq variantı. / «Gənc nəsil» jurnalı, 1940, № 9, s. 13-14 28. Əlizadə H. Oktyabr inqilabı və el ədəbiyyatı. /” Azərbaycanı öyrənmə yolu” jur., 1930, N3, səh.23-25 Dədə Qorqud ● 2015/I I I 46 29. Əlizadə H. El aşıqları və mollalar. /”Allahsız” jur., 1932, N10-11, səh.18-19 30. Əlizadə H. El şeirləri haqqında. /”Ədəbiyyat qəzeti ”, 3 sentyabr 1936 31. Paraça : /Hazırlayanı Əlizadə H. Bakı : AzərUşaq, GəncNəşr, 1938. - 42 s. 32. Tülkü ilə tısbağanın ortaqlığı / Hazırlayanı Əlizadə H. Bakı : AzərUşaq, GəncNəşr, 1939, 27 s. 33. Gülbala / Hazırlayanı Əlizadə H. Bakı: AzərUşaq, GəncNəşr, 1939, 47 s. Çapa tövsiyə edən: fil.ü.e.d., prof. Kamran Əliyev Dədə Qorqud ● 2015/I I I 47 Ləman VAQİFQIZI (SÜLEYMANOVA) filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent AMEA Folklor İnstitutunun “Dədə Qorqud” şöbəsinin aparıcı elmi işçisi e-mail: lemansuleymanova@rambler.ru GÜNEY AZƏRBAYCAN TÜRKLƏRİNİN FOLKLORUNDA BAYATI Xülasə Güney Azərbaycan türklərinin folklorundan danışarkən bayatıların üstündən sükutla keçmək olmaz. Digər türk xalqlarında olduğu kimi, Güney Azərbaycan türklərinin də folklorunda bayatının xüsusi yeri vardır. İlk öncə onu vurğulamaq lazımdır ki, bayatını mərasimlərdən ayrı təsəvvür etmək olmaz. Yəni əksər mərasimlərin icrası bayatılarla müşayiət olunur. Ancaq təəssüf doğuran haldır ki, Azərbaycan folklorunda olduğu kimi, Güney Azərbaycan türklərindən toplanmış bayatılar da mərasi- min tərkib hissəsi kimi deyil, mərasimlərdən ayrılaraq çap olunub. Daha dəqiq desək, bayatıların kon- teksti məsələsi aydınlaşdırılmamış qalıb. Bu da nəşr olunmuş bayatıların funksiyasını anlamaqda çə- tinlik yaradır. Güney Azərbaycan türklərinin arasında vəsfi-hal məclislərinin təmtəraqla keçirilməsi mə- lumdur. Vəsfi-hal məclislərini isə bayatılarsız təsəvvür etmək mümkün deyil. Mərasimin icrası zamanı sudan çıxan hər bir əşya bayatının müşayiəti ilə göstərilir və deyilmiş bayatıların məzmununa əsasən, əşya sahibinin təzə ildəki taleyi müəyyənləşdirilir. Güney Azərbaycan türklərindən toplanmış bayatıların bir qismini də alqış, qarğış, giley-güzar məzmunlu bayatılar təşkil edir. Çap olunmuş bayatıların arasında türk mifoloji inamlarını özündə əks etdirən nümunələrlə qarşılaşırıq. Bu ərazidə yaşayan türklərə məxsus bayatıların arasında dastanlardan bəhrələnərək yaradılan dördlüklərin də olmasını görürük. Bayatılarda yer-yurd adlarının işlənməsi qanunauyğun haldır. Bu, yalnız qafiyə yaratmağa xidmət etmir, eyni zamanda həmin bayatıların hansı bölgənin sakininin dilindən söylənməsinin göstə- ricisidir. Əslində bu bayatılar ümumtürk bayatılarının həmin bölgəyə xas variantlarıdır. Bir məsələni də qeyd etmək istərdik ki, Quzey Azərbaycanda kitab şəklində yayınlanmış Gü- ney Azərbaycan türklərinin folklor nümunələrində şivə xüsusiyyətlərinin gözlənilməməsi və bir çox hallarda mənası anlaşılmayan sözlərin izahının verilməməsi təəssüf doğurur. Açar sözlər: bayatı, Güney Azərbaycan türkləri, folklor, vəsfi-hal, ədəbiyyat, Təbriz, Salmas, Xoy BAYATI IN THE FOLK-LORE OF SOUTH AZERBAIJAN Summary It is impossible to forget bayaties when we spoke about folk-lore of the South Azerbaijan turks. As in other Turk nationals, Bayati has a special place in the folk-lore of the South Azerbaijan Turks. It is impossible to separate bayati from ceremonies. That is, in time of fulfilment of the most ceremonies bayaties are been performance. Unfortunately, as in Azerbaijan folk-lore, bayaties which have gathered from South Azerbaijan region is not as composition part of the ceremony, have been separate from ceremonies and printed. More exactly, problem of context of the bayaties has stayed unelucidated. It creates difficulty understanding function of the published bayaties. Vasfi-hal parties are held grandiloquently among South Azerbaijan Turks. İt is impossible to imagine these parties without bayaties. Each thing taken out from the water is shown by performance of the bayati. To this suitable, the fate of the thing owner in new year is defined. There are applause, curse, complaint pithy bayaties among bayaties which have gathered from Turks of South Azerbaijan. There are many examples about Turkish mythological faiths among printed bayaties. Among bayaties belonging to South Azerbaijan turks we see poems with four line arising by influence of the eposes. Yüklə 2,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|