Microsoft Word Dede-Qorqud-2015-3

Dədə Qorqud ● 2015/I I I                                                                                                                                                                                     126 
 
 
rihinin her dönemde birçok maksat ve bağnazlıklar sonucu perdeler ardında kaldığını 
ispat  etmektir”  (5,  8).  Müəllifi  narahat  edən  məqamlardan  biri  də  budur  ki,  islam 
tarixçiləri  Müaviyə  Əbu  -Sufyan,  Əbu-Hüreyrə,  və  b  sahabələrin  nə  qədər  çirkin 
əməllər törətdiklərinə baxmayaraq onları hörmətlə anarlar. Sırf sahabə olduqları üçün 
onların  cinayətlərinə göz  yumurlar. “Tarihçilerin  en göze çarpan kusurların-dan biri 
de  şudur  ki,  "büyük  şahsiyetlere  kusur  bulmak  kusurdur"  hatasına  aldanarak  İslâm 
ümmeti arasında birçok hata işleyenlerin hata ve kusurlarından bahs-etmedikleri gibi 
bilâkis, böyle zalimleri haklı kimseler diye lanse ederek onların öldürücü zehirlerini 
ümmete, şifa  verici  ilaç olarak tanıtmışlar  ve  birçok canileri  iyi kimseler göstererek 
masum halkı uyutmuşlardır. Bu ise bizim için helak edici bir miras ve iyileşmez bir 
yara olmuş ve İslâm dünyası hâlâ da bu kanlı yaranın acı etkisiyle inlemektedir” (5, 
8).  Behcət  dönə-dönə  tarixcilərin  haqq  ədaleti  görməzdən  galdiklərini  vurğulayır. 
Güc və hakimiyyət kimin əlindədirsə, haqq ədalət də onun tərəfindədir. B.Behcət bu 
fikrini İslam tarixindən  faktlar söyləyərək sübuta yetirməyə çalışmışdır. İslam tarix-
çisi  və alimi Ömər Nəsəfi  “Akaid” adlı kitabında yazır: “ Sahabə ancaq hayırla  yad 
edilir “Bu konuda Peygamberimiz (s.a.a.) şöyle buyurur. “Ashabıma kötü söz söyle-
meyinz”  (səh  83).  Başqa  bir  mənbə  isə  yazır.  “  Müaviye  Əbu-Sufyan  Eshâb-ı  kira-
mın  büyüklerindendir.  Peygamberimizin  (s.a.a  )  “Yâ  Rabbi,  onu  doğru  yolda  bu-
lundur  ve  başkalarını  da  doğru  yola  götürücü  kıl!”  ve  “Yâ  Rabbi!  Muâviye’ye  yazı 
ve kitab öğret, onu azâbından koru!” “Yâ Rabbi! Onu memleketlere hakim kıl!” duâ-
larıyla  şereflendi.  Resulullahın  (s.a.s.)  vahy  kâtibliğini  yapmışdır.  Peygamberimiz 
( aleyhisselâm ) Hazreti Muâviye’ye“Benden sonra ümmetimin yerine hakim olursun. 
O  zaman  iyilere  iyilik  et.  Kötülük  yapanları  da  afv  eyle”  buyurmuştur.  Hazreti  Ali 
onun  hakkında  “Muâviye’nin  hakimliğini  kötülemeyeniz!  O  giderse  başların  koptu-
ğunu görürsünüz” buyurmuştur (8).  
 Haqqında  minlərlə  hədis  rəvayət  edilən  sahabələrdən  biri  də  Ebu  hüreyrədir. 
Bəhlul Behcət hz. Peygamberin ashabından olan Ebu Hüreyrə haqqında da insanlarda 
çaşqınlıq  yaradan  fikirlər  söyləyir.  “Ebu  Hüreyre,  İslâm  ümmeti  arasında  kendisine 
itibar edilir ve saygı duyulur olmasına rağmen yine de Ümeyyeoğulları'nın zulüm ve 
haksızlık ettiği dönemlerde sessiz kalıp hakkı görmezlikten gelmiş ve hatta Muaviye 
gibi çirkin ve aşağılık bir kişinin safında yer almıştır” (5,  6). 
Sahih Müslim, Sahih Buxari və b. mənbələr isə Ebu Hüreyrə haqqında bunları 
yazırlar. Əbu hüreyrə sözünün mənası “balaca pişiyin atası” deməkdir. “Meşhûr Sa-
hâbî, Eshâb-ı kiram arasında en çok hadîs-i şerîf bilen ve rivâyet edenlerdendir. İsmi 
hakkında  değişik  rivâyetler  olup,  en  doğru  rivâyete  göre  isminin  Abdurrahmân  bin 
Sahr olduğu bildirilmiştir. Peygamberimizin ( aleyhisselâm ) yanında devamlı bulun-
duğu  için  pekçok  hadîs-i  şerîf  işitmiş  ve  rivâyet  etmiştir.  Bir  gün  Peygamberimize 
(aleyhisselâm ) şöyle demiştir: “Yâ Resûlallah (aleyhisselâm) senden işittiklerimi ha-
fızamda fazla tutamıyorum.” Bunun üzerine Peygamberimiz ( aleyhisselâm) “Örtünü 
uzat” buyurdu. O da ridasını uzattı. Resûlullah (aleyhisse-lâm) Ona duâ etti. İki mü-
bârek  eliyle  üç  defa  O’na  doğru  nûr  saçtı  ve  “Örtünü  göğsüne  sür”  buyurdu.  O  da 
sürdü.  Böylece  Allahü  teâlâ  O’na  öyle  bir  hafıza  ihsân  etti  ki,  işittiği  hiç  bir  şeyi 
unutmadı, ömrü de uzun oldu” (9). Beləcə ən çox hadîs-i şərif rəvayət edən şəxs ol-
muşdur.  

---

Dədə Qorqud ● 2015/I I I                                                                                                                                                                                     127 
 
 
Daha  sonra  B.Behcət  sünnü  şiə  məzhəbləri  arasıbndakı  fikir  ayrılığına  diqqət 
çəkmişdir. O, İslam ümmətinin ən önəmli problemi olan sünnü-şiə məsələsinə toxu-
naraq onlar arasındakı fərqi ortaya qoymuşdur. Zaman keçdikcə islam tarixində mü-
səlmanlar arasında  ixtilaflar  yaranır, bir sıra  fikir  ayrılıqları  meydana çıxır. Bu  fikir 
ayrılıqları  siyasi  qruplaşmalara,  dini  ayrıseçkiliyə  dolayısı  ilə  İslam  dinində  yeni 
məzhəblərin yaranmasına səbəb oldu. Bununla da sünnü, şiə təriqətləri meydana gəl-
di.  Şiə  sözünün  ərəbcə  mənası  “tərəfdar”  deməkdir.  Hz.  Əli  tərəfdarları  özlərini  şiə 
adlandırırdılar. Şiələrin inancına görə Hz. Peyğəmbərdən sonra imam yəni xəlifə ol-
ması gərəkən şəxs məhz Hz. Əli olmalı və imamət də onun soyu ilə davam etməlidir.  
“Sünnü”  sözünün  ərəbcədən  tərcüməsi  “yol”  deməkdir,  yəni  Hz.  Məhəmməd 
Peyğəmbərin yoluna sadiq olanlar. Sünnü məzhəbindən olanlar Hz. Əlidən öncə gə-
lən ilk üç xəlifəyə inanaraq onların xəlifəliyini qəbul etmişlər.  
“Şiilər Muhammed bin Abdullah'dan sonra hilafet'in Ali ve soyuna ait olduğu-
nu savunur ve Sünnilerin meşru ve dince makbul kabul ettikleri ilk üç halifenin (Ebu 
Bekir, Ömer ve Osman'ın) hilafeti Ali'den gasp ettiklerine  inanırlar. Yezid'in  babası 
Muaviye  konusunda  da  yine  bir  benzerlik  vardır.  Şiilər,  I  Yezid  hakkındakı  görüş-
lerin bənzərlərini Ali'nin hilafetinə karşı çıktığı için Muaviye için də sürdürürlər; an-
cak Sünniler  ise  Muaviye'nin  bir "içtihad"  yaptığını  ve  içtihadında  yanılsa bile pey-
gamberin  əshabından  və  Kuran'ın  vahiy  katiplərinden  biri  olduğu  gərəkçəsiylə  hak-
kında kötü ifadədə bulunmaktan kaçınırlar. Buna karşın aralarında Ebu Hanife'nin də 
olduğu  birçok  Sünni  alimi  ise  Ali  halife  ikən,  Ali'nin  hilafetini  tanımayıp  ikinci 
halife olarak ortaya çıkan Muaviye'ye karşı, Muhammed'in "Bir halife varken, sonra-
dan çıkan  ikinci  bir  halifenin katlinin  vacib olması" kuralını uygulamayan Muaviye 
taraftarlarının, bu tutumları ile açıkça hatalı olduklarını ve haram işlediklerini açıkla-
mışlardır”(10).  
 B.Behcət bu məsələyə öz münasibətini bildirir ki, şiələr Hz . Əliyə və onun ta-
rixinə  önəm  verdiyi  halda,  sünnülər  isə  Hz.  Əliyə  , onun  soyuna,  tarixinə  biganəlik 
göstərmişlər. Behcət bu iki təriqət arasındakı fərqin önəmli olmadığını deyərək onları 
bir vəhdət halında birləşməyə çağırır.  
Bəhlul Behcətin əsərdə toxunduğu digər bir məsələ Hz. Əlinin fəziləti, onun di-
gər  imamlardan  üstünlüyü  məsələsidir.  Belə  ki,  sünnü  alimləri  ilə  şiə  alimləri  ara-
sında belə bir fikir ayrılığı mövcuddur. İmamların ən fəzilətlisi Hz. Əbubəkr , ondan 
sonra  Hz.  Ömər,  sonra  Hz.  Osman  və  daha  sonra  Hz.  Əlidir.  Lakin  Şiə  alimləri  isə 
Hz. Əlinin digər üç imamdan daha üstün olduğuna inanırlar. Bəhlul Behcət isə əhli- 
sünnət alimlərindən olmasına baxmayaraq onların bu fikri ilə razılaşmır. 
B.Behcət “Qadir –i  hum”, “Mənzilət”, “Tayr”, “İlim”, “Darbe” hədislərin Hz. 
Əlinin fəzilətini isbatlayan hədislər olduğunu bildirir. Bununla da Bəhlul Behcət Hz 
Əlinin dördüncü xəlifə  yox Rəsulullhdan (s.a.s.) sonra  ilk xəlifə  və  imam olduğunu 
iddia edir. O yazır ki, digər üç xəlifənin xilafət başına keçməsi qeyri qanuni yolla baş 
vermişdir. “Hz. Əbubəkirin xəlifə seçilməsi zamanı Beni Saide Sakifesi'nde toplanan 
sahabe sayı bakımından azdı. İcma isə üç kişinin hakkı deyil. İkinci xəlifə birinci xə-
lifənin  vəsiyyəti  üzərinə  xəlifə  olmuşdur.  Halk  hər  nə  kadar  Ömer  ibn  Hattaba  biat 
etmişsə, yenə də bu seçim deyi, tayin və atamadır. Tayin isə icmadan uzakdır.  
 İkinci  Halife  Ömer,  halife  seçimini  altı  kişilik  sahabeden  oluşan  bir  şuraya 
bırakmıştır. Ömer'in bu uygulaması ne nas, ne veliaht tayini ve ne de icmadır. Çünkü 

---