Microsoft Word din ve devlet elaqeler doc
Yüklə 482,98 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bir-tərəfli mühakimə
Əhli-sünnə alimlərin çoxu zalım da olsa idarəçiyə itaəti, onların zülüm və əziyyətinə səbri vacib olaraq qəbul etməkdə və üsyanı uyğun görməməkdədir. Fəqət şiə zülüm və fəsada qarşı çıxmağı vacib olaraq görməkdədir. Bilavasitə Şiə bu mövzuda əhli- sünnəyə müxalifdir. Əhli- sünnə alimlərinin çoxuna görə zalim idarəçilərə üsyan etmək dindən çıxmaqdır. Şiəyə görə isə, zalım idarəçiyə itaət və zülmə səbr etmək dindən çıxmaqdır. Həsən Bəsri şiələr haqqında belə demişdi: Şiə, mahiyyəti ecabı batılın qarşısında yer almağı və haqqa nail olmaq üçün fədakarlıq etməyi borc bilmişlər. İdarəçilərin şiələri təzyiq və işgəncə altında tutmaları və hər yerdə təqib edilmələri bu səbəblədir. Bir şiə alim öz inanclarına dayanaraq haqlı gördüyü mövzularda, xalqın da dəstəyi ilə sistemə qarşı hərəkətə keçə bilir. Ancaq sünni alim buna müqtədir deyildir hətta caiz görməz. Məsələn, dövrümüzdə ən güclü Əzhər ünivürsitesi liderliyi İslama, xalqına hər cür xidməti tərk etmişdir. Əhli sünnə və şiənin siyasi düşüncələrinin formalaşmasında ən mühüm faktor, iki məzhəbin İslam tarixinə baxış şəklidir. Əslində onların dini anlayışları bütün sahələrdə bu fərqli baxışın təsiri altındadır. Xüləfa Raşidin, səhabə və tabiin dövrlərinin bu iki firqənin izləyicilərini şiddətli təsiri altına almışdır. O qədər ki, Əhli sünnə İslama tamamilə tarixə mühakimə edilməz və sələfə xətada birləşməz, tənqid edilməz sübyektləri kimi baxmaqdadır. Şiələr isə əksinə, tarixin bu dövrünə mühakimə, ibrət almaq və bunun üçün də o dövrə tənqidi bir üsul sərgiləməkdədirlər. Bu səbəblə bu iki qrupun dini anlayışlarını, düşüncələrini anlamaq üçün bu nöqtəni yaxşı idrak etmək lazımdır. Əhli-sünnənin üslubu başından xətalı olduğu üçün ifrata, əhli-şiənin üslubu başından doğru olsa da nəticəsi təfritə yol açmışdır. Əhli-sünnə idarəçiliyi siyasi bir məqam (xariciliyi çıxmaqla), əhli-şiə isə dini bir məqam olaraq görməkdədir. Tarixi hadisələr Əhli-sünnə nəzərində ilk dövrün, Peyğəmbər səhabəsinin və Xüləfa Raşidinin icraatları dini yöndən toxunulmaz bir mövqeyə gətirilib çıxarıldı. Onların İslami anlayışlarını bu xüsusa diqqət etmədən başa düşmənin imkansız olduğu deyilə bilir. Fıkıh, təfsir və tarixdən tutun kəlam, fəlsəfə, təsəvvuf və siyasi-dini xüsuslarda şiə və sünni arasındakı ən böyük fərqlilik bu tarixi kökdəki anlayışa bağlıdır. Hər biri digərinin inanc və düşüncələrinə öz dini tarixi baxış nöqtələrindən baxmaqdadır. 41
müdafiə etdikləri tərəfləri müqəddəsləşdirmə, toxunulmazlıq donuna büründürdülər. Hər tərəf özlərinə aid olan,yaraşan xüsusiyyətləri qabağa çıxartdılar və bu yönə əyilməyə başladılar. Hər tərəf özlərini dəstəkləyəcək ayələrə, hədislərə müraciət etdilər. Tapmadıqları yönlərinə ya ayələri yozdular, ya da hədislər uydurdular. Bir-birlərinə düşmənçilikdə də tənqid və təhqirdə də eyni metoddan istifadə etdilər. Əhli-sünnə səhabəni ulduzlaşdıraraq, bütün elədiklərində haqlı səbəblər göstərməyə çalışaraq, onlara məsumiyyət qazandırmışlar. Müsəlmanların səhabələrə qoyduğu hörmətdən istifadə edərək o dövrdə yaşayan imanlı hər kəsi səhabə donuna bürümüşlər. Olanları müdafiə metoduyla oldu-bitdiyə götürmüş, tarixi məhkum edərək əhəmiyyətinin və dəyərinin olmadığını ifadə etmişlər. Əvvəlki idarəçiləri və insanları mühakəmə etmə qorxusu özlərini mühakəmə etmə qorxusundan irəli gəlir. Bu səbəblə hadisələri mühakimə edənləri sevməz, ən çox mühakimə edən şiələri də fasiqliklə ittiham edərlər. Əlbətdə Şiələr öz ruhi instinklərinə görə, müsbət nöqtələri deyil, mənfi nöqtələri görməkdədirlər. Bu mənfi nöqtələri alıb, bütövlükdə beyinlərinə yerləşdirdiyi mənfi obrazlara və onların müsbət yönlərini müdafiə edənlərə qarşı intiqam içində olurlar. Onlara görə bu tarix zülüm və haqsızlıqlar tarixidir. Özbaşnalıq, qan, göz yaşı, dinsizlik və dini istismar tarixidir. İqtidar sahiblərinin və sərvət
41 Məhəmmədrza əl‐Müzəffər, e.g.ə. s.1. yığanların göy üzünə uzanan saraylarının altına basdırılmış olan adsız qurbanların tarixidir. Biri tarixə ucalıq və ehtişam yönüylə baxdığı halda, digəri ədalət və dindarlıq yönüylə baxmaqdadır. Bu iki təsvirin nə qədər fərqli olduğunu görürük. Mühüm olan hansının doğru əyri olduğu deyil; mövzumuz tarixə bu iki şəkildə baxmanın necə fərqli nəticələr meydana gətirməsidir. Hakimiyyətdə, idarəçilikdə Əhli- sünnənin əsas aldığı faktor ədalət deyil, güvənlikdir. Şiədə isə ədalətdir. Bu yönüylə şiə, idarəçiliyə doğru, İslami bir çərçivədə baxmaqla birlikdə, dövlət idarəsinin dini bir məqam olma şərtinə bağlamasında isə xətalıdır.*
Abdurrazığın tarix haqqındakı düşüncəsindən nümunələr: Xilafət həmişə müsəlmanlar üçün bir bəla olmuş və olmaqdadır. İslam Allahın bütün bəşəriyyətin xilası və səadəti üçün göndərdiyi ilahi bir çağrıdır. Dünyanın qərbindən şərqinə,ərəbindən əcəmisinə, alimindən cahilinə göndərdiyi bir çağırış...İslam bir ərəb çağrısı, ərəb birliyi və dini və ya hakimiyyəti deyildir. İslama görə hər hansı millətin bir başqa millətə, hər hansı bir dövrün başqa bir dövrə üstünlüyü yoxdur. Üstünlük ancaq təqva ilədir. Müsəlmanlar arasında xilafətin dini bir mövqe və Peyğəmbərə vəkalət olduğu düşüncəsi sonradan yayılmışdır. Bu xata idarəçilərin də işinə gəldi. Müsəlmanları azdıraraq körlaşdırdılar, qul etdilər. *Əvvəl müsəlmanların əmiri ikən, sonra Rəsulullahın xəlifəsi oldular. Bu da bəs olmadı sonradan gələnlər özlərini Allahın xəlifəsi olaraq gördülər.* Sünnilərin idarə ilə əlaqəli fikirləri, Quranın, Peyğəmbərin (s.a.v.) sünnəsinin və bəzən də səhabənin mirasının təsiri altındadır. Fəqət idarəçi ilə əlaqəli fikirləri
Yüklə 482,98 Kb. Dostları ilə paylaş:
|