Microsoft Word dissertasiya-b?zi qida m?hsul ekoloji t?hluk t?dqiqi doc
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
4 təsir göstərir. nsan qidalanmasında məhsulların təhlükəsizliyi ekoloji amillərlə çox bağlıdır. Hal-hazırda müasir dövrdə ekoloji problemin həllində qida məhsullarının keyfiyyəti çox mühüm rol oynayır. Məhsullarda toksiki qida qatqıları insan orqanizmində sağlamlığa təhlükə törədirdi. Təbii ki, bu problem dünya miqyasında ə nənəvi qida məhsulları ilə yanaşı, yeni qida məhsulları üçün elmi-tədqiqat işlərinin aparılmasını tələb edirdi. Ekoloji problemlərin həllində “antropoekologiya” normativini müəyyənləş- dirmək vacib olub, mənaca (yunanca logos – söz, öyrənmə; insan ekologiyası) ə sasını təşkil edəni ətraf mühitin keyfiyyəti sayılır ki, insanın ekoloji, sosial və iqtisadi amillərə uyğunluğunu müəyyənləşdirir. Ə traf mühitin keyfiyyəti barədə obyektiv mülahizə sürmək üçün onun təyini texniki ölçmələr, ekspert qiymətləndirilmə və nəzəri hesabatlar aparılmaqla alınmış nəticələr etalon və normativlərlə müqayisə olunur. Məlumdur ki, ətraf mühitin keyfiyyətinin normalaşdırılması təkcə müvafiq normativlərin tərtibini nəzərdə tutmur və eyni zamanda onların həyata keçiril- məsini də nəzərdə tutur. Ətraf mühitin monitorinqi mövcud normativlərə müvafiq olaraq mühitin fiziki, kimyəvi və bioloji parametrlərinə nəzarət etməklə insanların və digər canlı orqanizmlərin sağlamlığına təhlükə yarada və zərər yarada biləcək şə rait barədə xəbərdarlıq etməklə onun qarşısını almaqdır. Monitorinq ayrı-ayrı obyektlər, proseslər və ətraf mühitin təzahürləri üzrə aparılır. Ətraf mühitin monitorinqinin aparılmasına ehtiyac artmaqda davam edir, belə ki, hər il dünyada 30 minə qədər yeni kimyəvi maddələr istehsal olunur. Aydındır ki, hər bir mövcud kimyəvi maddə və yenidən hazırlanmış kimyəvi maddələrə monitorinq aparmaq praktiki olaraq qeyri-mümkündür, bu baxımdan da nəzarət ancaq zərərli maddə- lərin miqdarının azalması üzrə həyata keçirilir (Avropa Komissiyasının məlu- matına görə AŞ – 10%-ə qədər), bu göstərici kifayət qədər ətraf mühitin vəziy- yətini əks etdirməklə real şəkildə sənayenin inteqral neqativ təsirini aşağı salmış olur.
5 nsanın həyat fəaliyyətinin mühüm tərəfi qidalanma olub, həyat və sağlamlıq prosesini təmin edir. Qidalanma insan orqanizminin əsas fizioloji tələbatlarını ödənilməsi, onun formalaşmasını, funksiya etməsini və ətraf mühitin əlverişsiz təsirinə davamlılığını təmin etməkdir. Kifayət qədər kəmiyyət nisbətində, keyfiyyət nisbətində tam qiymətli və ekoloji – gigiyenik təhlükəsiz nisbətdə qidalanma səmərəli və ya balanslaşdırılmış kimi xarakterizə olunur. Mövcud və praktiki cəhətdən həyat fəaliyyəti zamanı ekoloji əlverişsiz şə- raitdə qida xammalı və məhsulları insan orqanizmi üçün yad cins müxtəlif mad- dələrlə çirklənməsi insan orqanizmi üçün böyük təhlükə yaradır. Insan orqanizmini qida ilə birlikdə daha ola biləcək toksiki maddələrdən qorumaq üçün qida maddə- lərinin tərkibində bioloji təbiətli çirkləndiricilər və digər kimyəvi maddələrin miq- darını göstərən kompleks normativlər hazırlanmaqla təkmilləşdirilməkdədir. Bu normativlər həm də çirkləndirici maddələrin miqdarını reqlament halında göstər- məklə insanların sağlamlığını qorumağa və gələcək nəslin sağlamlığının keşiyində dura biləcək elmi-əsaslandırılmış normativləri yaratmağa imkan yaradacaqdır. Hal-hazırda bir sıra ölkələrdə qida məhsullarının tərkibində pestisidlərin, qida qatqıların, yüksək toksiki inqrediyentli polimer və qablaşdırıcı materiallar, eləcə də ağır metalların yol verilə biləcək miqdarını təyini üzrə elmi-metodiki yanaşmalar tərtib edilməklə istifadə edilməkdədir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı nəzdindəki Ərzaq və Kənd təsərrüfatı təşkilatı (FAO) və Dünya Səhiyyə Təşkilatı (DST) BMT-nin ətraf mühit proqramı əsasında qida məhsullarının təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədi ilə aşağıdakı toksiki çirkləndirici maddələrin mövcudluğu üzrə mütləq nəzarətin aparılması tövsiyə olunmuşdur: - bioloji təbiətli çirkləndiricilər – bakteriyalar və bakterial toksinlər, viruslar, mikotoksinlər: aflatoksinlər, sitrininlər, fuzariotoksin, patulin; - kimyəvi çirkləndiricilər – metallar: antimon, arsen, kadmium, xrom, kobalt, qurğusun, civə, nikel, mis və onların duzları; pestisidlər; ditikarbamatlar, metilbromidlər, üzvi xlor və üzvi fosfor birləşmələri: asbestlər, ftoridlər, nitratlar, 6 nitritlər, dioksinlər və dioksinə bənzər birləşmələr, poliaromatik karbohidrogenlər, vinilxlorid, antibiotiklər, hormonal preparatlar; - radioizotoplar – sezium – 137, stronsium – 90, yod – 131. Göründüyü kimi, ərzaq xammalının və qida məhsullarının keyfiyyətinə və təhlükəsizliyinə nəzarət çox vacib bir problem olmaqla insanın səmərəli qidalanması üçün ətraf mühitin əlverişsiz amillərinin insan orqanizminin immun sisteminə təsirinin öyrənilməsi olduqca vacibdir. Bu baxımdan, işimizin məqsədi respublikamızda ərzaq məhsullarının ekoloji təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədi ilə və xüsusən süd və süd məhsullarının ekoloji qiymətləndirilməsi məqsədi ilə onların tərkibi öyrənilməklə ekoloji sertifikatlaşdırılma sisteminə müvafiq yeni XASSP sistemi elementlərinə müvafiq normativlərə uyunlaşdırmaq olmuşdur. Azərbaycanın qida sənayesinin müəssisələrində istehsal olunan məhsulların keyfiyyətinin idarə edilməsi və təhlükəsizliyinin qorunması və ekoloji təmiz məhsulların istehsalı olduqca aktual əhəmiyyət kəsb etməklə bu məhsulların XASSP (NASSR) normalarının tələblərinə cavab verməsi olduqca vacibdir. Bu cəhəti nəzərə alaraq işimizin əsas məqsədi “Sevimli Dad” məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin istehsal etdiyi süd məhsullarının kimyəvi tərkibinin öyrənilməsi və XASSP sistemi elementlərinin tərtibi aspektləri olub, malların ekoloji təhlükəsizliyinin bir sıra göstəricilərinin öyrənilməsi olmuşdur. Yuxarıda göstərilənləri nəzərə alaraq dissertasiya işində aşağıdakı əsas müddəaların öyrənilməsi qarşıda məqsəd qoyulmuşdur: - ekoloji təmiz qida məhsulları və onların qida zəhərlənmələri ilə qarşılıqlı ə laqəsi;
- yeyinti qatqıları və onların qida məhsulları istehsalında istifadəsinin elmi- nəzəri əsasları; - qida məhsullarının ekoloji sertifikatlaşdırılması; - “Sevimli Dad” MMC XASSP sisteminin elementlərinin tərtibatı; - Süd məhsullarında mikroorqanizmlərin və ağır metalların ekoloji qiymət- ləndirilməsi. Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|