Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc

 
9 
olan  yeni  bir  hüküm  getirilebilir.  Yani,  nassın  bir  hükmünden  diğerine  geçilebilir. 
Dolayısıyla nassın çerçevesi dışına çıkılmış olmaz. Bu şekilde fıkhın bütün zaman ve 
mekân şartlarında uygulanmasına imkân verilmiş olur”
39
.  
slam  fıkıh  ilminde  hüküm  çıkarma  ve  nassları  yorumlamada  başvurulan 
hukukî  kaynak  ve  yöntemlerin  sonradan  geliştirildiğini  söylemek  mümkündür. 
Nitekim  Kur’an  ve  sünnetin  lafzî  (literal)  hükümlerinin  sayıca  giderek  artan  sosyal 
değişimlere  cevap  vermede  yetersiz  kalması  üzerine,  meselâ  re’y,  ve  kıyas,  slam 
hukukunun uyum sağlama ihtiyacına cevap olarak geliştirilmiş birer yöntemdir
40
. Şu 
halde  metin  dışı  delillerin  (kıyas,  istihsan,  masalih-i  mursele  gibi)  yorumlamada 
kaynak  ve  araç/teknik  olmaları,  hukuk  düşüncesinde  akli  unsura  verilen  yeri 
göstermekle  beraber,  yorumlama  teorisinin  yalnızca  literal  bir  yaklaşımla  sınırlı 
olmadığını  bunun  yanında  diğer  yorumlama  metotlarına  da  yer  verildiğini 
göstermektedir
41
.  
Ancak  her  ne  kadar  slam  hukukunda  mana  ve  maksadı  da  gözeten 
yorumlar yapılmış olsa da, nassları anlama ve hüküm istinbâtında lafzî yorum daha 
egemen bir  hal  almıştır. Nitekim  usûl  eserlerinde  nassların  lafızları ve  bu lafızların 
anlamlarıyla ilgili konularda lafzî yoruma verilen olağanüstü ehemmiyet bunu ortaya 
koymaktadır.  slâm  hukukunda  lafzî  yoruma  verilen  ehemmiyetin  temelinde  ise, 
nassların  değiştirelemezliği  ve  bütün  yönleriyle  Şâri’  tarafından  seçilerek 
oluşturulmuş olduğu fikri yatmaktadır
42
. Yine Kur’an nassının evrenselliğinden, onun 
hükümlerinin literal olarak evrensel ve ebedî olduğu düşüncesi hakim olmuştur
43
. Hiç 
ş
üphesiz Kur’an, evrensel ve çağlar üstü bir kitaptır. Bu manada zaten onun lafızları 
sonsuza  dek  lâhî  irade  tarafından  korunacaktır.  Şu  halde  Kur’an’ın  evrenselliğini 
onun  literal  formunda  değil,  bu  literal  formun  arkasındaki  sebeplerden  genel  geçer 
evrensel ilkeleri tespit edip çıkararak, Kur’an nasslarını evrenselleştirebiliriz
44
. 
                         
39
   Koşum, Adnan, Nassları Anlama ve Yorumlamada Yöntem Sorunu,  z yay.,  stanbul, 2004, s. 
83. 
40
   Mes’ûd, Hukuk Teorisi, s.155.  
41
   Kılıç, Nassların Lafzî Yorumu, s. 10. 
42
 
Dönmez, “Müctehidin Nasslar Karşısındaki Durumu”, s. 33 
43
   Erten, Nass-Yorum  lişkisi, s. 108.  
44
   Erten,  A.g.e.,  s.  110-111.  Hz.  Ömer’in  yeni  ortaya  çıkan  hadîselerde,  onları  çözüme 
kavuştururken  her  zaman  bizzat  nassların  lafzî  anlamlarını  itibara  almayıp,  bilakis  onun 

---

 
10 
Hukuk  metinlerini  yorumlarken  sadece  kanunun  metinini  göz  önünde 
bulundurarak  kanunun  anlamını  tesbit  etmeye  ve  yorumda  bulunmaya  lafzî  yorum 
(deyimsel  yorumlama)  yöntemi  denilir.  Bu  yorumlama  yönteminde  esas  olan 
kanunun  anlamının,  tamamen  dil  ve  sentaks  (nahiv)  kurallarına  bağlı  kalarak, 
kelimelerin  sözlük  anlamları  yanısıra  metin  içindeki  yerlerini,  cümlenin  kuruluş 
ş
eklini vs. nazar-ı dikkate alarak tesbit etmeye çalışmaktadır
45
.  
Kanun  koyucunun  iradesini  açığa  çıkarabilmek  için  öncelikli  olarak 
kanunun  metnine,  sözlerine  dönmek  tüm  yorumlama  yöntemlerinde  ilk  aşamayı 
oluşturur.  Bu  anlamda  diğer  yorum  yöntemleri  de  başlangıçta  lafzî  yorumlama  ile 
metni  anlamaya  ve  yorumlamaya  yönelmek  durumundadır.  Bütün  anlama  ve 
yorumlama  süreçlerinin  odağında  bir  metin  var  olduğu  için  metinden  ve  sözden 
bağımsız  bir  yorumlama  yöntemi  tasarlanamaz
46
.  Ancak  kanunun  uygulanması, 
gramatik ve filolojik bir anlamlandırmaya takılıp kalmamalı, aksine kanunun hukukî 
anlamı  ve  amacı  araştırılarak  teleolojik  (anlamlı  ve  gâyeli)  bir  yoruma 
yönelinmelidir
47
. “Bununla birlikte kanun metninin yorumda başlıca araç ve dayanak 
alınması  tatmin  edici  çözüm  bulunmasında  her  zaman  yeterli  değildir.  Bu  nedenle 
deyimsel  anlamın  başka  dayanaklarla  kontrol  edilmesi  gerekir;  kanunun  metninin 
değeri fazla abartılmamalıdır”
48
. 
Lafzî  yorumlama  yöntemi,  klasik  fıkıh  ve  fıkıh  usûlünde  lafzî  yorum 
biçiminde  değil,  kelamcı  ekolde  mantûkun  delâleti,  fakihler  ekolünde  ise,  nassın 
ibaresi
 olarak adlandırılmıştır. Modern hukukta olduğu gibi, metne dayalı bir hukuk 
olmasından  ötürü,  slam  hukukunda  da  lafzî  yorumun  önceliği  ve  merkezîliği  söz 
konusu  olup  nassları  yorumlamaya  en  başta  nassın  zahirî  anlamı  ya  da  ibaresi  ile 
başlanır
49
.  Böylece  nass,  Arab  dil  hususiyetleri  göz  önünde  bulundurularak  dil 
                                                                      
arkasındaki illet ve sebepleri dikkate almasıyla, Kur’an’ı literal anlamıyla değil içerdiği ilke ve 
mesajlarla evrensel olduğuna örneklik teşkil etmektedir.  
45
   Dönmez,  brahim  Kâfi,  slam  Hukukunda  Kaynak  Kavramı  ve  VIII.  Asır  slam 
Hukukçularının  Kaynak  Kavramı  Üzerindeki  Metodolojik  Ayrılıkları,  (Yayınlanmamış 
Doktora Tezi),  stanbul, 1981, s. 285; Bilge, Necip, Hukuk Başlangıcı Dersleri, Ankara, 1994, 
s.196.; Kılıç, Nassların Lafzî Yorumu, s. 111. 
46
   Kılıç, A.g.e., s. 112. 
47
   Çağıl, Hukuk Başlangıcı, s. 182-183. 
48
   Edis, Medenî Hukuka Giriş, s. 194.  
49
   Kılıç, A.g.e., s. 111-113; Weiss, “ slam Hukukunda Yorum:  ctihad Teorisi”, s. 186.  

---