Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- II- NASSLARIN YORUMU VE LAFZÎ YORUM
- Medenî Hukuka Giri
- MÜ FD
6 lminin adı olan Fıkıh kavramı da bir şeyi derin olarak anlama ve kavrama manasını içermesi nedeniyle, “ictihad sonunda elde edilen hüküm ve netice” anlamında kullanılmıştır 24 . slam’da hukuk, insana pasif bir şekilde elde edilmiş ve hazır olarak verilmemekte; aksine aktif olarak bilgi kaynaklarını oluşturan metinlerin üzerine bina edilmek suretiyle elde edilmektedir. Dolayısıyla slam’da hukukun kaynakları (asıllar) verilmekte olup, bunlar yardımıyla furû ve semeresinin çıkarılması insana bırakılmış olmaktadır 25 . Şu halde hukuk kaynaklarından meşrû’ kuralları türetme veya elde etme yani istinbât ve istismâr süreci, bir insan aktivitesi olma özelliğine dayanmaktadır 26 . Zira nassların kabûlü, anlaşılması ve yorumlanması akılla mümkündür. Dolayısıyla ictihad sınırlı sayı ve kapsamdaki nassların bir takım yorumlara tabi tutularak, yeni ve farklı durum ve olaylara uygulanmasını, dahası nass ile olgu arasındaki ilişkiyi kurmadaki fikrî çabayı temsil etmektedir 27 . Nasslar bir gerçekliğe işaret etmek için vardır. Yorum ise, bu gerçekliği açıklamak, anlama kavuşturmak, yani hayat ile ilişkilendirmek için vardır 28 . Nassların tarihin bir döneminde bir defa yorumlanması bütün zamanlar için kafi değildir. Zira nasslar sabit olduğu halde, hayat sabit ve durağan değildir. Yaşanan hayat sürekli değişebilmekte ve gelişebilmektedir. Bu durumda yapılması gereken ise nassların içerdiği temel ilke ve prensiplerden hareketle olaylar arasında ilişki kurarak nassları anlamak ve yorumlamaktır. Bu da kaçınılmaz olarak nassların yorumlanması ihtiyacını doğurur. “Hukukçunun vazifesi, hâle ve zamana uygun bir tefsire gitmektir. Hukukçunun nazarları mâziye değil, hâle ve istikbâle çevrilmiş olmalıdır” 29 . Yorumlamada esas olan sağlıklı, doğru bir yoruma ve sonuca ulaşmaktır. Bu ise uygun bir yorum yönteminin izlenmesine bağlıdır. Ne varki hukukun yorumu 24 Karaman, ctihad, s.18. 25 Weiss, Bernard, “ slam Hukukunda Yorum: ctihad Teorisi”, (Çev. Menderes Gürkan), Marife, yıl.3, sy. 2, Konya, 2003, s. 185. 26 Weiss, “ slam Hukukunda Yorum: ctihad Teorisi”, s. 186. 27 Apaydın, H. Yunus, “ ctihad”, D A, XXI. 432. 28 Erten, Mevlut, Nass-Yorum lişkisi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), AÜSBE, Ankara, 1998, s. 53. 29 Çağıl, Hukuk Başlangıcı, s. 201. 7 ve yorum biçimleri konusunda, kanun koyucu yorumda geçerli yöntemler konusunda yorumculara açıklamada bulunmamış ve yol göstermemiştir 30 . Bu durum şüphesiz slam hukuku için de geçerlidir. slam’da karşılaşılan fıkhî meselelerin çözümünde Kur’an ve sünnet başvurulması gerekli iki temel kaynak olarak kendilerini göstermektedir. Bununla birlikte bu iki temel kaynak, ne kendilerinden hüküm elde edilirken nasıl bir yol izleneceğine dair, ne de nasslar olaylara uygulanırken yapılacak yorum faaliyetinin metodu ve sınırlarının ne olacağı konusunda bir açıklama yapmamış, bu konuyu âdeta muhatabın yetki ve sorumluluğuna terk etmiş görünmektedir 31 . slam’ın ilk dönemlerinde teorik bilgiden ziyade pratik hayata önem verilmesi de bu gerçeği desteklemektedir 32 . Zira Hz. Peygamber ve Sahabe döneminde hüküm çıkarırken teorik bilgi ve yöntemlerden hareket edilmemiştir. Ayrıca hukukun yorumlanmasında tek başına herhangi bir yorumlama yönteminin seçilmesi de yeterli değildir. Bu arada hukukçunun kanunu yorumlarken dayanması gereken bir takım unsurlar ve noktalar da söz konusudur. Söz konusu unsurlar çeşitli olmakla beraber, bunlardan bazıları; kanunun metni, doğuşu (tarihçesi) sistemi ve kanunun amacıdır. Dolayısıyla hukukçu sağlıklı ve uygun bir hukukî sonuca varabilmek için yorumda bu unsurları da dikkate almalıdır 33 . II- NASSLARIN YORUMU VE LAFZÎ YORUM slâm hukukunun temel kaynaklarını ifade eden Kur’an ve sünnet nasslarının anlama ve yorumlama keyfiyetinin tayin ve tesbitini konu edinen usûl-i fıkıh, müslüman hukuk bilginlerinin hukuk teorileri, hukuk metinlerini yorumlama prensipleri, muhakeme metodları, hükümlerin çıkarımı ve diğer benzeri konuları etüd ettikleri formel bir ilimdir 34 . Hukuk bilginleri hukuk metinlerini yorumlamada izlenecek bir takım yöntemler geliştirmişlerdir. Yorumda kanunun yalnız metnini itibara alan lafzî 30 Edis, Seyfullah, Medenî Hukuka Giriş ve Başlangıç Hükümleri, Ankara, 1987, s. 189. 31 Bardakoğlu, Ali, “ stihsan” D A, XXIII. 339. 32 Aybakan, Bilal, “ slâm’da Dinî Bilginin Doğası ve Usûl-i Fıkh’ın Geliştirdiği Yorum Tarzına Genel Bir Yaklaşım”, MÜ FD, sy.18, stanbul, 2000, s. 71. 33 Edis, Medenî Hukuka Giriş, s. 193. 34 Mes’ûd, Muhammed Halid, slâm Hukuk Teorisi, çev. Muharrem Kılıç, z Yay., stanbul, 1997, s. 38. 8 yorum, mantık açısıdan kanun metninin anlamını tesbit etmeyi amaçlayan, mantıkî yorum, kanun koyucunun güttüğü gayeyi araştırarak kanunun anlamını tesbite çalışan tarihî yorum, kanunun uygulanması esnasındaki şartlar ve ihtiyaçlar karşısında kanun koyucunun güdeceği gayenin araştırılması ve buna göre yorumlanmasını öngören modern yorum (objektif veya gâî yorum) ve kanunun metnine bağlı kalmaksızın hatta kanununun metnine aykırı da olsa kanunun serbest olarak yorumlanması halinde uygun bir çözüme ulaşılabileceğini benimseyen serbest yorum, başlıca yorum yöntemleridir 35 . slam hukukunda da nassları anlamada yorum zenginliğinden bahsetmek mümkündür. Zira slam hukukçuları, nassların yorumunda tek bir yönteme bağlı kalmamışlar, muhtelif yorum yöntemleri kullanmışlardır 36 . Kitab ve sünnet çerçevesinde, Şâri’in maksatları doğrultusunda bazen nassların zâhirinden, bazen anlamından, bazen de hükmün illetinden hareket ederek sonuçlara ulaşmışlardır 37 . Nitekim, nassların yeni olaylar ve durumlara uygulanmasında başvurulan kıyas, istihsan, ıstıslah istishab gibi kaynak ve yöntemler yorumda yalnız nassların lafızlarına bakarak değil, lafızların illet ve maksatlarının da dikkate alınarak hüküm istinbâtında bulunulduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Dolayısıyla sahâbe ve tâbiûn devri ictihad ehli bilginlerde olduğu gibi, mezheb imamları da nassların lafızları yanında rûh ve maksatlarını da dikkate almışlar, hüküm ve fetvalarını böyle bir anlayışa dayandırarak Şâri’in gözettiği maksadın gerçekleştirilmesine gayret etmişlerdir 38 . “Usûl-i fıkıhçılara göre nasslar iki türlü hüküm taşımaktadır. Biri zahirî (lafzî) hüküm, diğeri maksadî hükümdür. Her iki hüküm ile amel etmek de şeriatın çerçevesi içinde mütalaa edilir ve fakîhin şer’î hükmü sağlıklı bir şekilde ortaya koyabilmek için her ikisine de başvurması gerekir. Eğer muamelatla ilgili bir nassın taşıdığı zahirî hükmün herhangi bir zamanda ve herhangi bir toplumda uygulanmasında zorluk ve ya da imkansızlıkla karşılaşılırsa o takdirde nassın illeti bulunmak suretiyle maksadına ulaşılır ve zahiri hükmü terk edilerek maksadına ait 35 Dönmez, “ slâm Hukukunda Müctehidin Nasslar Karşısındaki Durumu”, s. 30; . 36 Şelebî, M. Mustafa, el-Fıkhu’l- slâmî beyne’l- Misâliyye ve’l- Vâkıiyye, Beyrut, 1982, s. 160. 37 Şâtıbî, Muvâfakât, II. 57. 38 Karaman, ctihad, s. 147. Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|