Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc

 
4 
içerisindeki (terkîbî) manadır. Zira, terkîbî mananın anlaşılması halinde, kelimelerin 
tek başlarına sözlük anlamlarının her zaman pek önemi bulunmamaktadır
13
. Kısacası 
lafız- mana ilişkisi, araç- amaç ilişkisidir.  
Anlama  ve  yorumlamada,  bir  metin  veya  ifadede  kullanılan  lafız  ve 
kelimelerin  yalnız  ilk  ve  temel  anlamlarını  itibara  alarak  yargıda  bulunmak  her 
zaman  maksada  ulaşmaya  vesile  olamaz.  Dolayısıyla  rivâyet  metinlerindeki  ifade, 
tabir  ve  kelimelerin,  lafız,  anlam  ve  olgu  (bağlam)  olmak  üzere  üç  boyutunun 
bulunduğu  dikkate  alınarak  ve  bunlar  arasındaki  ilişkinin  mahiyeti  araştırılarak 
değerlendirilmesine  özen  gösterilmesi  gerektiği  ifade  edilmiştir
14
.  Zira  bir  “metn’in 
anlamı, beşerî durumlar, beşerî gereklilikler, ihtiyaçlar ile bir uyum içinde olup, bir 
bakıma tarih ve insanın varlık çerçevesi içinde biçimlenir”
15
.  
Kısacası  bir  lafzın  veya  kelimenin  taşıdığı  anlamı  kavramak  dinî  metinler 
söz konusu olduğunda daha da önem arzetmektedir. Her ne kadar kullanılan kelime 
ve  tabirlerin  anlamı  bilinse  de,  gerçek  mana  ve  maksada  ulaşabilmek  için üzerinde 
düşünmeyi ve yorumu gündeme getirmektedir. Şu halde yorum ve yorumun mahiyeti 
de konumuz açısından önem taşımaktadır.  
B- Yorum ve Yorumun Mahiyeti 
slam’da  hüküm  içeren  Kur’an  âyetlerinin  ve  aynı  kapsamdaki  hadîslerin 
anlaşılması,  yorumlanması  ve  bunlardan  hüküm  çıkarılması  fıkıh  ve  fıkıh  usûlü 
ilminin konusu olması nedeniyle yorum kavramının tanımı ve mahiyetini adı geçen 
ilmin tanımlarıyla izaha çalışılacaktır.  
slam’ın  temel  kaynaklarını  oluşturan  Kur’an  ve  hadîs/sünnet  metinlerine 
nass  adı  verilmektedir.  Nass  biri  lafız,  diğeri  de  anlam  olmak  üzere  iki  unsurdan 
oluşmaktadır.  Yorumun  asıl  maksadı  da,  nassın  aklî  içeriğine,  daha  doğrusu 
                         
13
   eş-Şâtıbî,  Ebû  shâk  brahim,  el-Muvâfakât  fî  Usûli’ş-Şerîa,  çev.  Mehmet  Erdoğan,  z  Yay., 
stanbul, 1990. II. 84.  
14
   Özafşar, Hadîsi Yeniden Düşünmek, Ankara Okulu Yay., Ankara, 1998, s. 235.  
15
   Kılıç, Sadık, “Nesnellikle Öznellik Arasında Yorum”,  slâmî Araştırmalar Dergisi, c. 9, sy. 2, 
Ankara, 1996, s. 107.  

---

 
5 
insanların anlayabileceği manalara ulaşmaktır. Bu anlamlara ulaşabilmenin en temel 
aracı ise nassın lafzî içeriğidir
16
.  
slam’da dinî nassların sınırlı, toplumsal hadise ve gelişmelerin de sınırsız 
olması  nedeniyle,  karşılaşılan  sorunların  ancak  nassların  yorumlanmasıyla
17
 
çözülebileceğini gündeme getirmiştir. Bu sebeple, dinî nasslar, daha Hz. Peygamber 
döneminden  başlayarak  yeni  meselelerin  ortaya  çıkmasıyla,  değişen  şartlara  uygun 
olarak yeniden yorumlanmış ve böylece  slâm fıkhı inkişâf etmeye başlamıştır
18
. Zira 
dinî  nasslar,  miras  hükümleriyle  bazı  cezalar  dışında  ayrıntıya  inmemiş,  temel 
prensipler  koyarak  tafsilat  ve  detayları,  zamanın  gereğine  ve  mekanın  imkanlarına 
göre uygulanmak üzere ictihada bırakmıştır
19
.  
M.  Edîb  Sâlih  yorumu  “Nassla  amel  etmek  amacıyla,  nassdan  anlaşılmak 
üzere konulan lafızların manalarını ve hükümlere delâletlerini açıklamak”
20
 şeklinde 
tarif etmektedir. Kısaca yorum (tefsir/interpretation), bir kanun hükmünün anlamını 
tesbit  etmek,  onu  mâkul  bir  biçimde  anlamlandırmak  demektir
21
.  Dolayısıyla  slam 
hukukunda  delillerden  şer’î  hükümlerin  istinbât  edilmesi  işlemine  yorum  adı 
verilmektedir
22
. 
slam  hukukunun  yorum  metodolojisini  oluşturan  fıkıh  usûlü  ilminde  ise 
nassları  anlama  çabası  olarak  yorum  faaliyetini  ifade  etmek  üzere  bir  çok  kavram 
kullanılmıştır.  He  ne  kadar  aralarında  bazı  teknik  ayrılılıklar  bulunsa  da,  re’y, 
ictihad, te’vîl, istinbât, istihraç, istismâr, istidlâl, kıyas, istihsan, ıstıslâh, nazar, haml
 
kavramları  nassların  yorumunu  ifade eden  bazı kavramlardır
23
.  Bizzat  slam  Hukuk 
                         
16
   Tan,  Oğuzhan,  slam  Hukukunda  Yorum  Çeşitleri  ve  Birden  Fazla  Doğru  Yorumun 
Olabilirliği, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), AÜSBE, Ankara, 2000, s. 63.  
17
   “Fıkhî  hükümlerin  çoğu  nassın  açık  delâletinden  değil  kapalı  delâletinden  istinbât  veya  kıyas 
yoluyla  elde  edilmiştir,  yani  ictihâdîdir”.  Karaman,  Hayreddin,  slam  Hukukunda  ctihad, 
stanbul, 1996, s. 31. 
18
   Ahmed,  slâm  Hukukunun  Doğuşu ve Gelişimi, çev. A. Hakan Çavuşoğlu, Hüseyin  Esen,  z 
Yay.,  stanbul, 1999, s. 135. 
19
   Köse, Saffet,  slam Hukukunda Kanuna Karşı Hile, Birleşik Yay.,  stanbul, 1996, s. 81.  
20
   Sâlih, M. Edîb, Tefsîru’n-Nusûs fi’l-Fıkhi’l- slâmî, el-Mektebu’l- slâmî, Beyrût, 1984. I. 59.  
21
   Çağıl,  O.  Münir,  Hukuk  Başlangıcı  Dersleri,  Fakülteler  Matbaası,  stanbul,  1966,  s.  181; 
Dönmez,  brahim  Kâfi,  “ slâm  Hukukunda  Müctehidin  Nasslar  Karşısındaki  Durumu  le 
Modern Hukuklarda Hâkimin Kanun Karşısındaki Durumu Arasında Bir Mukayese”, MÜ FD, 
sy.:4,  stanbul, 1986, s. 29.  
22
   Sa’dî,  M.  Sabrî,  Tefsîru’n-Nusûs  fi’l-Kanun  ve’ş-Şerîati’l- slâmiyye,  Kahire,  1979,  s.  307; 
Kılıç, Nassların Lafzî Yorumu, s. 10. 
23
   Tan,  slam Hukukunda Yorum Çeşitleri, s. 14.  

---