Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
122 ile haberi araştırmış olur 573 . O halde alimlerin yapması gereken, ancak kesin olarak bildikleri hususlarda görüşlerini söylemeleridir 574 . Bu nedenle Şâfiî, bizzat kendisinin de hüküm verirken, kesin ve kuşatıcı (ihâta) bilgiye, doğru habere ve kıyasa dayandığını özellikle ifade etmektedir 575 . Bu bakımdan Şafiî’nin nazarında bilgi eğer somut bir şeye istinad ederse bilgidir. Bu somut şey ise haberdir. Dolayısıyla bir haber veya somut bir şeye dayanmayan her şey, bir vehimdir ve batıldan ibarettir 576 . Ş u halde net olarak anlaşılmaktadır ki Şâfiî’ye göre ilmin esası nakledilen haberden ibarettir. Bu olmaksızın kıyas da bir anlam ifade etmemektedir. Zira kıyas ancak o konuda bir haberin bulunması ve ona kıyas edilmesi ile meşruluk kazanmaktadır. Dolayısıyla Şâfiî’de dinin ve bilginin kaynakları temelde haber ve kıyas olmak üzere iki kategoride değerlendirilmektedir 577 . Kısacası ona göre bilginin (fıkhî bilgi) kaynağı, kişilerin re’yi, ya da muğlak bir ifade olan ‘uygulama’ ve ‘icma’ olamaz. Hanefîler’in ‘istihsan’ prensibi ile, Malikîler’in ‘maslahat’ prensiplerine şiddetle karşı çıkmasının nedeni de budur. Zira ona göre bilginin (fıkhî bilginin) yegane kaynağı ‘haber’dir. Yine bu haberin yegane iki kaynağı ise ‘Kitap’ ve ‘hadîs/sünnetden ibarettir. cma ve kıyas da ancak bunlara dayananarak var olabilmektedir. Artık onun mantığına göre, Kitap ve hadîs/sünnetten birine dayanmayan fıkhî çıkarımların bir geçerliliği yoktur. Zira ona göre en yüksek bilgi kaynağı Kur’an’ın yanısıra doğruluğu hususunda şeklî kriterleri taşıyan hadîs/sünnettir 578 . Bu nedenle o, yalnız nasslardan ve nassların delâletinden çıkarılan bilgiye itibar etmekte ve bilgiye bakışını bu temel üzerine oturtmaktadır. Bunu onun ilmi daha doğrusu dinî bilgiyi kaynakları itibariyle tasnif ederken daima asıl-asla kıyas 573 Şâfiî, Risâle, 274 (no. 1466). Arapça metnindeki haber lafzı, nass olarak çevrilmiştir. Krş, Şâfiî, er-Risâle, thk. A. Muhammed Şâkir, 50-508. 574 Şâfiî, Risâle,s. 23 (no. 131). 575 Şâfiî, Cimâu’l- lm, s. 13. 576 el-Bûtî, “Eseru’ş- Şâfiî fî Menheci’t-Tefkîri’l- slâmî Kadîmen ve Hadîsen”, s. 493. 577 Şâfiî, Risâle, 274 (no.1466). Aslında Şâfiî’nin bilgiyi daha doğrusu temel kaynakları ifada ederken, daima sırasıyla aynı kaynakları sıralamadığı muhtelif şekillerde tasnif ettiği görülmektedir. Temel de nass olarak Kur’an ve sünneti/hadîsleri sayarken, zaman zaman bunlara icma’yı, âsârı ve kıyası da dahil etmektedir. 578 Şâfiî, Risâle, 274-272 (no. 1456-1460); Özafşar, Hadîsi Yeniden Düşünmek, s. 95-96; Aktepe, Ş âfiî’de Sünnet, s. 184. 123 579 , nass- istidlâl 580 , nass- istinbât 581 , ittibâ ve istinbât 582 ş eklinde ikili bir taksime tabi tutmasında da görmek mümkündür 583 . slam hukuk tarihinde Şâfiî’nin, “nass-istidlâl” ve “ittibâ-istinbât” şeklinde sistematize ettiği, anlama ve yorumlamaya ilişkin ortaya koyduğu mezkur kavramsal çerçeve, sonraki sünnî hukukçularca da büyük ölçüde takip edilmiştir. Ancak istidlâlin mahiyeti hususunda aralarında fark vardır. Şâfiî, istidlâli kıyas olarak açıklarken, Hanefîler istihsanı, Mâlikîler de ıstıslahı bu kapsamda değerlendirmişlerdir 584 . Ş âfiî’nin “ lim, hadîse geldiği şekliyle ittiba etmektir” 585 sözü de onun ilim anlayışı hakkında fikir vermektedir. Şu halde ona göre bilgi, hadîse olduğu gibi uymakla -ki bu zahirî anlamı almaktan ibarettir- mümkün olabilmektedir. Bu tavrıyla o, hadîslerin lafzî/zahirî anlamıyla amel edilmesi gerektiğini vurgulamakta ve buna aykırı usûl ve gerekçeklerle hadîslerin yorum alanını daralmaktadır. Zaten ona göre, zahire göre hüküm vermemek zandan ibarettir. Zanna binaen hüküm vermek de doğru bir davranış değildir. Ona göre zahir insanların dilleriyle ikrar ettiği veya o konuda dayandıkları her hangi bir delil ve beyyinedir 586 . Ayrıca Şâfiî’nin bilgiyi, zâhir ve bâtında gerçeği kapsayan bilgi ve yalnız zâhirde gerçek olan bilgi olmak üzere iki kategoride değerlendirdiği görülmektedir 587 . Ona göre, hem zâhir ve hem bâtında gerçeği kapsayan bilgi, Allah’ın ve Resûlullah’ın bir hükmünü ihtiva eden bir nass ile sabittir ve çoğunluk onu yine çoğunluk aracılığıyla nakletmiştir. Bu bilgiyle, Kitab ve sünnet hükümleriyle bir şeyin helal veya haram olması sabit olmuş olur. Yalnız zâhirde gerçek olan bilgi ise, Hz. Peygamberden özel kişilerin rivâyet ettikleri sünnet bilgisidir. Şâfiî buna iki şahidin şahitliği ile bir kimsenin idamına hükmetmeyi örnek olarak vermektedir. Oysa bu sadece zahirde gerçektir. Zira o iki şahidin yanılmaları 579 Şâfiî, Umm, VIII. 33; Şâfiî, btâlu’l- stihsân, VII. 496. 580 Şâfiî, Risâle, 9 (no. 46); Şâfiî, Umm, I. 276; III. 30; Şâfiî, btâlu’l- stihsân, VII. 493. 581 Şâfiî, Risâle, 9 (no. 45); Şâfiî, btâlu’l- stihsân, VII. 497. 582 Şâfiî, Umm, I. 276. 583 Özen, Aklîleşme Süreci, s. 387. 584 Apaydın, “Nasları Anlamada Yetki ve Yöntem Sorunu”, s. 17. 585 Şâfiî, Umm, V. 251. 586 Şâfiî, Umm, I. 434. 587 Şâfiî, Risâle, 257 (no. 1328). Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|