Microsoft Word Elm-Senet. Kitab 2 Amine
Yüklə 5,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
272 nağımdır. Mən onu qonaq kimi sağ-salamat yola salacam. Bir də dağda-daşda rastıma çıxanda, qardaş qanını layiqincə alacam...” Beləliklə, yenə el və fərd qarşıdurması yaranır. Son nəti- cədə fərd bu qarşıdurmaya qurban getsə də, onun iradəsi qırıl- mır. Burada onu da qeyd edim ki, gürcü təfəkkürünün inkişaf tarixində Şota Rustaveli dünyagörüşü ucalığı olduğu kimi, Vaja Pşavella yaradıcılığı da özünəməxus bir zirvədir. Zirvədə olan- ları görmək üçün isə hökmən zirvəyə qalxmaq lazımdır. Vərdiş edilmiş yoldan dönüb zirvəyə sarı üz qoymaq isə cəfa və daxili əzab-əziyyət tələb edir. Fikrimcə, müasir gürcü mədəniyyətini bu və ya digər sahələrdə təmsil edən gənc nəslin bir çox nümayəndələri məhz eqzistinsial yola meyil edirlər. Həmin nəslin nəzərdə tutulan nümayəndələri öz mədəni keçmişlərinə yeni gözlə baxmağa, onu bir daha nəzərdən keçirməyə, kütlə – fərd problemini bir daha gündəlik məsələyə çevirməyə cəhd edirlər. Gürcü milli mentalitetinin daha bir cizgisi Gürcü milli mentaliteti barədə yazarkən, bu millətin həyat tərzində mühüm rol oynayan bir məqama da toxunmalıyıq. Gürcüstan öz coğrafi durumuna görə uzunmüddətli tarixi ərzində ara-sıra ətrafdakı müsəlman ölkələrinin təzyiqinə və işğalına məruz qalırdı. Belə hallarda o, yadellilərə qarşı həmişə eyni silaha – öz xristian məzhəbinə əl atırdı və həmişə də istədiyi nəticəyə bu və ya digər dərəcədə nail olurdu. Bununla da o, öz milli-mədəni və dövlətçilik funksiyasını qoruyub saxla- ya bilirdi. Xristianlığın sayəsində vətəni, dövlətçiliyi, milli-mədəni sahəni və etnik özünəməxsusluğu pis-yaxşı qoruyub saxlayan gürcülər XIX əsrin əvəllərində onunla həmməzhəb, həmxaç olan rusların qarşısında tab gətirə bilmədi. Rusa qarşı müqavimət gös- tərərkən gürcü padşahı xalqı xaçı qorumağa qaldıra bilməzdi. 273 Magiavi xarakterli çağırış: “Ayə, qoymayın, müsəlman gəldi, xristian dinini məhv edəcək!” bu dəfə belə səslənə bilər- di: “Hoydu, qoymayın, xristian gəldi, xristian dinimizi məhv edəcək!!! Yəni xristianlığı xristianlıqdan qoruyun! Sözsüz ki, müdrik gürcü padşahı belə ziddiyyətli çağırış etməzdi. Həm də ki, xaçpərəst qonşu güya xaçı hilaldan qorumağa gəlmişdi... Əslində isə... Gürcü-xristian ideologiyası həmməzhəb ekspansiyasının qarşısında aciz qaldı, nəticədə gürcü xalqı iki yüz ildən çox bir müddət ərzində öz milli-mədəni məkanında yaşayarkən dövlət- çilik funksiyasından məhrum oldu. Funksiyasız qalan gürcü zadəganları öz funksiyalarını ay- rı-ayrı toplantılarda, müxtəlif məclislərdə, son nəticədə uzun- müddətli süfrə arxasında tapdılar. Başqa sözlə, onlar öz əvvəlki funksiyalarını indi süfrə axasında emitasiya etməyə, funksiya xülyası yaratmağa başladılar. Məclis əhli real həyatdakı dövlət başçısını əvəz edən və idarəetmə illüziyasını yaradan masabaşı, tamada seçdi. Beləlik- lə, tamada institutunun təməli qoyuldu və pafosla səciyyələnən uzun-uzadı sağlıqlar deyilə-deyilə həmin institut günbəgün tək- milləşməyə başladı. Tamada normativlər verir, süfrə arxasında davranış qaydalarını müəyyənləşdirir, ona nəzarət edir, fəal mü- tiliklə seçilən həmsüfrələrini yeri gəldikcə mükafatlandırır, öz- başınalıq edənləri, məclisə şuluq salanları cəzalandırır, belələri- nə cərimə olaraq əlavə şərab içirdir. Əvvəlki nazir-vəzir, ikinci- dərəcəli məmurlar əvəzinə süfrə arxasındakı adamlardan daha nüfuzlularını tamada müavini “vəziəsinə” təyin edir. Sözün kəsəsi, hər şey dövlət strukturunda, yəni sarayda olduğu kimi baş verir, süfrə, şah sarayının mini variantina çevrilir. Millət üçün real iş görmək əvəzinə, millət vəsf olunur, xalqın adı çəkiləndə, hamı ayağa qalxır, bununla da ona ülvi məhəbbət və ehtiram nümayiş etdirilir. Torpaq, vətən uğrunda da beləcə ayağa duraraq mədhlə dolu sağlıqlar deyilir və iri qə- dəhlərdən içilir. Əcdadlar hamılıqla yad edilir, onların əziz xati- 274 rəsinə son dərəcə həyəcanlandırıcı saglıq deyilir və and içilir ki, ulu əcdadların layiqli varisləri olacaq, onların üzünü daim ağ edəcəklər. Burada onu da qeyd edək ki, öz əhəmiyyətinə görə sağlıq- ların ardıcılığına ciddi riayət olunur. Məsələn, keçmiş yad edi- ləndən sonra gələcəyin qeydinə də “qalırlar”. Gələcəyin eşqinə pafoslu və olduqca nikbin, ümüdverici sağlıqlar deyilir, körpə- lərə xoşbəxt gələcək, açıq səma arzu olunur... Bir sözlə, süfrə aləmi gerçək aləmi əvəz edir, sağlıqlar real işlərin yerini tutur və qəribə bir həyat illüziyası yaranır. Gerçəklikdə əldən gedən dövlətçilik funksiyası süfrədə tamada və sağlıqlar vasitəsi ilə “bərqərar edilir”, vətənin “qayğısı çəkilir” və strateji işlər əvəzinə dua xarakterli vədverici nitqlər söylənilir. Beləliklə, “ar mədəniyyəti”ni təmsil edən xalq tərəfindən göz bəbəyi kimi qorunan milli-mədəni məkan daxilində yeni bir xülyavi milli-mədəni məkan yaranır. Amma burada onu da qeyd etmək lazımdır ki, get-gedə rituallaşan məclisdaxili dav- ranış qaydaları və sağlıqların ifa forması, sonradan milli-mistik xarakter kəsb edir. Maraqlıdır ki, indisini itirən həmin cəmiyyətə əfsanələr, əsatirlər, uzaq tarixi keçmişlər reallıqdan daha canlı gerçək ki- mi görünür. Əsl gerçəklik danılır və məcburən indiyə qay- tarılmış şanlı keçmiş təkrar-təkrar bu günün yerini tutur. Mifik qəhrəmanlar, tarixi personajlar canlanır və canlı adamlardan daha “fəal” olaraq şüurlara hakim kəsilirlər. (Etiraf etməliyik ki, analoji hal, süfrə arxasında olmasa da, biz azəri türklərinə də xasdır. Koroğluya, Babəkə, Cavanşirə və başqa tarixi qəhrə- manlara olan sırf mifik münasibətlərimizi bu yerdə tərəddüd etmədən nümunə kimi göstərmək olar). Yüklə 5,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|