Microsoft Word Elmi Mecmue 28

Samir Fattah Abbas – Osman Aydınlı
 
 
98
C- Sonuç 
VIII/ XIV. asrın son yarısında Mısır-Kâhire’de doğmuş, büyümüş ve yaşamış 
olan İbn Dokmak’ın dönemi, Mısır’ın ilmî ve kültürel yönden altın dönemini yaşadığı 
Memlûkler dönemidir. Gerek Memlûkler'in ulaşmış olduğu siyasî, askerî ve iktisadî 
güç sebebiyle hayatın her alanında görülen kalkınma, gerekse Memlûklü sultanlarının 
ilim ehline gösterdiği ilgi ve ilim talebelerine sunduğu imkanlar İbn Dokmak’ın 
zengin ve münbit bir ilmi ortamda yetişmesini sağlamıştır. Askerlik eğitimi aldıktan 
sonra ilme olan istek ve gayreti ile ilmi çalışmalarla meşgul olan İbn Dokmak’ın en 
başarılı olduğu alan tarih ilmi olmuştur. Bu konuda telif ettiği eserlerle dönemindeki 
ve sonraki tarihçiler tarafından “Mısır Tarihçisi” ünvanıyla taltif edilecek kadar 
alanında iyi ve mütehassıs bir âlimdir. Te’lif ettiği  İki yüze yakın kitap arasında 
Nazmü’l-cümân fî tabakâtı ashâb-ı imâmınâ en-Nuʽmân adlı eseri Hanefi mezhebine 
mensup âlimler hakkında kaleme alınmış en geniş ve kapsamlı tabakat eserleri 
arasında yer almıştır. 
Geçmiş âlimlerimizin yazmış oldukları ve bizlere bıraktıkları eserler geçmişi 
günümüze bağlamak adına çok önemli bir işlev görmektedirler. Bu da söz konusu 
kitapların özel çalışma konusu edilerek gün yüzüne çıkartılmasını gerekli kılmıştır. 
İbn Dokmak’ın makalemize konu olan bu kitabı pek çok Hanefi âliminin, hayatı ve 
ilim alanında yaptıkları hizmetler ve ortaya koydukları eserler bağlamında 
biyografilerini ihtiva etmektedir. İbn Dokmâk, kitabında biyografilerini zikrettiği 
fakihleri sadece belli bir zaman ve coğrafya ile sınırlı tutmamış, Hanefî mezhebini, 
büyük imam Ebu Hanife tarafından tesis edilmesinden itibaren hem zaman hem de 
mekan açısından  şümullü bir şekilde ele almıştır. Zaten Nazmu’l-cümân’ı diğer 
biyografi kitaplarından ayıran özellik de budur, 
Bu kitap sayesinde ilim dünyası diğer kitaplarda bulamayacakları Hanefi 
mezhebi fakihlerinin birçoğunun biyografilerini geniş ölçüde bu eserde bulacaklardır. 
Üzerinde çalıştığımız yazma halindeki bu mümtaz eserin, kütüphane raflarındaki 
esaretinden kurtularak ilgililerin hizmetine sunulması da ilim alemi için en güzel 
hizmetlerden birisi olacaktır. 
İbn Dokmak’ın kütüphane raflarında yazma olarak bulunan bu eserini tahkik edip 
en kısa zamanda ilim âleminin istifadesine sunacağız. Bu çalışmamızın ilim dünyasına 
kazandırdığı belki en önemli hususlardan birisi de, şimdiye kadar hiçbir fihrist ve 
katalogda işaret edilmeyen ve nerede olduğu bilinmeyen İbn Dokmak'ın Tabakat'ının 
üçüncü cildine ulaşmak olmuştur. Bundan sonra ilim dünyası, özellikle eserin bu 
cildini incelemek suretiyle Hanefi tabakatına dair İbn Dokmak'ın ele aldığı çok sayıda 
fukahanın biyografisini değerlendirme imkanına sahip olacaktır.  Şimdiye kadar 
bilinmeyen ve yazma eserler kayıtlarında yer almayan bu üçüncü cildin keşfi, esere 
görünürlük kazandıracak ve yazma eserler kataloglarında kendisine yer bulacaktır. Bu 
eserle ilgili tahkik çalışmamızı en kısa zamanda bitirip ilim âleminin istifadesine 
sunmak temennisi ile…  
 
 
 

---

İbn Dokmak’ın hayatı ve “Nazmü'l-Cümân Fî Tabakâti Ashabı İmâmına En-Nu'mân” isimli eseri
 
 
99
 
KAYNAKLAR 
 
ÂŞUR, Said Abdulfettah, el-Asru’l-Memâliki fi Mısr ve’ş-Şam, Daru’n-
Nehdati’l-Arabiyye, Kahire 1976. 
AYAZ, Fatih Yahya, Memlûkler (1250-1517), İSAM Yayınları: İstanbul 2015. 
AYNÎ, Bedreddin Mahmud b. Ahmet b. Musa el-‘Ayntâbi el- Hanefî (ö. 
855/1451)  er-Ravzu’z-Zâhir fi sîreti’l-Meliki’z-Zâhir, thk: Hans Ernest, Daru’l-
İhyâi’l-Kütubi’l-Arabiyye, Kahire, 1962. 
AZZÂM, Abdulvahhâb, Mecâlisu’s-Sultan el-Ğavri, Safâhatün fi Tarihi Mısr 
fi’l-karni’l-âşir el-milâdî, Müssesetü Hindâvî li’t-ta‘lîm ve’s-sakâfe, Kâhire 2012. 
BAĞDÂDÎ, Babanzâde İsmail Paşa,  Hediyyetü’l-ârifîn esmâü’l-müellifîn ve 
âsâru’l-musannifîn, İstanbul 1951. 
BUHÂRÎ, Muhammed bin İsmâîl (256/870): Sahîhu’l-Buhârî, I-VIII, İstanbul 
1981. 
ÇUBUKÇU, Asri, “İbn Dokmak”, DİA, XIX, İstanbul 1999, s. 414-415. 
DURMUŞ, İsmail, "Tabakat", DİA, İstanbul 2010, XXXIX, 288-290. 
HASAN, Ali İbrahim, Mısır fi’l-usûr’l-vustâ, Mektebetü’n-Nahdati’l-Mısriyye, 
Kahire 1994. 
İBN ABDİZZÂHİR, Muhyiddin (ö: 692/1293), Tefsîru’l-Eyyâmi ve’l-‘Usûri fî 
Sireti’l-Meliki Mansur, Kahire 1961. 
İBN DOKMÂK, Sârimüddin İbrahim b. Muhammed b. Aydemir (ö. 656/1261), 
Nüzhetü’l-enâm fî târihi’l-İslâm, thk: Sami Teyyare, Mektebetü’l Asriyye, Beyrut 
1997. 
İBN HACER, Şihâbuddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî (ö. 
852/1448): İnbâu'l-gumr bi-enbâi'l-umr fi't-tarih, thk: Hasan Habeşi, Kahire 1415. 
-----------, 
el-Mecmaü’l-Muesses li’l-mu’cemi’l-mufehres, thk: Yusuf 
Abdurrahman el-Meraşeli, Marife Yayınları, Beyrut 1413/1992. 
-----------,  Zeylü’d-Düreri’l-Kâmine, thk: Adnan Derviş, el-Munazzamatü’l-
Arabiyyetü li’s-Sâkafeti ve’l-Ulûm, Ma’hedü’l-Mahtûtati’l-Arabiyye, Kahire 
1412/1992. 
İBN HALDÛN, Abdurrahmân b. Muhammed (ö. 808/1406) : Kitâbü’l-İber ve 
dîvânu’l-mübtedei ve’l-haber fî eyyâmi’l-Arabi ve’l-Acemi ve’l-Berber ve men 
âserahum min zevi’s-Sultâni’l-Ekber, I-VII, Müessetü’l-Âlemî, Beyrut 1971.  
İBN HALLİKÂN, Ebû’l-Abbâs Şemseddin Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr 
(ö. 681/1282): Vefeyâtü’l-A‘yân ve enbâü ebnâi’z-zamân, thk. İhsân Abbâs, I-VIII, 
Beyrût 1968. 
İBN KUTLUBOĞA, İmam Zeyneddin Ebi’l-Adl Kâsım b. Kutluboğa el-Hanefi 
(ö: 879/1474): Tâcü’t-terâcim fî men sannefe mine’l-Hanefiyye, thk: İbrahim Sâlih, 
Dârü’l-Memun li’t-turas, Dımaşk-Beyrut 1412/1992. 
İBN MANZUR, Ebu'l-Fadl Cemalüddin Muhammed b. Mükerrem b. 
Muhammed el-İfrikî (ö:711/1311), Lisânü’l-‘Arab, Darü’s-Sadr , Beyrut ty. 

---