Microsoft Word etraf muhit cavab az doc
Yüklə 480,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 40. Maliyy əl əşm ənin əsas m ənb əl əri v ə t əbi əti mühafiz ə t əyinatlı fondlar
- 42. Ekoloji sahibkarlıq, onun formaları v ə əh əmiyy əti
39
təbii resursların səmərəli və effektiv istifadəsi yolu ilə təmin oluna bilər. Təbii mühit aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirir. — istehsalın maddi faktoru; — istehsalın ictimai şəraiti; — istehsalın subyektiv faktoru kimi insanın həyat fəaliyyəti üçün sağlam təbii şəraitin təmin olunması. 39. Demoqrafiya və urbanizasiya problemlərinin sosial iqtisadi amilləri Urbanizasiya şəhərlərin kənd sahələrinin və əhalisinin hesabına böyüməsi və inkişafı ilə baş verən və ictimaiyyətın inkişafının yüksəldilməsinə yönəldilmiş tarixi prosesdir. Müasir şəhər təkcə külli miqdarda insanların yaşayış məntəqəsi yox, o, həmçinin ətraf mühitə təsir edərək onun dəyişməsinə səbəb olan güclü bir sistemdir. Milyon əhalisi olan ilk şəhər 3000 il bundan ə vvəl (eramızdan əvvəl 44-10-cu illərdə) Yuli Sezar vaxtında Roma olmuşdur. Şəhərlərin yarandığı tarixdən ətraf aləmin mühafizəsi qaydaları mövcud olmuşdur. Sənayedə baş vermiş inqilab urbanizasiya prosesini sürətləndirən əsas amillərdən biri olmuşdur. . 1800-cü ildə dünya əhalisinin yalnız 3 faizi şəhərlərdə yaşayırdı. XX əsrə qədər hətta iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrdə belə əhalinin əksəriyyəti kənd yerlərində yaşayırdı. Onların əsas yaşayış tələbatını kənd təsərrüfatı ödəyirdi. BMT-nin məlumatına əsasən minilliklər ərzində əhalinin artımı çox ləng getmişdir. Neolit dövründə dünyanın əhalisi 6-10 mln təşkil etmişdir. Bu dövrdə əhali artımı 0,002%-ə qədər olmuşdur. Yalnız axırıncı yüzillikdə bu rəqəm 0,1 faizə çatmışdır. Yeni eranın əvvəlində planetdə yaşayan əhalinin sayı 300-400 mln-a çatmışdır. 1800-cü ildə bu rəqəm bir milyard nəfərə qədər olmuşdur. 1930-cu ildə əhalinin sayı 2 mlrd-a; 1960-cı ildə 3; 1975-ci ildə 4; 1987-ci ildə 5; 2000-ci ildə 6 – milyard nəfər, 2012-ci ildə isə 7 milyard nəfər olmuşdur. BMT-nin məlumatına görə 2050-ci ildə yer üzərində əhalinin sayı 9 mlrd-a çatacaqdır. Ümumiyyətlə inkişafda olan ölkələrdə əhalinin sayının 2050-ci ildə 4,8 mlrddan 7,8 mlrda çatacağı gözlənilir. Belə artım bir çox problemlərin yaranmasına səbəb olacaqdır. Bu problemlərə, qida məhsullarının çatışmaması, ekoloji-krizis və s. aid etmək olar. Eyni zamanda ekspertlər 30 ölkədə əhalinin sayının azalacağı fikrini irəli sürürlər. Bu ölkələrə Almaniya, Yaponiya, Rusiya da daxil edilmişdir. Urbanizasiya prosesi demoqrafik artıma nisbətən daha surətlə inkişaf edir. 2000-ci ildə milyonçu şə hərlərin sayı 300-ə çatmışdır. Təxminən həmin şəhərlərin yarıdan çoxunun əhalisi 3 mln-dan artıqdır.2000-ci ildə Berlində keçirilmiş “Urban XXI” beynəlxalq konfransında qeyd olunmuşdur ki, yer üzərində əhalinin çox hissəsi şəhərlərdə yaşayacaqdır. Yaxın 25 il ərzində şəhər əhalisinin sayının 5 mlyd artacağı, hər beş nəfərdən üçünün şəhərlərdə yaşayacağı gözlənilir. Bu illərdə milyonçu şəhərlərin və 27 meqapolislərin (əhalisi 10 mln-dan çox olan şəhərlər) böyük hissəsi inkişafda olan ölkələrdə olacaqdır. ri şəhərlərdə ekoloji vəziyyətin gərgin olması oraya olan atropogen təsirin yüksək olması və əhalinin sıxlığı ilə əlaqədardır. Bir çox şəhərlərdə əhalinin sıxlığı optimal həddi aşaraq 3000 adam / hektara çatmışdır. Bu say hələ artmaqda davam edir. stehsalın, energetika və kommunal təsərrüfat sahələrinin inkişafı texnogen təsirin artmasına səbəb olur.
Ə traf mühitin mühafizəsi və təbii resurslardan səmərəli istifadə üzrə tədbirlərin və proqramların maliyyələşdirilməsi aşağıdakı mənbələr hesabına həyata keçirilir: 1) respublika büdcəsi və yerli büdcələr; 2) ətraf mühitin mühafizəsi təyinatlı dövlət büdcə fondlarının vəsaitləri; 3) hüquqi şəxslərin və fərdi sahibkarların vəsaitləri; 4) vətəndaşların, o cümlədən əcnəbilərin vəsaitləri; 5) bank kreditləri; 6) xarici investisiyalar; 7) digər mənbələr. . Fondların yaradılması mexanizmi vəsait axınının artmasına və təbiəti mühafizə işlərinin müəssisənin çirkləndirməyə görə ödənişləri hesabına qismən özünü maliyyələşdirməsinə kömək edir. Təbiəti mühafizə tədbirlərinə xərclənmək üçün vəsaitlərin axtarılması və bölüşdürülməsi və ə traf mühitin çirkləndirilməsinə görə ödənişlər və cərimələr sisteminin işlənib hazırlanması problemləri ilə bağlı 1970-ci illərin sonu-1980-ci illərin əvvəlində yerli elmi ədəbiyyatda ilk 40
dəfə ekoloji fondların yaradılması zərurəti haqqında məsələ qaldırılmışdı..Keçmiş SSR ə razisində təbiəti mühafizənin büdcədənkənar fondları 1980-ci − 1990-cı illərin qovşağında yaradılmağa başlandı..Ekoloji fondların aşağıdakı mənbələr hesabına formalaşdırılması nəzərdə tutulurdu: • Müəssisələrin, birliklərin və təşkilatların çirkləndirici maddələrin yol verilən normativ və normativdən artıq atılmasına (axıdılmasına), tullantıların yerləşdirilməsinə görə etdiyi ödənişlər; • Çirkləndirici maddələrin qəza şəraitində atılmasına (axıdılmasına) görə cərimə ödənişləri, təbii resurslardan və onlardan əldə edilən xammaldan normativdən artıq və qeyri-kompleks istifadəyə görə ödənişlər; • Təsərrüfat fəaliyyəti nəticəsində təbiəti mühafizə qanunvericiliyinin pozulması ilə dövlətə vurulan zərərin əvəzinin ödənilməsi üçün tutulan ödənişlər; • Müəssisələrdən, vətəndaşlardan və digər mənbələrdən daxil olan könüllü ianələr. Təbiəti mühafizə sahəsində sabit maliyyələşdirmə mənbəyi kimi ekoloji fondların bütün ə həmiyyətinə baxmayaraq, onların faəliyyətində bir sıra çatışmazlıqlar da mövcuddur: • Fonda daxil olan vəsaitlərin 80%-dək hissəsini təşkil edən çirkləndirməyə görə ödənişlərin az yığılması və bölüşdürülməsinin səmərəsizliyi; • Prioritetlərin müəyyən edilməsi mexanizmi mövcud olmadığından maliyyə vəsaitlərinin istifadəsinin kifayət edən dərəcədə əsaslandırılmaması; • Müəssisələr tərəfindən keçirilən təbiəti mühafizə tədbirlərinin ödənişlər edilərkən nəzərə alınması mexanizminin qeyri-təkmil olması; • Ödənişlərin inflyasiya artımına uyğun səmərəli indeksasiya mexanizminin olmaması; • Ekoloji fondlar tərəfindən maliyyələşdirmək üçün layihələrin seçilməsi meyarlarının olmaması, layihələrin həyata keçirilməsinə nəzarətin və nəticələrin qiymətləndirilməsi qay- dalarının və meyarlarının olmaması. 41. Ətraf mühitdən istifadə sahəsində maliyyələşmənin perspektivləri və problemləri Təbiəti mühafizə sahəsində sabit maliyyələşdirmə sisteminin formalaşdırılması təbiətdən istifadəni tənzimləyən harmonik maliyyə-kredit mexanizminin yaradılmasını tələb edir. Bu mexanizm perspektivdə aşağıdakı halqaları əhatə etməlidir: *.Müxtəlif səviyyəli büdcələrin vəsaitləri hesabına təbiəti mühafizə tədbirlərinin və ekoloji proqramların maliyyələşdirilməsi; *.Ərazi təbiəti mühafizə fondlarının, innovasiya xarakterli ekoloji fondların, müəssisələrin təbiəti mühafizə fondlarının inkişaf etmiş sistemi; • Ekoloji bank sistemi; • Ekoloji sığorta fondlarından vəsaitlərin cəlb edilməsi; • Dünya Bankı, Avropa Yenidənqurma və nkişaf Bankının, habelə xarici fondların, təşkilatların və firmaların vəsaitlərinin ekoloji sahədə maliyyələşdirməyə cəlb edilməsi; • Təbiəti mühafizə ehtiyacları üçün müəssisələrin öz vəsaitlərinin istifadə edilməsi; • Güzəştli ekoloji investisiya krediti. 42. Ekoloji sahibkarlıq, onun formaları və əhəmiyyəti Qarışıq iqtisadiyyatın əsas institutlarından biri xüsusi mülkiyyətə, təsərrüfatın təşkilinin bazar üsuluna və məhsul dövriyyəsinə əsaslanan sahibkarlıqdır. Ekologiya baxımından sahibkarlıq fəaliyyətinin müsbət tərəfi əsas fəaliyyəti insanların sağlamlığına və ətraf mühitə zərərin vurulmasının qarşısını alan malların istehsalı, iş və xidmətlərin görülməsi olan ekoloji sahibkarlığın yaradılmasıdır. Ekoloji sahibkarlığın maraqlar dairəsinə bu və ya digər ekoloji problemlərin həlli ilə bilavasitə bağlı olan istehsalat-kom- mersiya, vasitəçilik, məsləhət, elmi-tədqiqat fəaliyyətinin bütün növləri daxildir. Yüklə 480,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|