Microsoft Word fiz-9 mv az capa docx

75 
 
3. http://www.kakras.ru/doc/magnets-and-magnetic-fields.html 
4. http://magnetline.ru/articles/postoyannye-magnity.ih-vidy-i-harakteristiki..html 
5. http://znaika.ru/catalog/5-klass/estesvoznanie /Magnitnoe-vzaimodeystvie. -Postoyannye-
magnity-i-ikh-primenenie. 
 
Qiymətləndirmə.  Aşağıdakı meyarlar əsasında təlim məqsədlərinə nail olmaq dərəcəsini 
müəyyən etmək olar.  
M-lar 
I 
səviyyə 
II 
səviyyə 
III 
səviyyə 
IV 
səviyyə 
Nümun
əg
əti
rm
ə 
Maqnit hadisələrinə 
aid müəllimin köməyi 
ilə nümunə gətirir. 
Maqnit hadisələrinə 
aid məhdud həcmdə 
nümunə gətirir. 
Maqnit hadisələrinə 
aid əsasən doğru 
nümunə gətirir. 
Maqnit hadisələrinə 
aid tam doğru 
nümunə gətirir. 
İzahe
tm
ə 
Sabit maqnitlər və 
onların xassələrini 
izah etməkdə çətinlik 
çəkir. 
Sabit maqnitlər və 
onların xassələrini 
tam  izah edə bilmir. 
Sabit maqnitlər və 
onların xassələrini 
qismən doğru izah 
edir. 
Sabit maqnitlər və 
onların xassələrini 
ətraflı izah edir. 
T
ətbiq
et
m
ə 
Sabit maqnitlərlə 
təcrübələri çox çətin-
liklə aparır. 
Sabit maqnitlərlə az 
səhvlərə yol verməklə 
təcrübələr aparır. 
Sabit maqnitlərlə 
təcrübələri əsasən 
sərbəst aparır. 
Sabit maqnitlərlə 
sərbəst təcrübələr 
aparır. 
Dərsin sonunda iş vərəqləri yığılır və şagirdlərin portfoliosuna əlavə olunur. 
 
 
Dərs 20/Mövzu: 
MAQNİT SAHƏSİ.  
MAQNİT SAHƏSİNİN MƏNŞƏYİ 
 
Dərsə A blokundakı mətnlə başlamaq olar. Bu zaman müəllim fəndaxili inteqrasiya ya-
ratmaqla şagirdlərin 6-cı və 8-ci sinif fizika fənnindən qazandıqları  biliklərə istinad edir. Şa-
girdlər bu biliklər əsasında aşağıdakı sualları müzakirə edirlər: 
– Maqnit qarşılıqlı təsirin elektrik və qravitasiya qarşılıqlı təsirlərindən fərqi nədir? 
– Sükunətdə olan elektrik yükü hansı fiziki sahəni yaradır? 
– Hərəkətdə olan elektrik yükü hansı fiziki sahəni yaradar? 
– Maqnit sahəsi haqqında nə bilirsiniz? 
Müəllim maraqoyatmanı Venn diaqramı ilə  də  təşkil edə 
bilər. O, şagirdlərin elektrik və maqnit sahələri haqqındakı 
təsəvvürlərindən istifadə etməklə lövhədə  çəkilən Venn 
diaqramının müvafiq hissələrində  şagirdlərin cavablarını 
qeyd edir. 
Alt 
STANDARTLAR 
1.1.1. Elektromaqnit (maqnit, işıq), atom və nüvə hadisələrini, onların baş 
vermə səbəblərini şərh edir.  
1.1.4. Elektromaqnit (maqnit, işıq), atom və nüvə hadisələrinin 
qanunauyğunluqlarına dair topladığı məlumatları şərh edir. 
Təlim  
NƏTİCƏLƏRİ 
 Maqnit sahəsinin yaranmasını sadə təcrübə ilə əsaslandırır. 
 Maqnit sahəsinin mənşəyinə dair Amper fərziyyəsini şərh edir. 

---

76 
 
Müzakirə zamanı müəllim  şagirdlərin fikrini ona yönəldir ki, qravitasiya və elektrik 
sahələrinin mənbəyi uyğun olaraq kütlə  və elektrik yükü olduğu halda, maqnit sahəsini 
yaradan maqnit yükü mövcud deyil. 
Tədqiqat sualı
: “Maqnit sahəsinin mənbəyi nədir?” 
Bu zaman “elektron resurslar” ünvanlarında verilən, yaxud “Fizika multimedia” 
diskindəki videomaterial nümayiş etdirilə bilər.  
Müəllim sinfi qruplaşdırır. B blokunda verilən “Hans Erstedin kəşfi” araşdırması yerinə 
yetirilir. Araşdırma zamanı müəllim əvvəlcədən lövhədə çəkilmiş sxemə (və ya hazır slayd 
ekranda nümayiş olunur) əsasən elektrik dövrəsinin düzgün yığılmasına nəzarət edir. Şagird-
lərin diqqəti cərəyanın istiqamətindən asılı olaraq maqnit əqrəbinin vəziyyətinin necə 
dəyişdiyinə yönəldilir.  
Nəticənin müzakirəsi aşağıdakı suallarla da aparıla bilər: 
– Hansı hadisə cərəyanlı naqil ətrafında maqnit sahəsinin olduğunu təsdiq edir? 
– Naqildə cərəyan hansı yüklü zərrəciklərin hesabına yaranır? 
– Elektronlar atom daxilində necə hərəkət edir? 
Təlim prosesinin məqsədinə müvafiq olaraq Amper fərziyyəsinə dair tədris materialının 
müəllim tərəfindən müsahibə üsulu ilə verilməsi məsləhətdir . Bunun üçün o, əvvəlcə Danimarka 
alimi Erstedin apardığı  təcrübənin mahiyyətini  şagirdlərdən soruşur, sonra isə evristik müsa-
hibə ilə “molekulyar cərəyanlar” fərziyyəsinin mahiyyətini şərh edir. Texniki imkanları olan 
siniflərdə müəllim nəzəri məlumatı elektron vasitələrlə interaktiv formada təqdim edə bilər. 
Yaradıcı  tətbiqetmə  mərhələsində müəllim D blokundakı tapşırığı verə bilər.  Şagirdlər 
“Maqnit sahəsinin təsiri” araşdırmasını icra edir. Onlar  əvvəlcə elektriklənmiş dielektrik 
çubuğu (şüşə və ya ebonit çubuq) sapdan asıaln maqnetikə yaxınlaşdırır və aşkar edirlər ki, 
elektriklənmiş çubuqla maqnetik arasında qarşılıqlı  təsir yaranmadı.  İkinci təcrübədə sabit 
maqnit maqnetikə yaxınlaşdırılır və onlar arasında baş verən qarşılıqlı təsir müşahidə olunur. 
Şagirdlər təcrübələrdən müstəqil olaraq düzgün nəticə çıxarırlar: 
Birinci nəticə. Elektriklənmiş dielektrik çubuqda elektrik yükləri sükunətdə olduq-
larından onlar öz ətraflarında elektrostatik sahə yaradır, sükunətdəki elektrik yükləri maqnit 
sahəsi yaratmır. Bu səbəbdən də elektriklənmiş dielektrik çubuğu maqnetikə yaxınlaş-
dırdıqda  onlar arasında maqnit qarşılıqlı təsiri baş vermir və maqnetik sükunətdə qalır. 
İkinci nəticə. Sabit maqniti maqnetikə yaxınlaşdırdıqda o dönür (maqnit sahələrinin 
qarşılıqlı təsirdə olan qütblərindən asılı olaraq maqnitə cəzb olunur, ya da itələnir).  
Mövzunun “Nə öyrəndiniz” hissəsində  şagirdlər iş  vərəqində verilən açar sözlərin 
mənasını yazır, dərs boyu öyrəndikləri əsas bilikləri  müstəqil olaraq ümumiləşdirirlər. 
Açar sözlər Mənası 
Maqnit sahəsi
 
Dairəvi molekulyar cərəyanlar
 
Ersted təcrübəsi
 
Maqnit sahəsinin mənşəyi 
 
 
Şagirdlərin özlərini qiymətləndirmələri üçün mövzunun sonunda “Öyrəndiklərinizi yoxlayın” 
hissəsində verilmiş tapşırıqları yerinə yetirir.  
Elektron resurslar: 
1. https://www.youtube.com/watch?v=vOmOsp4MPb4 
2. https://www.youtube.com/watch?v=hMlrxC0m78o 
3. https://www.youtube.com/watch?v=gVtuh-aELqg 
4. https://www.youtube.com/watch?v=V46I2RrX_uE 
 

---