Microsoft Word fm idar?Etm? M?Diniyy?Ti 2013. doc
Yüklə 9,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
İdarəetmə mədəniyyəti öz əməyi və xeyirxahlığı ilə adını gələcək nəsillərin yaddaşına yazmağa və əbədi şöhrət qazanmağa tələsir, digərləri isə həyatdan öz xeyirlərinə istifadə etmək üçün yaşayırlar. Bu məsələdə hər bir insanın mövqeyini onun ruhi mədəniyyəti, tərbiyəsi, dünyagörüşü, həmçinin cəmiyyətdə üstün olan də- yərlər sistemi müəyyən edir. Bununla belə, hamımız yadda saxlamalıyıq ki, böyük məqsədlərsiz, böyük işlər yoxdur. Fridrix Şiller demişdir ki, insan, onun məqsədləri böyüdükcə, böyüyür. Şübhəsiz ki, burada söhbət yüksək mədəniyyətli insandan gedir, çünki şəxsiyyətin, onun ruhi mədəniyyətinin, intellektual və mənəvi səviyyəsinin inkişafı olmasa, məqsədlərin inkişafı mümkündürmü? Özünün Mədəni inkişafa ehtiyacı olan kəs başqalarının mə- dəni səviyyəsini qiymətləndirə və yüksək məqsədlər qoya bilərmi? Hər bir xalqda, bu və ya digər dərəcədə, əqlin və qəlbin mədəniyyətinin harmonik vəhdət təşkil etdiyi yüksək mədəniyyətli insanlar və yalniz anladıqlarını eşidən kəmsavad, cahil, asanlıqla idarə oluna bilən insanlar vardır. Dövlət və sosial idarəçiliyin ən mühüm vəzifələrindən biri kulturoloji təhsil və ma- arif vasitəsi ilə nəinki birinci kateqoriyalı insanların biliyini, qabiliyyətini və imkanlarını artırmaq, həmçinin bəlkə də daha artıq dərəcədə, etnik mən- şəyindən, dinindən, yerləşdikləri təbii-coğrafi şəraitdən və mühitdən asılı olmayaraq, ikinci kateqoriyalı insanların mənəvi mədəniyyət səviyyəsini permanent olaraq yüksəltməkdir. Düzgün sosial-mədəni siyasətin köməyi ilə bütün dünyada pozitiv insan keyfiyyətlərinin stimullaşdırılması və inki- şafı üçün şəraitin yaradılması zəruridir. Bu hər bir dövlət üçün üç mühüm
tin davamlı, harmonik sosial tərəqqisinə (cəmiyyət mədəniyyətinə) nail olma və cahillyin, ksenofobiya və fanatizmin aradan qaldırılması, xalqların mə- dəni eyniliyi və qarşılıqlı anlaşması hesabına beynəlxalq münasibətlər mə- dəniyyəti inkişafının eyni vaxtda həllinə imkan verər.
etika, inam və xeyirxahlıq, yüksək incəsənət, rəqabət qabiliyyətli iqtisadiy- yat, insanın təbii hüquq və azadlıqları, şüurlu qanunlar, düşünülmüş siyasət və ədalətli idarəetmədir. Bu - təfəkkür mədəniyyəti və zamanı idarəetmə mədə- niyyəti, əmək, qidalanma və tibb mədəniyyətidir, bu - şəhərsalma mədəniyyəti, yaxşı yollar, abad evlər və parklardır, bu - insan həyatının sağlamlığının və ömür uzunluğunun asılı olduğu ekoloji mədəniyyət, fərdi və beynəlxalq münasibətlər mədəniyyəti, ailə və insan xoşbəxtliyi mədəniyyətidir. Cəmiy- yətin sabit inkişafı daha çox qanunların, qaydaların və intizamın icra mədə- niyyətindən, rifaha, davamlı inkişafa və tərəqqiyə yol açan fəaliyyətin elm tutumlu texnologiyalarının istifadəsini nəzərdə tutan yüksək əmək mədə- niyyətindən asılıdır. Cəmiyyətdə nizam və intizam ədalətlə saxlanılır, əda- lət isə insanların qabiliyyətləri, imkanları və xidmətlərinin haqlı qiymətlən- 37
dirilməsi və qəbul edilməsinə, vəzifələrin düzgün bölünməsinə, statusun və sosial imtiyazların doğru təyin edilməsinə istinad edir. Tarixən cəmiyyətin ruhi mədəniyyətinin formalaşmasında din böyük rol oynayıb və oynayır. Ruhi mədəniyyət fenomeni olan hər bir dində üç kom- ponent iştirak edir: inam, ibadət, mənəviyyat. Bütün dinlərin əsasını inam təşkil edir. İnam - insanın, yüksək aprior mənəvi prinsiplərdə və ali şüura istinadla bağlı olan psixoloji təhlükəsizlikdə qəlbin tələbatı ilə şərtlənən vicdanıdır. O, xalqların etnik-tarixi ənənələrindən asılı olan sərhədlərə ma- lik deyil. İbadət - müxtəlif dinlərdə öz xüsusiyyətlərinə malik olan ayindir. Mənəviyyat - insanların əxlaqi tərbiyəsinin və cəmiyyətin adətlərinin yaxşı- laşdırılması, yoxsulluqla yanaşı, cinayətlərin əsas səbəbi olan tamahkarlıq və paxıllığın aradan qaldırılması zərurəti ilə bağlı bütün dinlərin əsas vəzi- fəsidir. İnsan mədəniyyətinin qədim sosial institutu olan dinin başlıca məq- sədi - mənəvi mədəniyyətin formalaşdırılması və qorunmasıdır. Xeyirxah vərdişlərin tərbiyə edilməsində dinlə bərabər, aksioloji baxım- dan neytral olan, təbiətin və insanın həyat fəaliyyəti qanunauyğunluqlarını aşkar edən və sübuta yetirən, insanların neqativ Keyfiyyətlərini və onların dağıdıcı nəticələrini, onların düzgün həyat fəaliyyətinə, insan münasibətləri mədəniyyətinə vurduğu ziyanı izah edən elm yardım edir. Həyat göstərdi ki, yalnız öyüd və nəsihətlər insan şüurunun dəyişdirilməsinə hər zaman yardım etmir. İnsanların şüurunu dəyişməyə və sosial-mədəni həyatda onla- rın, cəmiyyətin və dövlətin mənafeyinə cavab verən proqressiv islahatların işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsinə yönəldilmiş aktiv fəaliyyətini motivasiya etməyə kömək edən həqiqi elmi biliklər, inandırıcı dəlillər və əsaslar lazımdır. Sosial şərin azaldılması, insan təbiətinin yaxşılaşdırılması, neqativ qaydalar və vərdişlərin aradan qaldırılması, insanların tərbiyələndi- rilməsi və nəcibləşdirilməsinin effektiv vasitələrindən biri də sosial reallı- ğın, ağıla və məntiqə zidd və həyatın dəyişən tələblərinə cavab verməyən tarixi rəvayətlərin və keçmişin qanunlarının tənqidi təhlilidir. Vətənə məhəbbət, vətənpərvərlik hər bir ölkənin ziyalılarından aktual sosial-mədəni problemlərin obyektiv tənqidi, elmi əsaslandırılmış təhlilini tələb edir, çünki onlar olmadan milli inkişaf proseslərinin düzgün tərəqqi və təkmilləşdirilməsi yollarının axtarışı mümkün deyil. Millətçilikdən azad və- tənpərvərlik və mədəniyyətdən məhrum yaradıcı fəaliyyət mümkündürmü? Yüksək mədəniyyət olmadan mənəvi dəyərlərin və maraqların harmonizasi- yası, insan ləyaqətinə hörmət və qarşılıqlı anlaşma mümkündürmü? Vətənə inam və milli mədəniyyətə bağlılıq bütün xalqın vicdanlı və fasiləsiz əməyi, ədalətli siyasət, yüksək dövlət idarəçiliyi mədəniyyəti olmadan mümkün de- yil. Bu əxlaqi stimulların həyat qabiliyyətinin qorunması intellektual, etik, hüquqi və idarəetmə mədəniyyətinin qabaqlayıcı inkişafını tələb edir. Bu- Fuad Məmmədov 38
Yüklə 9,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|