Microsoft Word fm idar?Etm? M?Diniyy?Ti 2013. doc
Yüklə 9,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
nunla belə, o, milli iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyətli olmasını, resurslardan düzgün istifadə edilməsini, yoxsulluq və korrupsiyanın aradan qaldırılması- nı, cəmiyyətin rifahının və onun təhlükəsizliyinin durmadan artırılmasını təmin edən ədalətli bölgü münasibətlərini nəzərdə tutur. Xalqın mədəniyyətinin inkişafı üçün bu gün ən mühüm olan nədir? Biz bu gün dünya mədəniyyəti və sivilizasiyası tarixindən hansı dəyərləri və nailiyyətləri mənimsəməliyik? İmmanuil Kantın tənqidi təhlilini və Albert
aliyyətində durğunluq və böhranlardan tərəqqipərvər dəyişikliklərə aparan, ölkənin dövlət siyasətində intellektual mədəniyyətin mütləq əhəmiyyətli prioritetinin ən yaxşı sübutudur. Belə dövlət prioritetinin yüksək etik mədə- niyyət və sosial ədalət prinsipləri ilə vəhdəti sülhə, rifaha, demokratiyaya və milli tərəqqiyə yol açır. Qədim rəvayətlərin tənqidi təhlili haqqında daha danışmayaraq, innovativ yanaşma və “məlum həqiqətlərin” yeni interpreta-
haqqında formalaşan təsəvvürləri dəf edərək, çox zaman elmdə keyfiyyətcə yeni həyat imkanlarını aşkar edən inqilablara gətirib çıxarır. Məgər Koper- nik, Bruno, Qaliley, Nyuton bəşəriyyətə, təbiət qanunlarına və dünyaya ye- ni nəzərlə baxmağın yollarını göstərmədilərmi? Məgər Albert Eynşteyn və Lütfi Zadə zaman və məkanın yeni interpretasiyasının, qeyri-səlis məntiq imkanlarının kəşfi sayəsində elm dünyasını inqilabiləşdirmədilərmi? Bu və bir çox başqa görkəmli alimlərin dünyaya xüsusi, keyfiyyətcə yeni məntiqi baxışa əsaslanan inqilabi işləri bizim məkan və zaman, materiya və enerji haqqında təsəvvürlərimizi köklü surətdə dəyişdi, reallığın yeni anlayışına, yüksək texnologiyaların yaradılmasına açar oldu. Dünya mədəniyyəti və sivilizasiyasının inkişaf təcrübəsi göstərdi ki, sosial- mədəni tərəqqi intellektual mədəniyyət səviyyəsi ilə düz mütənasib və cəmiyyə- tin cahillik səviyyəsi ilə tərs mütənasibdir. Dahi Azərbaycan mütəfəkkiri Niza- mi Gəncəvi hələ XII əsrdə qeyd edirdi ki, “qüvvət elmdədir, başqa cür heç kəs heç kəsə üstünlük eyləyə bilməz”. Bəşəriyyətin yaddaşında fövqəladə ağıl və intuisiya, misilsiz iradə və cəsarət rəmzi kimi qalan Cordano Bruno hələ XVI əsrdə deyirdi ki, elmin zirvəsini fəth etmək mütləq deyil, hamının dərk etməyə
mının alim olması vacib deyil, lakin şəxsiyyətin intellektual inkişaf prosesinin özü, xüsusən, dünya inkişafının müasir mərhələsində, cəmiyyət üçün praktik əhəmiyyətə malikdir. İntellektual mədəniyyətin qabaqlayıcı inkişafının əhəmiy- yəti ondadır ki, intellekt - insanın, cəmiyyətin və dövlətin yeniləşən, tükənməz strateji resursudur, onun əsasında duran elm isə, təhlükəsiz və rahat həyat üçün zəruri olan müdrikliyə doğru aparır. Yüksək intellekt dünyanın tarixi inkişafının hərəkətverici qüvvəsidir. Kəşflər və ixtiralar düzgün başa düşüldükdə və istifa- İdarəetmə mədəniyyəti 39
də edildikdə, onun nailiyyətləri planetin milyonlarla insanının həyatı üçün əlve- rişli imkanları təmin edir. Yüksək intellekt yalnız elmi-texniki və sosial tərəq- qinin əsası yox, həm də insanların rifahını və təhlükəsizliyini təmin edən haki- miyyətə, cəmiyyətin, müxtəlif həyat fəaliyyəti sahələrinin ağılla idarə edilməsi- nə vəsiqədir. Humanist mənəviyyatla şərtlənən intellekt, insan inkişafının tükənməz mənbəyidir. Yüksək intellektə əsaslanan elm və təhsil uğurları - ölkənin rə- qabət qabiliyyəti məsələsidir. Əmək məhsuldarlığı elmi və texniki nailiy- yətlərdən, təhsilin səviyyəsindən asılıdır, deməli, dövlətin beynəlxalq rey- tinqinin göstəricisi olan cəmiyyətin maddi rifahı və həyat keyfiyyəti də on- dan asılıdır. Əgər istehsalın effektivliyinə intellektual mədəniyyət imkanları prizmasından baxsaq, görərik ki, elmsiz yeni, rəqabət qabiliyyətli, yüksək key- fiyyətə və aşağı maya dəyərinə malik texnologiyaların yaradılması mümkün deyil. İnsanların rifahı və həyat keyfiyyətinin intellektual mədəniyyətdən asılılıq dərəcəsini, həmçinin idarəetmə mədəniyyətinin milli inkişaf üçün strateji əhəmiyyətini anlamaq üçün Dünya Bankının tədqiqatlarına müraciət etmək kifayətdir. Bu tədqiqatlarda müəyyən edilmişdir ki, ölkənin iqtisadi inkişafının 76%-i fundamental elmin nailiyyətləri və texologiyalarına əsas- lanan inkişaf səviyyəsi ilə, 19%-i idarəetmə mədəniyyətinin səviyyəsi ilə, yalnız 5%-i ölkənin xammal bazası ilə təmin olunur. Dünyanın aparıcı ölkələri - elm, yüksək texnologiyalar və təhsilin qa- baqlayıcı inkişafını təmin edən intellektual mədəniyyətin prioritet inkişafı əsasında tərəqqi edən ölkələrdir. Qeyd etmək kifayətdir ki, üçüncü minilli- yin əvvəli üçün ABŞ-ın ümumdaxili məhsulunun əsas hissəsini intellektual məhsulun istehsalı və reallaşdırılmasından alınan gəlir təşkil edirdi. İntel- lektual inkişafın qabaqlayıcı inkişafı nəticəsində 2003-cü ildə Almaniya ÜDM-un (ümumdaxili məhsulun) göstəricilərinə görə ABŞ və Yaponiya- dan sonra 3-cü yeri tutmuşdur. Onun mədəniyyətinin həyati fəaliyyətini qiymətləndirmək üçün qeyd edək ki, 2008-ci ildə Almaniya kimi eyni ener- ji miqdarı sərf edən Ukrayna, Almaniya ÜDM-nun yalnız 10%-ni istehsal etmişdir 4 Bununla belə, Almaniyada iqtisadi inkişafdan gələn gəlirin bö- lüşdürülməsi mədəniyyətində yüksək göstəricilər əldə edilmişdir ki, bu da, yüksək həyat standartlarına malik orta sinfin sabitliyini təmin edir. İdarəet- mə effektivliyi ilə də iş analoji qaydadadır, belə ki, o, - bilik və texnologi- yalarla, mütəxəssislərin mütəşəkkilliyi, təcrübəsi, etikası və innovativ fəa- liyyəti ilə şərtlənən keyfiyyəti ilə düz, idarəetmə prosesindəki məsrəflərlə tərs mütənasibdir. Bu qanunauyğunluqların dərk edilməsi bizə aşağıdakıları təsdiq etməyə imkan verir: xalqın intellektual potensialı dövlətin mədəni Fuad Məmmədov 4 Əlbəttə, bu rəqəmlər daim dəyişir. 40
Yüklə 9,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|