Microsoft Word fm idar?Etm? M?Diniyy?Ti 2013. doc

Fuad Məmmədov

 

 

90

Bu metodların birgə istifadə edilməsi dövlət qərarlarının qəbul edilməsi 

və həyata keçirilməsi proseslərində yarana bilən sabit və dəyişən kəmiyyət-

ləri, real situasiya amillərini və qarşılıqlı əlaqələrini nəzərə alan optimal, ta-

razlaşdırılmış idarəetmə modelinin qurulmasına imkan verir. Universal kul-

turoloji model çərçivəsində  rəhbərə, - konkret şəraitlərə operativ reaksiya 

verərək və mövcud qeyri-müəyyənliklərin xarakterini öyrənərək, dəyişən 

situasiyanın tələblərinə hansı idarəetmə strukturları  və metodlarının daha 

çox cavab verəcəyini, hansı idarəetmə innovasiyalarının təşkilatın və ya 

dövlətin effektivliyini və rəqabət qabiliyyətini təmin edə biləcəyini perma-

nent müəyyən etməyə imkan verən situativ təhlil xüsusi yer tutur. Müvəffə-

qiyyət, situasiyanın obyektiv şərhi, əsas daxili və xarici “situativ dəyişənlə-

rin”, qoyulmuş məsələnin həlli üçün vacib, məntiqi cəhətdən nöqsansız və 

effektiv (verilmiş şəraitdə) olan tədqiqat metodlarının düzgün seçimi, qəbul 

ediləcək qərarların ehtimal edilən nəticələrini qabaqcadan görmək bacarığı 

ilə müəyyən edilir. Daxili dəyişənlərə - idarəetmə sisteminin məqsədləri, 

vəzifələri, strukturu, texnologiyaları,  əməkdaşları aiddir. Xarici dəyişənlərə - 

siyasi proses, iqtisadiyyatın vəziyyəti, elmi-texniki tərəqqi, sosial-mədəni 

dəyişikliklər, qrup maraqlarının təsiri aiddir.  

Müəllif tərəfindən təklif edilən kulturoloji model, idarəetmə texnologi-

yalarının təkmilləşdirilməsinin institusional və bihevioral konsepsiyalarının 

üstünlüklərini özündə birləşdirən, Qərb ölkələri və Rusiyanın dövlət idarə-

çiliyinin  əsas konsepsiyalarının elmi və praktik dəyərinin qəbul edilməsi, 

universal yanaşma yaradılması məqsədilə onların nailiyyətlərinin analizi və 

sintezi  əsasında qurulmuşdur. O, insan fəaliyyətinin strateji sahəsi kimi, 

cəmdə idarəetmə prosesini səciyyələndirən amillərin spektrlərinin tədqiq 

edilməsi imkanını verir. Model bir çox sosioloq, politoloq, psixoloq, iqti-

sadçılar və əsərləri dövlət idarəçiliyi problemlərinə həsr edilmiş digər mütə-

xəssislərin elmi nailiyyətlərini özündə birləşdirir. Bu sistemli kulturoloji 

yanaşma, effektiv qərarlar üçün zəruri olan problemlərin mahiyyətini ob-

yektiv aşkarlamağa, daha uğurlu metodları və konsepsiyaları birləşdirməyə, 

elmi  əsaslandırılmış  nəticələri ifadə etməyə imkan verir. Tərəfimizdən ilk 

dəfə irəli sürülən, triada kimi yaradıcı prosesi, onun nəticələri və texnologi-

yalarını özündə birləşdirən mədəniyyətin elmi anlamı konsepsiyası – mədə-

niyyət fenomeninə yeni yanaşmadır. O bütövlükdə mədəniyyəti yalnız təd-

qiq etmək deyil, həm də onun ayrı-ayrı sosial institutlarını təhlil etmək və 

modelləşdirməyə imkan verən məntiqi metod kimi istifadə oluna bilər. 

“Kulturoloji piramidanın” universal metodları ilə birləşmədə mədəniyyətin 

elmi anlamı - siyasətdə, iqtisadiyyatda, elm, təhsil, hüquq, beynəlxalq əla-

qələr və sosial-mədəni fəaliyyətin digər sahələrində, bu institutların effektiv 

idarə edilməsi üçün yeni imkanlar açaraq, inkişafın mahyyətinin, xüsusiy-

---

İdarəetmə mədəniyyəti 

 

91

yətləri, mexanizmləri,  əlaqələrinin, qanunları  və texnologiyalarının dərin-

dən açılmasına yardım edir.  

Universal və xüsusi biliklərə  əsaslanmış  təklif edilən modelin praktik 

tətbiqi, nəinki milli mədəniyyətin  ənənəvi xüsusiyyətlərinin “nəzərə alın-

masını”, həm də tənqidi təhlili və yeni şəraitlərdə öz proqressiv əhəmiyyəti-

ni itirmiş sosial-mədəni stereotiplərdən imtina edilməsini nəzərdə tutan mil-

li və beynəlxalq inkişaf təcrübəsinin  yeni oxunuşunu  nəzərdən keçirir. Bu 

səbəbdən, o, həm də beynəlxalq idarəçilik üçün zəruri olan sistemli kulturo-

loji tədqiqatda və dünya təcrübəsi üzrə siyasi, inzibati, iqtisadi və sosial 

idarəetmənin yaradıcı istifadəsində faydalı ola bilər. Bununla bərabər təklif 

edilən model qabaqlamaya işləyərək dünya prosesi tendensiyalarından, si-

tuasiyalardan, daxili və xarici şəraitin fasiləsiz dəyişikliklərindən asılı ola-

raq, milli səviyyədə fəaliyyətin bütün istiqamətləri və sahələrində effektiv 

idarəetmənin yeni kreativ imkanlarının yaradılmasına kömək edə bilərdi. 

Onun istifadəsi, demokratik sistem şəraitində özünün yüksək effektivliyini 

sübut etmiş geniş profilli peşəkar idarəçilərin - “ceneralistlərin” və “cene-

ralist” idarəetmə üslubunun hazırlanması və inkişafı üçün də məqsədəuy-

ğun hesab edilir.  

Deyilənlər, inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün yeni kulturoloji idarəetmə 

texnologiyaları və modellərinin hazırlanması və tətbiqinin aktuallığını, kul-

turologiyanın inkişafının hüquqi təminatının, idarəçi kadrların hazırlanma-

sının universal elmi əsası kimi kulturologiyanın institutlaşdırılması haqqın-

da müvafiq qanunun qəbul edilməsinin, dövlət siyasəti və dövlət idarəçiliyi 

sisteminin inkişafının, həmçinin insanların həyat fəaliyyətinin təkmilləşdi-

rilməsinin əhəmiyyətini bir daha təsdiq edir. 

 

Milli idarəetmə mədəniyyətinin təkmilləşdirilməsi üzrə 

müəllifin tövsiyələri 

 

Yüksək milli idarəetmə keyfiyyətini təmin edən şərtlərdən biri - dövlət fəa-

liyyətinin müxtəlif sahələrinə məsul rəhbərlərin və liderlərin universal elmi və 

peşə bilikləri səviyyəsinin daim yüksəldilməsidir. Kulturoloji tədqiqatların və 

onların milli maraqlarda effektivliyinin təmin edlməsi üçün kulturoloq-alimlə-

rin dövlət quruculuğu və idarəçiliyi praktikası ilə sıx əlaqəsi mühüm əhəmiyyə-

tə malikdir. Demokratik dövlətdə mütərəqqi düşünən alimlərin innovativ fəa-

liyyəti siyasi hakimiyyət tərəfindən dəstəklənir və təşviq edilir. Dövlət idarəçi-

liyi sahəsində innovativ fəaliyyətin həyata keçirilməsi və milli inkişafın məh-

suldar antiböhran proqramlarının hazırlanması üçün sosial-mədəni inkişafın 

mürəkkəb proseslərinin müstəqil kulturoloji ekspertizaya əsaslanan, real ger-

çəkliyin obyektiv dərk edilməsini təmin edən məqsədli kulturoloji tədqiqatların 

---