Microsoft Word geosiyaset son doc
Yüklə 21,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
ÀÇßÐÁÀÉÚÀÍÛÍ ÝÅÎÑÈÉÀÑßÒÈ
197
mütəxəssislər deyil, həm də dövlət rəsmiləri öz narahatlığını açıq şəkildə nümayiş etdirməyə başlamışlar ki, bu da çox ciddi geosiyasi narahatlığın birbaşa göstəricisi hesab oluna bilər. Məsələn, Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev 2009-cu ildə Nazirlər Kabinetinin toplantısında çıxışı zamanı bildirmişdir ki, son iki ildə Azərbaycan Avropa İttifaqı ölkələrinə bazar qiymətləri ilə qaz nəqlini həyata keçirə bilmir: “Bunun əsas səbəbi ondan ibarətdir ki, bu vaxta qədər Türkiyə ilə Azərbay- can arasında qaz ixracının tranzit məsələləri həll olunmayıb... Azərbaycan uzun illərdir, Türkiyəyə qazı dünya qiymətinin üçdə birinə, 30 faizinə satır. Bu, heç bir məntiqə sığmayan mə- sələdir... Eyni zamanda, Azərbaycan “Şahdəniz” qaz yatağının ikinci hissəsinin işlənməsinə başlaya bilmir... Biz süni şəkildə yaradılmış səbəblər üzündən buna nail ola bilmirik. Həm qiymət real deyil və Azərbaycan təklif olunan qiymətlə heç kimə öz qazını sata bilməz, həm də tarif haqları ədalətli deyil və bizi qane etmir”. 87
Göründüyü kimi, Azərbaycan Prezidenti Türkiyə ilə tran- zit məsələlərinin həll olunmamasını, bu ölkə tərəfindən qəbul edilməsi mümkün olmayan şərtlərin irəli sürülməsini və s. qeyri-normal məsələləri enerji sahəsində neçə illərdir ki, trans- milli dünya ilə reallaşdırılan və perspektivdə reallaşdırılacaq layihənin pozulmasına gətirib çıxara biləcəyi təhlükəsindən bəhs edir. Problemdən çıxış yolu isə, müvafiq olaraq yeni-yeni alternativ yolların tapılması və enerji ixracının şaxələndirilməsi ilə əlaqələndirilir. Hazırda Azərbaycan və dünya mütəxəssisləri bölgənin zəngin neft və qaz məhsullarının daha etibarlı və səmərəli nəqli üçün bir neçə yeni alternativ yollar təklif edir. Bunlardan biri Rusiya marşrutudur. 2009-cu ilin oktyabrında ARDNŞ və Ru-
87 Bax: “Azərbaycan” qəzeti, 17 oktyabr 2009. ßËÈ ÙßÑßÍÎÂ
198
siyanın “Qazprom” şirkəti arasında qaz alqı-satqısı ilə əlaqədar imzalanmış müqaviləyə əsasən 2010-cu ildən bazar qiymətləri ilə Rusiyaya ildə 500 milyon kub. metr və daha artıq qaz ixra- cına başlanmışdır. Perspektivdə bu həcmin Azərbaycanın im- kanlarına uyğun olaraq artırılması nəzərdə tutulmuşdur. İkinci marşurut İran istiqamətində fəaliyyət göstərən Astara-İran xət- tidir. Mütəxəssislərin fikrinə görə, bir sıra texniki məsələlərin həllindən sonra bu marşrutla İrana kifayət qədər əlavə qaz satışı həyata keçirilə bilər. Üçüncüsü, Azərbaycan qazı AQRİ layihəsi əsasında Qara dəniz limanlarından yeni texnologiya əsasında (sıxılma və xüsusi gəmilərlə daşıma) Avropa İttifaqı ölkələrinə çıxarıla bilər. Sonuncu məsələdə Rumıniya və Uk- rayna ilə danışıqlar başlanıb və gələcəkdə müvafiq razılaş- malar əldə ediləcəyinə ümid bəslənir. Təbii ki, digər variantlar da nəzərdən keçirilə bilər. Azərbaycanın üç neft ixracı kəmərinin olması, prinsipcə nəql məsələlərində alternativliyi təmin edir. Lakin burada da bütün nüanslar, reallıqlar və proqnozlar nəzərə alınmalı, hər iki istiqamət üzrə yeni marşrutların geoiqtisadi və geosiyasi əsas- landırılması təmin edilməlidir. Tariflər məsələsinə gəldikdə, neft müqavilələri və BTC-yə dair sazişlərin imzalandığı illərlə müqayisədə, hal-hazırda və- ziyyət tam dəyişmişdir. Azərbaycan haqlı olaraq Türkiyəyə ucuz qaz satışından imtina edir və tariflərə yenidən baxılmasını tələb edir. Eyni zamanda, BTC-yə dair sazişlər imzalanan za- man Azərbaycanın kəmərdən əldə edəcəyi tranzit gəlir payını Gürcüstana güzəştə getməsi məsələsinə yenidən qayıtmaq, ən azından mütəmadi olaraq rəsmi Tbilisinin bu haqda yaddaşının itməsinə imkan verməmək lazımdır. Rusiya və İrana bazar qiy- mətinə qaz ixracına başlanması və gələcəkdə bu istiqamətlərdə mövcud olan perspektivlər, ixrac və tarif məsələsində Azərbay-
ÀÇßÐÁÀÉÚÀÍÛÍ ÝÅÎÑÈÉÀÑßÒÈ
199
cana Gürcüstan və Türkiyə ilə daha inamla danışmağa və milli maraqlarını təmin etməyə əlavə imkan yaradır. Beləliklə, düzgün dəyərləndiriləcəyi təqdirdə, bütün bu reallıqların, imkan və geosiyasi perspektivlərin bölgədə və dünyada Azərbaycana əlavə geosiyasi üstünlüklər qazandıra- cağı şübhəsizdir. Bu gün dövlət müstəqilliyi möhkəmlənmiş və hərtərəfli inkişaf edən Azərbaycan həm özünün daxili məsələ- lərini uğurla həll etmək iqtidarındadır, həm də regionda, bey- nəlxalq aləmdə geosiyasi, geoiqtisadi və s. maraqlarını qoru- mağa, öz prinsipial mövqeyini müdafiə etməyə qadirdir. Artıq dünyanın əksər geosiyasi güc mərkəzləri Azərbaycanla bəra- bərhüquqlu əməkdaşlığa üstünlük verir və yerləşdiyi regionun bütün transmilli məsələlərinin həllində onun rəyini nəzərə alır- lar. Bəhs olunan geosiyasi vəziyyət və imkanlar Ermənistan- Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində də Azər- baycanın mövqeyini gücləndirir ki, bu da ölkənin gələcək inkişafı haqqında optimist ovqat yaradır.
Azərbaycanın Ermənistan tərəfindən işğal edilmiş torpaq- larını geri qaytarmasından sonra da ölkə rəsmiləri qarşısında dayanan mühüm geosiyasi və hərbi-geostrateji vəzifələrdən bi- ri azərbaycanlılara qarşı əsrlərlə reallaşdırılan soyqırımı faktla- rının, Xocalı faciəsinin və s. kimi hadisələrin dünya birliyinə çatdırılması, beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən bu tarixi həqi- qətlərin qəbul edilməsi istiqamətində sistemli və daimi iş apa- rılması, soyqırımı cinayətlərinin səbəbkarlarının beynəlxalq ictimaiyyət qarşısında ifşa olunması, müasir Ermənistan dövlə- tinin Cənubi Qafqazda yürütdüyü qonşulara qarşı ərazi iddiası
Yüklə 21,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|