Microsoft Word Hazir. Mir c?Lal doc ?d?bi m?k
Yüklə 2,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
11 timai-siyasi tələbləri, obyektivlik meyarları nəzərə alınmalı idi. Eyni zamanda unutmaq olmaz ki, bədii yaradıcılığın ideya-estetik mahiyyəti barədə qənaətlər, meyarlar dəyişdikcə, başqalaşdıqca, eyni ədəbi fakta və ya eyni sənətkarın yaradıcılığına münasibətlər və kriteriyalar da dəyişir, başqalaşır. Xüsusən böyük zaman məsafəsindən sonra eyni ədiblər, əsərlər haqqında təsəvvürlər də bəzən dəyişir, yetkinləşir, kamilləşir. Bunun səbəbi dünyagörüşlərdəki metamarfozalarla bərabər, elmin özündəki inkişaf və o cümlədən hər bir alimin professionallıq təkamülü də ola bilər. Mir Cəlal müəllimin “XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı” dərsliyindəki bölmələri də dissertasiyadakından müəyyən dərəcədə fərqlidir. Hətta elə yerlər var ki, Mir Cəlal müəllim dərslikdə əvvəlki fikirlərindən tamam fərqli olan nəticələr söyləmişdir. Şübhəsiz ki, bu Mir Cəlal müəllimin elmdəki obyektivliyini, tələbkarlığını və dəqiqliyini göstərən bir cəhətdir. Çapa hazırlanan kitabda alimin dərslikdəki son qənaətləri və düzəlişləri yeri gəldikcə nəzərə alınmışdır. Daha çox məzmunla bağlı redaktələr monoqrafiyada da öz əksini tapmışdır. Dərslikdə istifadə olunmuş hissələrin çoxu dissertasiyada və təbii ki, monoqrafiyada daha ətraflıdır, müfəssəldir; üslubları da daha sərbəstdir, daha obrazlıdır. Dərsliklə monoqrafiyanın spesifikalarına görə istər məzmun, istərsə də üslubca fərqli olmaları əslində tam qanunauyğundur. Məsələn monoqrafiyada C.Məmmədquluzadənin publisistikası geniş və orijinal təhlilini tapdığı halda, dərslikdə bu yerlər vərilməmişdir. M.Ə.Sabir, Ə.Haqvərdiyev, M.Hadi, A.Səhhət və başqa ədiblərin yaradıcılığı monoqrafiyada xeyli əhatəli poetik təhlilini tapmışdır. Dissertasiyadakı bir sıra problemlər və ədəbi portret- 12 lər ilk dəfə çap olunur. Və təbiidir ki, Mir Cəlal müəllim tərəfindən də sonralar redaktə edilməmişdir. Belə hissələrdə müəyyən ixtisarlara da ehtiyac olmuşdur. Bu daha çox romantik ədəbiyyatla əlaqədar bölmələrə aiddir. Məlum olduğu kimi, sosialist realizmi metodunun hegemonluğu dövründə romantik ədəbiyyata müəyyən dərəcədə ögey münasibətin mövcudluğu görkəmli romantik sənətkarların ədəbi irsinin obyektiv qiymətləndirilməsinə imkan vərmirdi. M.Hadi, H. Cavid, S.Mənsur kimi böyük romantiklərə olan əsassız hücumlar, müxtəlif böhtanlar o zamankı elmi tədqiqatlara da öz təsirini göstərmişdir. Mir Cəlal müəllimin dissertasiyasında da bu münasibətlər müəyyən dərəcədə öz təzahürünü tapmışdır. Şübhə ola bilməz ki, Mir Cəlal müəllim o zaman görkəmli bir alim və yazıçı kimi həmin romantik sənətkarların həqiqi, obyektiv qiymətini və ədəbiyyat tariximizdəki mövqeyini gözəl bilirdi. Lakin o da başqaları kimi zamanənin hakim ideologiyasına tabe olmalı idi. Görünür, elə buna görə də M.Hadi və A.Səhhət yaradıcılığı istisna olmaqla, dissertasiyada başqa romantik sənətkarlara az yer vərilmiş, onlar haqqında müxtəsər təsəvvür yaradılmışdır. Lakin bu hissələr də həmin sənətkarlar haqqında o zamankı qeyri-obyektiv mülahizələrə əsaslandığı üçün kitabda onların bəzisi bütünlüklə ixtisar edilmişdir, bəzisi haqqında isə fraqmental məlumatlar vərilmişdir. Göründüyü kimi, “Azərbaycanda ədəbi məktəblər (1905- 1917)” kitabının redaktəsi (belə demək mümkünsə, həm də restovrasiyası) son dərəcədə mürəkkəb və məsuliyyətli bir proses olmuşdur. İş prosesində bir sıra yerləri dönə-dönə oxuyub müəllifin əsl məqsədini, mət- 13 ləbini tam dəqiqliyi ilə aydınlaşdırmaq və müasir tələblər səviyyəsində təqdim etmək çətinlikləri də az olmamışdır. Çətinliyin bir səbəbi də o idi ki, bu şəkildə redaktə etmək isində bizdə elə bir təcrübə, ənənə olmamış, konkret elmi-nəzəri kriteriyalar müəyyənləşməmişdir. Kitabda hər cəhətdən Mir Cəlal müəllimin fərdi üslubunun qorunmasına xüsusi diqqət yetirilmişdir. Özü də mümkün qədər (dərslikdən fərqli olaraq) məhz dissertasiyadakı üslubun saxlanılmasına və bununla həmin illərin ruhunu, xarakterini də mühafızə etməyə cəhd olunmuşdur. Nəhayət, kitabın ümumilikdə müasirlik tələblərinə tam uyğun olması nəzərə alınmışdır. Məlum olduğu kimi, Mir Cəlal müəllim fars dilini mükəmməl bilmişdir. Dissertasiyada fars dilində olan bəzi mətnlərin tərcüməsini də özü vərmişdir. Lakin əsər kitab şəklində nəşr ediləndə artıq geniş oxucu auditoriyasının ehtiyacı nəzərə alınaraq fars dilində olan digər mətnlərin də tərcüməsi vacib görünür. CMəmmədquluzadə, M.Ə.Sabir, A.Səhhət, Ə.Cənnəti, Z.Marağalı və Ə.Tahbov ilə əlaqədar olan hissələrdə fars dilində vərilmiş elmi və ya bədii nümunələrin tərcüməsi Bakı Dövlət Univərsitetinin “İran filologiyası” kafedrasının müdiri dosent Tofiq Cahangirova məxsusdur ki, bu zəhmətinə görə ona minnətdarlığımızı bildiririk. Hər bir işdə olduğu kimi bu əsərin redaktəsində də bəlkə müəyyən zəif cəhətlər, nöqsanlar tapıldı. Lakin Mir Cəlal müəllimin bu əmanətini redaktə edərkən özümü əziz və unudulmaz müəllimim qarşısında bir daha imtahan vərən tələbə yerində gördüm. Bu dəfə isə “imtahan” qiymətini Ustadın özü deyil, hörmətli oxucular vərəsi olacaqlar... Yüklə 2,66 Kb. Dostları ilə paylaş:
|