Microsoft Word Hikmet 15. doc
Yüklə 1,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bir d əst ə din v ə m əzh əbd ə müt əf əkkirdir, Bir qövm şəkk v ə y əqind ə heyr ətd
- Gedib-g əlm əyimizin hani faydası, Vücudumuzun əri şind ə hanı ar ğacı Ç ərxin ç ənb ərind
- Birini g ətirib birini o ğurlarlar, Bu sirri heç k əs ə açmazlar. Biz ə q əzadan bundan ba şqa bir
- Anla ki, ruhdan ayrı ged ərs ən, Sirl ər p ərd əsind ə f əna ed ərs ən. Xo
32 Щикмят رو و ه هاز و Xarabat pirinin b əndəsiyəm ki, lütfü daimdir, Şeyx və zahidin lütfü gah var, gah yoxdur. Xarabat r əmzi mənada dünyəvi varlığın fənaya uğramasına işarə (4.c.1.s.153-134) olmaqla rind r əmzi ilə ortaqdır. Bu isə dünyaya və zahiri qaydalara tabe olmayan q ələndər, hətta nəfsə tabe olan ağıl vəsvəsəsinə qarşı laübalı a şiq, zahid və başqa riyakar zümrələrə qarşı pak vicdan sahibi kimi tanınır (4.c.1.s.403-412). Füzuli h əmin vəsvəsədən qurtuluş yolunu mey r əmzində tapır ( 13.s.366 ): Nec ə bir vəsvəseyi-əql ilə qəmnak olalım, G əlin alayişi-qəmdən çıxalım, pak olalım. N əşeyi-mey tapalım, qabili-idrak olalım, M əstü mədhuşü xərabatiyü bibak olalım. Xarabat h əm də pak qəlb aynasına işarədir və ariflər öz elmini çəkişmə, mübahis ə, ixtilaf və qərəz dolu mədrəsədə deyil, həmin aynada tapırlar. Bu m ətləb Yunus Emrede belə ifadə olunur (14.s.243) : Dani şməndlər, alimlər mədrəsədə buldu elm. Biz xarabat içind ə bulduk isə nə oldu. Füzuli (13.s.221) : M ədrəsə içrə müdərris verdiyi min dərsdən Yeydürür meyxan ədə bir cam vermək , bir gözəl . Zahir aliml əri din-məzhəb və şəkk-yəqin arasında sərgərdan qalmışlar, ancaq Haqqdan g ələn nida deyir ki, yol nə odur, nə də bu (1.s.37): د و ه رد و ّ رد ز رد د نا ا و ا ن ار Bir d əstə din və məzhəbdə mütəfəkkirdir, Bir qövm şəkk və yəqində heyrətdədir. Q əflətən pusqudan gələr bir nida: Ey bix əbərlər, yol nə budur, nə də o. X əyyam insan ömrünü aləmin əbədiliyi müqabilində bir dəm – bir nəfəs v ə an, həm də xəyal və yuxu kimi dəyərləndirir, əgər həmin ömür fürsətini d əyərli yaşamaq mümkün deyilsə, onun nə faydası var? Ədəbiyyatşünaslıq 33 د ا د ا و د رذ ه ه ا ا و ن لا ا ا و و ا د و Şadlıq istə ki, ömrün hasili bir qəmdir H ər zərrə Keyqubad və Cəmin torpağıdır. Dünyanın halı v ə ömrün əsli Yuxudur, x əyaldır, yalan bir dəmdir. Qaranlıq bir ictimai mühitd ə hətta pakların canı yanıb torpaq olur, ancaq tüstüsü görünmür, kims ə bu mənəvi böhranlara diqqət yetirmirsə, bəs onda bu gedi ş-gəlişin faydası nədir? (1.s.39): ن زا د ر و ؟ د د و ر رد ن ن خ رد و دز ؟ دود د Gedib-g əlməyimizin hani faydası, Vücudumuzun ərişində hanı arğacı? Ç ərxin çənbərində neçə pakların canı, Yanir, torpaq olur, tüstüsü hanı? Ancaq X əyyam heç də bir sira araşdırıcıların iddia etdiyi kimi materialist, nihilist v ə hedonist deyil və İlahi Qəzayanın qaçılmaz olduğuna inanır (1.s.16): و رو د ه زار ا ه ر ا ز ار Birini g ətirib birini oğurlarlar, Bu sirri heç k əsə açmazlar. Biz ə qəzadan bundan başqa bir şey göstərməzlər, Ömrümüzün peyman əsini ölçüb verərlər. D ərin hikmət sahibi olan Xəyyam üçün məscid və kilisə, cəhənnəm və behi şt məfhumlarının zahiri deyil, batini mənası önəmlidir: غا ز دود و د و خزود ن ز ز ح ور د ا د لزا ر ا د N ə vaxtadək məscidin çırağı və kilisənin tüstüsü, 34 Щикмят N ə vaxtadək cəhənnəmin ziyanı və behiştin faydası. Get, lövh ə üstündə gör ki, qəzanın ustadı, Əzəldən nə olmalı idisə yazıb. ار ار د ه ر ّ زو زور و مد ل ود د ه و م Kims ə qəzanın pərdəsi arxasına yol bulmadı, Kims ə qədərin sirrindən agah olmadı. Yetmi ş iki il gecə-gündüz fikirləşdim, M əlum olmadı və qüssə qisalmadı. Q əza və qədərin qaçılmaz olduğunu anlayan şair təkcə dünyəvi həyatın və maddi varlı ğın vəfasızlığından iztirab çəkmir, mənəvi baxımdan tərəddüd keçir ərək “sirlər” pərdəsinə yol tapmadan orada fənaya uğrayacağının nigarançılı ğını çəkir, heyrət içində haradan gəlib haraya gedəcəyini bilmir: رد ر ها ا حور زا ب ر ها را ا د رد ا زا ا ش ش ا ش ر ها Anla ki, ruhdan ayrı ged ərsən, Sirl ər pərdəsində fəna edərsən. Xo ş ol, haradan gəldiyini bilmirsən, Mey iç, hara ged əcəyini bilmirsən. Önc ə işarə etdiyimiz rindlik düşüncəsinə uyğun, Xəyyam hətta məhşər günü meyxan ə qapısında olacağını xatırladır, bu məstlik ona əzəldən bəxş olunan ilahi feyzd ən ibarətdir. مر رد ن د ا ا ب با ز ا زور ها رد زا ا Əgər ölsəm badə ilə yuyun məni, Pak şərabla mənə təlqin söyləyin. M əhşər günü məni tapmaq istəsəniz Meyk ədə qapısının torpağında axtarın məni. Yüklə 1,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|