Microsoft Word II cild musiqi tarixi son 2017. doc
Yüklə 9,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
404 Niyazi P.Çaykovskinin “Qaratoxmaq qadın” operasının səh- nə təcəssümü üzərində işləyərkən özünün ifaçılıq məharətinin artdığını nümayiş etdirmişdir. Bu cəhət digər operaların – P.Çaykovskinin “Yevgeni Onegin”, “J.Puççininin “Bohema”, Q.Qarayevin və C.Hacıyevin “Vətən”, İ.Dzerjinskinin “Nadejda Svetlova” operalarının tamaşaları üzərində işdə də özünü büruzə verir. Bəstəkar və dirijor Niyazinin işi 1944-cü ilin dekabr ayında Tbilisidə keçirilmiş Zaqafqaziya respublikalarının musiqi deka- dasında yüksək qiymətləndirmişdir. Tbilisidə keçirilmiş dekada- nın simfonik konsert proqramlarında Q.Qarayevin (Birinci sim- foniya), C.Hacıyevin (Birinci simfoniya), S.Hacıbəyovun (Birin- ci simfoniya), F.Əmirovun (faşistlərə qarşı döyüşlərdə həlak ol- muş gənc Azərbaycan bəstəkarı M.İstafilzadənin xatirəsinə həsr edilmiş simfonik poema), Ə.Abbasovun (“Rəqs süitası”) əsərləri uğurla səsləndi. Bu dekadada Niyazi II dünya müharibəsi hadisələrinin doğurduğu və əks etdirdiyi iki simfonik əsəri ilə (“Döyüşdə” və “Xatirə”) çıxış etdi. Üzeyir bəy Hacıbəyli yaz- mışdır: “Gənc bəstəkarlarımızın başının ucalığıdır ki, onlar mü- rəkkəb orkestr yazı texnikasına əsaslı surətdə yiyələnmişlər. Simfoniya formasına yiyələnməkdə ciddi uğur qazanmışlar” 1 . Bu dövrdə Azərbaycan sovet musiqisində mürəkkəb ifaçılıq problemləri mövcud idi. Məhz həmin illər Niyazi repertuarı qə- tiyyətlə genişləndirməyə, onu iri simfonik və opera əsərləri ilə zənginləşdirməyə can atırdı. O, üslub və ideya-estetik cəhətdən mürəkkəb olan partituralar üzərində çalışırdı. P.Çaykovskinin Dördüncü, Beşinci və Altıncı simfoniyalarının, “Manfred” sim- foniyasının, “Romeo və Cülyetta” uvertüra-fantaziyasının, M.Ba- lakirevin “İslamey” simfonik poemasının, S.Taneyevin “İoann Damaskin” kantatasının, M.Musorqskinin “Keçəl dağda gecə” simfonik lövhəsinin, N.Rimski-Korsakovun “Şəhrizad” simfo- nik süitasının, L.Bethovenin Birinci, Beşinci, Səkkizinci simfo- niyalarının, “Eqmont”, Koriolan” uvertüralarının, F.Şubertin 1 Hacıbəyov. “Vətən müharibəsi günlərində Sovet Azərbaycanının musi- qisi” məcmuəsi üçün müqəddimə. B., 1945. s. 8. 405 “Bitməmiş” simfoniyasının, F.Listin “Prelüdlər”inin, H.Berlio- zun “Fantastik simfoniya”sının, R.Vaqnerin “Riyentsi”, “Loen- qrin”, “Tangeyzer” opera uvertüralarının, M.Ravelin “Bolero” uvertürasının, P.Dükanın “Sehirbazın şagirdi” simfonik poema- sının, rus və Qərbi Avropa bəstəkarlarının instrumental konsert- lərinin ifaçılıq baxımından dərk olunması prosesi bəstəkar-diri- jor Niyazi üçün gərgin əmək şəraitində keçirdi. Bu məqsədyönlü və ciddi iş öz gözəl nəticəsini verdi. 1946- cı ilin iyul ayında Niyazi Leninqradda (Sankt-Peterburqda) diri- jorların ümumittifaq baxışında uğur qazandı. Həmin baxış sovet ifaçılıq mədəniyyətinin inkişafına yeni təkan verməli (dirijorla- rın 1938-ci ildə keçirilmiş I ümumittifaq müsabiqəsinin ardınca) idi. Bu baxış şərtlərinin mürəkkəbliyini və D.Şostakoviçin başçı- lıq etdiyi münsiflər heyətinin tələbkarlığını belə bir fakt təsdiq edir ki, müsabiqənin ikinci (yekun) dövrəsində çıxış etmək hü- ququnu 40 dirijordan yalnız səkkiz nəfəri qazanmışdı. Niyazinin ifaçılıq məharəti yüksək qiymətləndirildi. O, dirijorların II ümumittifaq baxışının laureatı adını aldı. Niyazi 1947-ci il sentyabr aynının 27-də Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gən- cəvinin 800 illiyi münasibətilə respublika bəstəkarlarının yarat- dıqları yeni əsərlərə – Üzeyir bəy Hacıbəylinin “Kantatası”na, Q.Qarayevin “Leyli və Məcnun” simfonik poemasına və F.Əmi- rovun “Nizami” simli simfoniyasına yüksək səviyyədə dirijorluq etdi. Bu dövrdə Niyazinin rəhbərliyi altında onun “Xosrov və Şi- rin” lirik-dramatik operası M.F.Axundov adına Azərbaycan Dövlət Opera və Balet teatrının səhnəsində yeni il tamaşası oldu. Qeyd edək ki, Niyazi Q.Qarayevin “Leyli və Məcnun” sim- fonik poeması yarandığı vaxtdan bəri bəstəkarın bütün sonrakı simfonik əsərlərinin ilk və ən yaxşı təfsirçisi olmuşdur. Niyazi və Q.Qarayev yaradıcılıq yolunda əsl həmfikirlərə çevrilmişdi- lər. Halbuki bədii yaradıcılıqla məşğul olan iki böyük sima gö- rüşəndə artıq fərdi dünya görüşünə malik fərqli şəxsiyyət kimi formalaşmışdılar. Onların “qarşılıqlı anlaşması və rəğbəti” başlı- ca – estetik görüşlərində və təfəkkür bənzərliyində olmuşdu. 406 1947-ci ilin sonlarında Niyazi yeni əsərlərlə (C.Hacıyevin Üçüncü simfoniyası, M.Əhmədovun “Simfonietta”sı, Ə.Abbaso- vun fortepiano ilə orkestr üçün konserti, F.Əmirovun “Şur” və “Kürd ovşarı” simfonik muğamları) çıxış etdi. Niyazi həmin dövrdə SSRİ-nin digər şəhərlərində konsertlər- lə çıxış etdi. Moskva, Sankt-Peterburq, Tbilisi, Yerevan, Daş- kənd, Kislovodsk, Qaqra, Soçi şəhərlərində rus və Qərbi Avropa klassiklərinin, rus sovet və Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərini ifa edir, görkəmli sovet musiqiçiləri ilə birgə çıxış edir, cəsarətli və orijinal təfsirçi kimi öz şöhrətini artırırdı. 1948-ci ilin aprel ayının 23-də Niyazi İttifaqlar evinin Sütun- lu salonunda SSRİ Bəstəkarlarının qurultayının proqram kon- sertlərində Moskvanın musiqi ictimaiyyətini və dinləyicilərini Q.Qarayevin “Leyli və Məcnun” simfonik poeması, Üzeyir bəy Hacıbəylinin eyniadlı (tamamlanmamış) operasından Firuzənin ariyası, özünün “Xosrov və Şirin” operasından Şirinin ariyası ilə tanış etdi. 1948-ci ilin may ayında Niyazi Daşkəndə səfər etdi. Dirijo- run konsertlərində sovet bəstəkarlarının simfonik əsərləri səslən- di. Həmin konsertlərin birində bəstəkar R.M.Qliyer Niyaziyə özünün “Fərqanə bayramı” adlı uvertürasının partiturasını təq- Yüklə 9,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|