Microsoft Word II cild musiqi tarixi son 2017. doc
Yüklə 3,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
53
lıb “Afərin, afərin!” deyə təbrik etdilər. Üçüncü pərdə başlanan- da cəsarətlə onlara dedim: “Gedin tamaşa edin, görərsiniz!” 1 .
elə bir hiss oyandı ki, tamam Hüseynqululuğumu unudub, bir Məcnun kəsilmişdim. Səhnə mənim üçün bir səhranı təmsil edir- di. Mənimlə iştirak edənləri tanımırdım, gözlərim heç bir şeyi görmürdü.
Hüseynqulu Sarabski Məcnun rolunda Pərdə düşdükdən sonra camaatın məni sürəkli alqışlar içəri- sində dəfələrlə pərdə qabağına çağırması və yoldaşlarımın pərdə
1 Sarabski H. “Bir aktyorun xatirələri”. B., 1930, s. 55-56. 54 dalında məni əhatə edib öpmələri mənə o qədər təsir etdi ki, bi- ixtiyar ağladım”. 1
“Leyli və Məcnun” operasının ilk tamaşasından sonra camaat və dostları H.Sarabskini “Məcnun” adlandırdılar. Artist bu adla fəxr edirdi. Keçmişdə küçədən keçdikdə onu barmaqla hədələyən camaat, indi onu hörmət və məhəbbətlə göstərirdi. İlk tamaşada Məcnun obrazını böyük məharət və ustalıqla yaradan Hüseynqulu Sarabski uzun illər boyu bu rolun əvəzsiz ifaçısı olmuşdur. 2
Bəstəkarın əlyazması “Leyli və Məcnun” operasının “Direksion”undan bir parça
1 Sarabski H. “Bir aktyorun xatirələri”. B., 1930, s. 55-56. 2 Sovet dövründə Məcnun rolunun ifaçıları Ə.Sadıxov, H.Hacıbababə- yov, Ə.Əliyev, Q.Əskərov, B.Haşımov olmuşlar. Sonralar bu rolu A.Ba- bayev, B.Mirzəyev, M.İbrahimov ifa etmişlər. Leyli rolunu inqilabdan əvvəl Ə.Fərəcovdan sonra (o, bu rolu yalnız bir dəfə premyerada oynamışdı) Ə.Ağ- damski və H.Hacıbababəyov ifa etmişdi. Sovet dövründə Leyli rolunun ifa- çıları S.Qacar, H.Rzayeva, R.Muradova, S.Qədimova, G.Həsənova, N.Məm- mədova, Z.Xanlarova, S.İsmayılova və b. olmuşlar. 55
Bu tamaşanın ilk rejissoru, dediyimiz kimi Hüseyn Ərəblin- ski, ilk dirijoru isə Əbdürrəhimbəy Haqverdiyev (yalnız premye- rada) olmuşdu. Sonrakı tamaşalarda operaya Hacıbəylinin özü, M.Maqomayev və Z.Hacıbəyov dirijorluq etmişdi.
“Leyli və Məcnun” operasından səhnə Leyli – Z.Xanlarova, Məcnun – A.Babayev.
Əsərin ilk tamaşalarında orkestr bir neçə skripka və tardan ibarət idi. Dirijorlar operanı əzbərdən idarə edirdilər. İlk dövrdə operanın tamaşaları “direksion” əsasında qoyulur- du. Həmin “direksion”da hansı muğamların harada, hansı işti- rakçı tərəfindən, hansı sözlərlə ifa edilməsi göstərilirdi. Muğam epizodları nə “direksiona”, nə də sonralar partituraya yazılmamışdı, muğamlar müğənnilər tərəfindən improvizə edi- 56 lirdi. Ü.Hacıbəyli qeyd edirdi ki, “müğənnilərin oxuduqları mu- ğam məqamında mətndən kənara çıxmamaqla improvizə ilə məşğul olmalarına tam ixtiyar verilirdi. Hər bir muğamın olduq- ca çox improvizə variantı vardır, ona görə də hər bir müğənni “Leyli və Məcnun”dan ariyaları öz bildiyi kimi oxuyurdu” 1 .
* * * Operanın obrazlarının daxili aləmini açan əsas musiqi mate- rialı muğamlardır. Onlar operada ariyaları, ariozo, reçitativləri, ansamblları əvəz edərək demək olar ki, bütün iştirakçıların parti- yasında vardır.
Ü.Hacıbəyli bu əsərdə muğamlara və onların şöbələrinə mü- raciət edərkən, zəngin muğam xəzinəsindən yalnız o muğamları seçmişdir ki, onlar müəyyən səhnələrin ümum əhval-ruhiyyəsinə və personajların xasiyyətinə uyğun gəlsin. Muğamları seçərkən Ü.Hacıbəyli xalq musiqi təfəkkürü meyarları ilə hesablaşmış, bu anlayışları əsas tutmuşdu. O, operanın I pərdəsində qəhrəmanların – Leyli və Məcnu- nun, lirik əhval-ruhiyyəsinə uyğun gələn “Mahur-hindi” və “Se- gah” kimi açıq ruhlu, lirik xarakterli muğamlardan istifadə et- mişdi. Leyli və Məcnunun qarşılıqlı məhəbbəti bu muğamların improvizasiyasının şən ruhuna uyğun gəlir. Gələcəkdə Leyli və Məcnunun partiyalarında yalnız qüssə, kədər hisslərini doğuran muğamlar səslənir. Artıq I pərdədə Məcnunun atasının nigaran- çılığı ilə əlaqədar olaraq “Çahargah” məqamının həyəcanlı into- nasiyaları bu səhnənin lirik əhval-ruhiyyəsinə təzad gətirir. Bu səhnə gələcək faciənin ekspozisiyası kimi səslənir. Dramaturji cəhətdən operanın II pərdəsinin səhnəsi Leylinin atasının Məcnunun elçilərinə rədd cavabı verməsi səhnəsidir. Bu səhnədən sonra “Şur” muğamının “Şur-Şahnaz” şöbəsində Məc- nunun partiyası səslənir. Burada onun iztirabları, onun dərin ümidsizlik hissləri verilmişdi.
1 Sovet dövründə bu operanı idarə edən dirijorlar Niyazi, Ə.Həsənov və Ə.Bədəlbəyli olmuşdu, sonralar operaya K.Əliverdibəyov dirijorluq etmişdir. Yüklə 3,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|