Microsoft Word insan huquqlar? v? qacq?nlar doc
Yüklə 180,6 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- LATIN AMERİKASI
13 məhrum edilməməlidirlər. - Birləşimş Millətlər Təşkilatının məhəlli sığınacaq haqqında 1967-ci il Bəyannaməsi; Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasının bu Bəyannaməsində məhəlli sığınacağın əsasını təşkil edən bir sıra prinsiplər müəyyən edilir. Onda deyilir ki, məhəlli sığınacaq verilməsi “dinc və humanist bir aktdır, buna görə də heç bir dövlət tərəfindən bədxah hərəkət kimi qiymətləndirilə bilməz”. Bəyannamədə məcburi surətdə geriyə qaytarmaların qadağan edilməsinin əsas humanitar prinsipi təsbit olunur və İnsan Hüquqları Ümumi Bəyannaməsinin, müvafiq olaraq istənilən ölkəni tərk etmək, öz ölkəsinə qayıtmaq hüququnu və sığınacaq axtarmaq və bu sığınacaqdan istifadə etmək hüququnu nəzərdə tutan 13 və 14-cü maddələrinə isnad edilir. REGİONAL VASİTƏLƏR AFRİKA
50-ci illərin sonlarından başlayaraq, Afrikada müharibə və daxili münaqişələrdən xilas olmaq istəyən qaçqınların sayca artması qaçqınlara dair, hamının fikrincə, ən əsaslı və vacib müqavilənin bağlanmasına gətirib çıxardı. 1969-cu il sentyabrın 10-da Afrika Birliyi Təşkilatı Afrikadakı qaçqınlar probleminin səciyyəvi aspektlərini nizamlayan ABT-nın Konvensiyasını qəbul etdi. Bu Konvensiyanın başlıca əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, onda “qaçqın” terminini daha geniş məzmunda müəyyənləşdirilir. Afrika dövlətlərinin güman etdikləri kimi “təqib olunmalarına tamamilə əsaslandırılmış təhlükə” Afrikadakı qaçqınların düşdükləri bütün situasiyaları nəzərə almaq üçün kifayət qədər geniş meyar deyildi.
14 Afrika Konvensiyasının 1-ci maddəsinin ikinci bəndində nəzərdə tutulur ki, “qaçqın” termini, habelə xarici təcavüzlər, işğallar, xarici hökmranlıq ucbatından, mənşəcə və ya vətənaşlığı baxımından mənsub olduğu ölkənin ərazisinin bir hissəsində və ya bütün ərazisində ictimai qayda-qanunun ciddi şəkildə pozulması ucbatından mənşəcə və ya vətəndaşlığı baxımından mənsub olduğu ölkənin hüdudlarından kənarda sığınacaq axtarmaq məqsədilə öz adi yaşayış yerlərini tərk etməyə məcbur olan hər bir şəxsə şamil edilir. ABT Konvensiyası 1951-ci il Konvensiyasını əslində təkrar etmir, onun tamamlayır. “Qaçqın” terminini daha geniş məzmunda müəyyənləşdirməkdən başqa, ABT Konvensiyası sığınacaq məsələsini də nizama salır (II maddə). Onda, həmçinin könüllü repatriasiya - vətənə qaytarılma (V maddə) və qaçqınların təxribatçılıqla məşğul olmalarının qadağan edilməsi (ilk maddə) haqda mühüm müddəalar öz əksini tapmışdır. 1992-ci ilin fevralındakı məlumatlara görə ABT Konvensiyası 42 dövlət tərəfindən təsdiq edilmişdir.
Avropa Şurası qaçqınlarla bağlı məsələlərə dair bir neçə sənəd qəbul etmişdir. Onlardan ən vacibləri bunlardır: a) Qaçqınlar üçün vizaların ləğvi haqqında Avropa sazişi (1959-cu il); b) təqib təhiükəsi altında olan şəxslərə sığınacaq verilməsi haqqında 14-cü qətnamə (1967-ci il); c) qaçqınlarla bağlı məsuliyyətlərin təhvil verilməsi haqqında Avropa sazişi (1980-cı il); d) sığınacaq verilməsi ilə bağlı milli prosedurların ra-
15
16 zılaşdırılması haqqında tövsiyyələr (1981-ci il); e) Cenevrə Konvensiyasının meyarlarına cavab verən və rəsmən qaçqın hesab olunmayan şəxslərin müdafiəsi haqqında tövsiyyələr (1984-cü il); f) şəxsin ona sığınacaq verilməsi barədə Avropa Birliyinin üzvü olan bir və ya bir neçə dövlətə ərizə verdiyi təqdirdə sığınacaq verilməsi haqda xahiş üçün hansı üzv dövlətin məsuliyyət daşıdığını müəyyən edən meyarları təsbit edən Dublin Konvensiyası (1990-cı il). Şəxslərin təhvil verilməsi və onların sosial-təminatı barədəki Avropa konvensiyalarında da qaçqınlara dair müddəalar mövcuddur.
Latın Amerikası ölkələri sığınacaq verilməsi sahəsində köhnə ənənələrə malikdir. 1889-cu ildə Montevideoda imzalanan Beynəlxalq cinayət hüququ haqqında Müqavilə sığınacaq verilməsi məsələlərinin nəzərdən keçirildiyi ilk regional müqavilədir. Sonralar məhəlli sığınacaq haqqında Karakas Konvensiyası və sığınacaq verilməsi barədə digər sazişlər imzalanmışdır. 1980-cı illərdə Mərkəzi Amerikada baş verən vətəndaş müharibələri qığılcımları təqribən 1 milyon insanın kütləvi surətdə öz yaşayış yerlərini tərk etməsinə səbəb oldu və bu, insan axınlarının yönəldiyi ölkələrdə ciddi iqtisadi və sosial problemlər yaratdı. 1984-cü ildə bu qaçqınları “qəbul edən” ölkələr Qaçqınlar haqqında Kartahen Bəyannaməsini qəbul etdilər, Həmin bəyannamədə məcburi geri qaytarmaların qadağan edilməsi prinsipi, qaçqınların inteqrasiyasının vacibliyi və qaçqınlar problemini doğuran səbəblərin kökündən ləğv edilməsinə yönəldilən səylər də daxil olmaqla Mər-
17 kəzi Amerika qaçqınları ilə rəftarın hüquqi əsasları müəyyənləşdirildi. Bəyannamədə “qaçqın” termini üçün müəyyənləşdirilən məzmun ABT Konvensiyasındakı ilə eynidir; bu ad altında, həmçinin “həyatları, təhlükəsizlikləri və azadlıqları ümum zorakılıq, xarici təcavüz, daxili münaqişələr, insan hüquqlarının kütləi şəkildə pozulması və ya ictimai qayda-qanunun ciddi şəkildə pozulmasına gətirib çıxaran digər səbəblər ucbatından təhdid olunduğu üçün öz ölkələrini tərk edən şəxslər” nəzərdə tutulur (III hissəsinin 3-cü bəndi). Kartahen Bəyannaməsi dövlətlər üçün məcburi xarakter daşımır. Lakin, o, Latın Amerikasının bir sıra ölkələrinin praktikasında tətbiq edilir və bəzi hallarda onun müddəaları daxili qanunvericiliklərə daxil edilmişdir.
Sığınacaq axtaran şəxslər və qaçqınlar insan hüquqlarına dair beynəlxalq müqavilələrdə elan edilən bütün hüquqlara və azadlıqlara malikdirlər. Buna görə də qaçqınların müdafiə olunması məsələsini insan hüquqlarının qorunmasının daha geniş kontekstində nəzərdə keçirmək lazımdır. İkinci dünya müharibəsindən sonra dövlətlər tərəfindən müvafiq olaraq insan hüquqları məsələləri və qaçqınların məsələləri ilə məşğul olan iki ayrıca təşkilatın yaradılması heç də bu məsələlərin bir-iri ilə bağlı olmaması demək deyildir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının insan hüquqları sahəsindəki fəaliyyəti və Qaçqınları İşi üzrə Ali Komissarın İdarəsinin fəaliyyəti o mənada bir-biri ilə sıx əlaqədədir ki, hər iki təşkilatın qarşısında insan ləyaqətlərini qorumaq kimi ümumi məqsəd durur. Birləş-
Yüklə 180,6 Kb. Dostları ilə paylaş:
|