Microsoft Word insan huquqlar? v? qacq?nlar doc
Yüklə 180,6 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 1
BAKI, AZƏRBAYCAN 1999
THIS BROCHURE IS SPONSORED BY INSTITUTE FOR DEMOCRACY IN EASTERN EUROPE
2
GİRİŞ
Qaçqınlar və ya ölkə daxilində başqa yerə köçən şəxslərlə bağlı qlobal problem bu gün dünya ictimaiyyəti önündə duran ən mürəkkəb məsələlərdən biridir. Bu problem Birləşmiş Millətlər Təşkilatının fəal müzakirə mövzusudur. BMT bu gün də əhalinin bu ən zəif quruplarının müdafiəsi və onlara yardım göstərilməsi üçün ən səmərəli vasitələr axtarışını davam etdirir. Bəziləri fövqəladə yardım göstərilməsi ilə məşğul olan təşkilatlar arasında əməkdaşlığı və onların fəaliyyətlərinin əlaqələndirilməsini möhkəmləndirməyə, digərləri isə diqqəti beynəlxalq norma yaradıcılığı sahəsindəki boşluqlara cəlb edərək yeni normaların işlənib hazırlanmasına çağırır. Amma hamı bir şeydə yekdildir ki, bu problem çoxcəhətli və qlobal xarakter daşıyır. Buna görə də bu problemin istənilən yanaşma üsulu ilə təhlili və istənilən şəkildə həlli hər şeyi əhatə etməli və onun yaşayış yerlərini kütləvi tərketmələrin səbəbindən tutmuş qaçqınlar problemi ilə əlaqədar meydana çıxan ən müxtəlif situasiyalarda zəruri olan təsir göstərmək, tədbirlərinin, fövqəladə yardımdan başlayıb repotriasiyaya (vətən qaytarılmaya) yardım tədbirləri ilə qurtarmaqla işlənib hazırlanmasına qədər bütün aspektlərini nəzərə almalıdır. Aparılan diskusiyalar çərçivəsində bir sıra faktlar heç bir şübhə doğurmur. Həmin faktlardan biri ondan ibarətdir ki, əhalinin bəzi kütləvi yerdəyişmələrini qabaqcadan önləmək mümkün olsa da, onların heç biri könüllü olmur. Heç kim qaçqın olmaq istəmir və qaçqın olmağa can atmır. Qaçqın olmaq heç də, sadəcə olaraq, yad ölkəyə düşmək demək deyildir. Bu sürgündə yaşamaq və ərzaq, geyim və mənzil kimi əsas zəruri əşyalarla təmin olun-
3 maqda başqalarından asılı vəziyyətdə olmaq deməkdir. Dünyadakı qaçqınların sayı, onların hansı coğrafi ərazilərə paylaşdırıldığı və yaşayış yerlərini tərk etmələrinin səbəbləri barədə geniş informasiya mövcuddur. Son əlli ilin məlumatlarını təhlil edərək belə bir nəticə çıxarmaq olar ki, qaçqınlar problemi bu müddət ərzində əhəmiyyətli dərəcədə keyfiyyət və kəmiyyət dəyişikliklərinə uğramışdır. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı yarandığı andan dünyanın müxtəlif rayonlarında qaçqınların müdafiəsi sahəsində səylər göstərmişdir. 1951-ci ildə, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Qaçqınların işi üzrə Ali Komissarının İdarəsi (QİAKİ) yarandığı vaxt onun mandatı təqribən 1 milyon qaçqını əhatə edirdi. Bu gün onların sayı təqribən 17,5 milyon nəfərədək artmışdır. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Fələstin qaçqınlarına yardım və işlərin təşkili üçün Yaxın Şərq Agentliyinin (YİQYŞA) mandatı da əlavə 2,5 milyon qaçqını əhatə edir; bundan əlavə hesablamalara görə ölkə daxilində yaşayış yerlərini dəyişənlərin (köçkünlərin) sayı 25 milyon nəfərdir. 1951-ci ildə qaçqınların əksəriyyətini avropalılar təşkil edirdi. Bu gün isə Asiya və Afrikadan olan qaçqınlar böyük əksəriyyət təşkil edir. Keçmişdəkindən fərqli olaraq indiki qaçqın axınları tək-tək insanların qaçması şəklində deyil, yaşayış yerlərini getdikcə daha çox kütləvi tərketmə formasını alır. Hazırdaqaçqınların 80%-ni qadınlar və uşaqlar təşkil edir. Yaşayış yerlərini kütləvi tərk etmələrin səbəbləri də indi çox müxtəlif olmuşdur və hazırda insanların çoxu təbii fəlakətlər, ekoloji qəzalar və ifrat dərəcədə yoxsulluq ucbatından öz yaşayış yerlərini kütləvi tərk etməyə məc-
4 bur olmuşlar. Nəticədə bu günkü qaçqınların çoxuna qaçqınların statusu haqqında Konvensiyanın müəyyənləşdirdiyi statusu şamil etmək mümkün deyildir. Həmin Konensiyaya görə qaçqın statusu irqi, dini, vətənaşlıq əlamətlərinə görə, müəyyən bir sosial qrupa mənsubluğu və ya siyasi əqidəsinə görə təqib olunanlara şamil edilir. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı sistemi, həmçinin son illərdə ölkə daxilində kütləvi yerdəyişmə hallarının artmasından olduqca narahatdır. “Ölkə daxilində yaşayış yerlərinin dəyişən şəxslər” öz doğma yurdlarını tərk etməyə məcbur olan, amma öz ölkəsinin ərazisi daxilində qalan şəxslərdir. Bu şəxslər öz ölkələrinin hüdudları daxilində qaldıqları üçün qaçqınların hazırkı müdafiə sistemindən kənarda qalmış olurlar. Ölkə daxilində yerdəyişmələrə məruz qalanların əksəriyyəti inkişaf etməkdə olan ölkələrdə yaşayırlar və onların əsas hissəsini qadınlar və uşaqlar təşkil edir. Bəzi ölkələrdə köçkünlər (ölkə daxilində yerlərini dəyişməyə məruz qalmış şəxslər) əhalinin 10%-dən çoxunu təşkil edir. Qaçqınların vəziyyəti beynəlxalq birlik daxilində bir-birindən asılılığın klassik nümunəsidir. O, bir ölkənin problemlərinin digər ölkələrə bilavasitə necə təsir edə bildiyini əyani surətdə göstərir. Qaçqınların vəziyyəti, həmçinin müxtəlif məsələlərin bir-birindən asılılığının nümunəsidir. Qaçqınlar problemi ilə insan hüquqları məsələləri arasında açıq-aşkar qarşılıqlı əlaqə mövcuddur. İnsan hüquqlarının pozulması yaşayış yerlərinin kütləvi tərketmələrin yalnız əsas səbəblərindən biri olmaqla qalmayıb, həm də həmin pozuntulara son qoyulmayanadək insanla-
Yüklə 180,6 Kb. Dostları ilə paylaş:
|