Microsoft Word inzibati huquq doc
Yüklə 3,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
23
hüquq normalarının məcmusundan ibarət olan Azərbaycan Respublikasının hüquq sisteminin sahələrindən biridir. nzibati hüququn aşağıdakı məqsədləri mövcuddur: • insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsi; • icra hakimiyyətinin demokratik təşkilinin təmin edilməsi; • icra hakimiyyətinin fəaliyyətinin effektivliyi üçün şəraitin yaradılması; • idarəetmə sahəsində vətəndaşların və onların birliklərinin hüquq və azadlıqlarının həyata keçirilməsi üçün şəraitin yaradılması; • vətəndaşların və cəmiyyətin inzibati özbaşınalıqdan, sui-istifadədən, diqqətsizlikdən, səriştəsizlikdən, dövlət idarəetmə aparatının vəzifəli şəxslərinin özbaşınalığından müdafiəsinin təmin edilməsi. nzibati hüquq Azərbaycan Respublikasının hüquq sisteminin ayrılmaz hissəsi olaraq, hüquq sisteminin bütün sahələri ilə sıx bağlıdır: inzibati hüququn konstitusiya hüququ ilə əlaqəsi ondan ibarətdir ki, konstitusiya hüququ, hüququn bütün sahələrinin, o cümlədən də inzibati hüququn prinsiplərini özündə əks etdirir. ″Konstitusiya hüququ″nun əsas mənbəsini təşkil edən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, Naxçıvan Muxtar Respublikasının Konstitusiyası, referendumla qəbul edilən qanunlar dövlət quruculuğu sahəsində yaranan ictimai münasibətləri, şəxsiyyət və dövlətin qarşılıqlı münasibətini, dövlət hakimiyyətinin təşkili məsələlərini və onun dövlət hakimiyyətinin bölünməsi prinsipi əsasında (yəni qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyətlərinə bölünməsi) həyata keçirilməsini bilavasitə nizamlayır. Bu münasibətlər də ″ Konstitusiya hüququ″nun nizamasalınma predmetini təşkil edirlər; inzibati hüququn maliyyə hüququ ilə bağlılığı ondan ibarətdir ki, maliyyə hüququ dövlətin maliyyə fəaliyyəti sahəsindəki ictimai münasibətləri, Azərbaycan Respublikasının milli gəlirini təşkil edən pul vəsaitlərinin toplanması və bölüşdürülməsi prosesində yaranan ictimai münasibətləri nizamlayır. nzibati hüquq isə maliyyə və vergi orqanların səlahiyyətlərini müəyyən edir və onların təşkili və fəaliyyətləri qaydasını nizamlayır, yəni maliyyə sahəsində idarəetmə münasibətlərini nizamlayır; inzibati hüququn mülki hüquqla əlaqəsi isə ondan ibarətdir ki, hüququn bu iki sahəsi əmlak münasibətlərinin nizama salınma məsələlərinə görə onlar bir-biri ilə sıx bağlıdırlar. Lakin bu münasibətlərin nizama salınma metodları eyni deyildir. nzibati hüquq ə mlak münasibətlərini sərəncamvermə qaydasında hakimiyyət-tabeçlik metodu ilə nizamlayır. Məsələn: idarəetmə orqanının sərəncamına görə bir təsərrüfat təşkilatı avadanlığı və əmlakı digər təsərrüfat təşkilatına verir. Belə halda idarəetmə orqanı dövlət- hakimiyyət metodu ilə əmlak münasibətini nizama salır. Bir çox hallarda isə idarəetmə aktların icra edilməsi üçün təsərrüfat və digər təşkilatlar mülki hüquq normalarını rəhbər tutaraq müqavilə bağlayırlar. darəetmə aktı təşkilatla (hüquqi şəxslə) və vətəndaş (fiziki şə xslə) arasında müqavilə bağlanmasına əsas kimi xidmət edə bilər. Məsələn: vətəndaşla mənzil-istismar təşkilatı arasında icarə müqaviləsi vətəndaşda yaşayış sahəsinə orderin olduğu halda bağlanır. Mülki-hüquqi nizama salma metodu inzibati-hüquqi nizama salma metodundan fərqli olaraq, tərəflərin bərabərliyi ilə xarakterizə olunur. Bazar münasibətlərinin genişlənməsi, iqtisadi fəaliyyətin azadlığı, dövlət, xüsusi və bələdiyyə mülkiyyət formalarının mövcudluğu şəraitində əmlak münasibətlərinin nizama salınmasında mülki hüququn rolu daha da artır. Lakin onların sahələri inzibati tabeçiliyə, inzibati-hüquqi nizama salmaya əsaslanaraq yarana biləcək əmlak münasibətlərini istisna etmir;
24
inzibati hüququn əmək hüququ ilə əlaqəsi ondan ibarətdir ki, fəhlə və qulluqçuların bir çox əmək münasibətləri inzibati və əmək hüquq sahələri ilə nizama salınır. Məsələn: dövlət orqanları qulluqçuların əmək prosesində yaranan münasibətləri, qulluqçuların təqaüdə çıxdıqda, xəstələndikdə, əlil olduqları hallarda sosial təmin edilmələri, həmçinin qulluqçuların əməyinin mühafizəsi ilə bağlı məsələlər əmək hüququ ilə nizama salınır. darəetmənin bir sıra sahələrində (müdafiə, daxili işlər və s.) dövlət qulluğunun keçirilməsi, vəzifəli şəxslərin vəzifə və hüququları inzibati hüquq normaları ilə müəyyən edilir. Dövlət qulluqçuları xidməti hüquq və vəzifələrini həyata keçirərkən inzibati hüquqla nizamlanan dövlət-xidməti münasibətlərə girirlər. Bununla yanaşı, şəxsi hüquq daşıyıcıları qismində onlar əmək münasibətlərinin iştirakçıları kimi çıxış edirlər və bu münasibətlər də əmək hüququ ilə nizama salınır; inzibati hüququn cinayət hüququ ilə əlaqəsi ondan ibarətdir ki, inzibati hüquq normaları hansı əməllərin inzibati xəta olduğunu və onu törədən şəxsə qarşı tətbiq edilən tənbeh tədbirlərini müəyyən edir. Cinayət hüququ isə hansı əməllərin cinayət olduğunu və onların törədilməsinə görə cəzanın növlərini müəyyən edir. nzibati hüquqla cinayət hüququ hüquqmühafizə sahəsində birgə fəaliyyət göstərirlər. Yəni törədilən ə məlin xarakterindən, şəraitindən, yerindən, vaxtından və sair amillərdən asılı olaraq o, ya inzibati xəta, ya da cinayət əməli kimi qiymətləndirilə bilər.; inzibati hüququn cinayət-prosessual və mülki-prosessual hüquqla, həmçinin məhkəmələr haqqında qanunvericiliklə (″Məhkəmələr və hakimlər haqqında″ Azərbaycan Respublikasının Qanunu, 1997-ci il) əlaqəsi ondan ibarətdir ki, inzibati hüququn normaları icra fəaliyyəti ilə ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsi arasında mövcud olan fərqləri müəyyən edirlər. Bununla yanaşı qeyd etmək lazımdır ki, məhkəmələr inzibati- hüquqi xarakterli işlərə baxarkən inzibati-prosessual normaları rəhbər tuturlar. Məsələn: idarəetmə orqanlarının və onların vəzifəli şəxslərinin qanuna zidd hərəkətləri barədə ş ikayətlərə baxarkən. Azərbaycan Respublikasının hüquq sistemində inzibati hüququn yeri inzibati hüquqla nizamlanan ictimai münasibətlərin xarakteri və zəruriliyi ilə müəyyən edilir. Digər tərəfdən isə onun xüsusiyyəti və hüququn digər sahələrindən fərqi ondan ibarətdir ki, inzibati hüquq idarəetmə münasibətlərini nizama salır. Birinci sualı yekunlaşdıraraq qeyd etmək istərdim ki, bu sualda aşağıdakı kimi müddəalar açıqlanmışdı:
1. nzibati hüquq - icra hakimiyyətinin təcrübi cəhətdən həyata keçirilməsi və məqsədi ilə əlaqədar olaraq yaranan ictimai münasibətləri nizama salmaq üçün təyin edilmiş hüquq normalarının məcmusundan ibarət olan Azərbaycan Respublikasının hüquq sisteminin sahələrindən biridir. 2. nzibati hüququn aşağıdakı məqsədləri mövcuddur: • insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsi; • icra hakimiyyətinin demokratik təşkilinin təmin edilməsi; • icra hakimiyyətinin fəaliyyətinin effektivliyi üçün şəraitin yaradılması; • idarəetmə sahəsində vətəndaşların və onların birliklərinin hüquq və azadlıqlarının həyata keçirilməsi üçün şəraitin yaradlması; • vətəndaşların və cəmiyyətin inzibati özbaşınalıqdan, sui-istifadədən, diqqətsizlikdən, səriştəsizlikdən, dövlət idarəetmə aparatının vəzifəli şəxslərin özbaşınalığından müdafiəsinin təmin edilməsi. Yüklə 3,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|