Microsoft Word inzibati huquq doc
Yüklə 3,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
39
NZIBATI HÜQUQ ELMININ SISTEMI nzibati hüquq elmi - elm sahəsi kimi öz sisteminə malikdir. nzibati-hüquq elmin sistemini təşkil edən hissələrin məcmusu da onun məzmununu təşkil edir. nzibati hüquq elminin sistemi inzibati-hüquqi institutlar arasındakı daxili əlaqələr əsasında təşkil edilir. Lakin inzibati hüquq elminin sistemi inzibati hüququn sistemi ilə üst-üstə düşmür. nzibati hüququn sistemi ilə müqayisədə inzibati hüquq elminin sistemi daha geniş suallar dairəsini ə hatə edir. Bu, onunla izah olunur ki, inzibati hüquq elmi təkcə inzibati-hüquq normalarını tədqiq etmir, o, həm də digər nəzəri problemləri də tədqiq edir. Ali hüquq tədris müəssisələrində öyrənilən ″inzibati hüquq elmi″ və ″elmi kurs″un sistemi - ″inzibati hüququn″ və ″inzibati hüquq elminin″ sistemlərini nəzərə alaraq təşkil edilir. Bununla yanaşı ″inzibati hüquq kursunun sistemi″ özünəməxsus xüsusiyyətlərə də malikdir. Bu, onunla bağlıdır ki, bu kursun sistemi təşkil edilərkən tədris materialları elə yerləşdirilməlidir ki, onu müvəffəqiyyətlə mənimsənilməsinə yardım etsin. Kursun sistemi təşkil edilərkən çox vaxt onun tədris edildiyi ali tədris müəssisəsinin ixtisası nəzərə alınır. ″ nzibati hüquq″un kursu əsasən üç hissədən ibarətdir. nzibati-hüquqi nizamasalma predmetinə, nizama salma mexanizminə, fiziki, hüquqi və vəzifəli şəxslərin inzibati-hüquqi statusuna və başqa suallarla birlikdə kursun birinci (ümumi) hissəsini təşkil edirlər. darəetmənin sahələrində və bölmələrində ictimai münasibətlərin, inzibati-hüquqi nizama salınmasına aid olan suallar kursunun ikinci (xüsusi) hissəsini təşkil edirlər. nzibati-yurisdiksiya fəaliyyətinə aid olan suallar kursun üçüncü hissəsini təşkil edirlər. ″ nzibati hüquq kursu″n sistemini təşkil edən hər bir hissə öz daxili strukturuna malikdir. nzibati hüquq elmi - elmin digər sahələri ilə bağlıdır. nzibati hüquq elmi daha çox idarəetmə elmi ilə bağlıdır. darəetmə elmi sosial idarəetmə sahəsində təşkilati və digər münasibətləri tədqiq edir, daha effektivli idarəetmə forma və metodlarını işləyib hazırlayır. darəetmə elmi kompleks xarakteri daşıyır və onda ictimai elmlərin, kibernetikanın, sosial psixologiyanın, hüquqi və digər elmlərin əsasları öz əkslərini tapırlar. darəetmə elminin nəzəri əsasları inzibati hüquq nəzəriyyəsinin metodoloci əsası kimi xidmət edir. Bununla yanaşı idarəetmə elmi inzibati hüquq elminin bir çox əsaslarından istifadə edir. nzibati hüquq elmi hüquq elminin bir çox sahələri ilə də bağlıdır: dövlət və hüquq nəzəriyyəsi, dövlət və hüquq tarixi, konstitusiya hüququ və s. hüquq sahələri üçün başlanğıc, ümumi kimi hesab edilən nəzəri əsaslar öz əkslərini tapdığı üçün onların öyrənilməsi inzibati hüquq elmi üçün də zəruri hesab edilir. nzibati hüquq elmi bəzi qarışıq məsələlərin həll edilməsi üzrə hüquq elminin digər sahələri ilə də, yəni mülki hüquq, maliyyə hüququ, cinayət hüququ, cinayət-prosessual hüququ, mülki-prosessual hüquq, əmək hüququ və s. hüquq sahələri ilə də qarşılıqlı surətdə bağlıdır.
NZIBATI HÜQUQ ELMININ INKIŞAFI nzibati hüquq elmi hüquq elmi bir çox inkişaf mərhələlərindən keçmişdir. Azərbaycan Respublikası keçmiş Sovetlər ttifaqının tərkibində olduğu müddətdə, yəni 70 il müddətində ″ nzibati hüquq″un inkişafı Sovet ttifaqı mərhələsini keçmiş və onun
40
bu mərhələdəki inkişafını birmənalı qiymətləndirmək olmaz. ″ nzibati hüquq″un bu mərhələdəki inkişafını bir tərəfdən marksizm-leninizm ideologiyasının, kommunist partiyası ideologiyasının aparıcısı kimi qiymətləndirmək olar. Digər tərəfdən isə, Sovetlər ttifaqı dövrünün ″inzibatçı″larının ümumi səyi ilə dövlət idarəetmə aparatlarının təşkili və fəaliyyət göstərmələrinin bir çox aspektləri, inzibati-hüquqi nizamasalmanın mexanizmi işlənib hazırlanmışdır. nzibati prosesin, inzibati aktların, inzibati yurisdiksiyanın nəzəri əsasları işlənib hazırlanmışdır. ″ nzibati hüquq elmi″nin müasir dövrünün inkişafı keçmiş Sovetlər ttifaqının dağılması və Sovetlər ttifaqına daxil olan Respublikaların, o cümlədən də Azərbaycan Respublikasının müstəqillik qazandığı dövrdən başladı. Bu dövrdə ″ nzibati hüquq″ elmi öz inkişafının növbəti mərhələsini keçir. Digər tərəfdən isə bu dövrdə inzibati hüquq elminin inkişafının qarşısında bir çox aktual sualların həlli ilə bağlı olan yeni elmi tədqiqatların aparılması problemi durur. Ən nəhayət, müasir dövrldə ″ nzibati hüquq″ elminin ikişafının qarşısında inzibati-hüquqi nizamasalma mexanizminin təkmilləşdirilməsi, idarəetmə sisteminin yaxşılaşdırılması, inzibati qanunvericiliyin təzələnməsi, hüquqtətbiqetmənin effektivliyinin yüksəldilməsi, qanunçuluğun, hüquq qaydasının və intizamın möhkəmləndirilməsi və s. kimi vəzifələr durur.
N Ə T C Ə Mühazirəmizi yekunlaşdıraraq qeyd etmək istərdim ki, bu günkü mühazirəmizin mövzusunun planına daxil edilmiş sualların açıqlanması vasitəsi ilə əldə etdiyimiz hüquqi biliklər həm nəzəri, həm də təcrübi cəhətdən böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bugünkü mühazirəmizin mövzusunun açıqlanması vasitəsi ilə birinci növbədə inzibati hüququn anlayışı və predmeti barədə nəzəri biliklər əldə etmiş olduq. Mühazirəmizin ikinci sualının açıqlanması vasitəsi ilə inzibati hüququn sistemi, prinsipləri, metodları və funksiyaları barədə nəzəri biliklər ələd etmiş olduq. Mühazirəmizin üçüncü sualının açıqlanması vasitəsilə inzibati hüququn mənbələrinin anlayışı və onların növləri barədə nəzəri biliklər əldə etmiş olduq. Ə n nəhayət, mühazirəmizin dördüncü sualının açıqlanması vasitəsi ilə inzibati hüquq elminin predmeti, sistemi, vəzifələri və onun inkişafı barədə nəzəri biliklər əldə etmiş olduq. Mühazirəmizi yekunlaşdıraraq qeyd etmək istərdim ki, mühazirəmizin mövzusunun mahiyyəti ondan ibarətdir ki, ″ nzibati hüquq″ fənni vasitəsi ilə dövlət hakimiyyətinin nisbətən müstəqil qollarından biri olan icra hakimiyyətinin təşkili, onun həyata keçirilməsi prosesində yaranan, dəyişən və xitam olunan ictimai münasibətlər öyrənilir. Bu günkü mühazirəmizin mövzusunun açıqlanması vasitəsi ilə əldə etdiyimiz hüquqi biliklərin həm nəzəri, həm də təcrübi cəhətdən əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, onların əldə edilməsi və gündəlik fəaliyyətdə onların rəhbər tutulması ilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 09 avqust 1994-cü il tarixli ″Cinayətkarlığa qarşı mübarizənin gücləndirilməsi tədbirləri haqqında″ və 22 fevral 1998-ci il tarixli ″ nsan və vətəndaş hüuqlarının və azadlıqlarının təmin edilməsi sahəsində tədbirlər haqqında″ Fərmanlarından irəli gələn tələblərin yerinə yetirilməsinə nail olmuş olarıq.
Yüklə 3,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|