Microsoft Word inzibati huquq doc
Yüklə 3,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
35
istifadəni çətinləşdirir. Belə mürəkkəb vəziyyətdən çıxış yolu qanunvericiliyin sistemləşdirilməsidir. Qanunvericiliyin sistemləşdirilməsi hüquq qaydasının sabitləşdirilməsi, normativ- hüquqi nizama salmanın ictimai həyatın normal axınını təmin edən alətə çevrilməsi, dövlət idarəetməsinin cəmiyyətin marağına daha səmərəli uyğun təşkili məqsədlərini güdür. Normativ-hüquqi aktların (qanunvericiliyin) sistemləşdirilməsi - hüquq normalarının qaydaya salınmasına və təkmilləşdirilməsinə yönələn fəaliyyətdir. Sistemləşdirmə nəticəsində hüquq normaları arasındakı ziddiyyətlər aradan qaldırılır, köhnəlmiş normalar ləğv edilir və ya dəyişdirilir, ictimai inkişafın tələblərinə cavab verən yeni, daha təkmil normalar yaradılır. Onlar müəyyən sistem əlamətlərinə görə qruplaşdırılır. Məcəllələrdə, qanunvercilik toplularında və başqa sistemləşdirilmiş aktlarda toplanırlar. ndiki zamanda normativ-hüquqi aktların sistemləşdirilməsinin üç əsas formasından istifadə olunur: məcəllələşdirmə; inkorporasiya; konsolidasiya. Məcəllələşdirmə - mövcud qanunvericiliyin dərindən və hərtərəfli yenidən işlənməsi və ona yeni, əhəmiyyətli dəyişikliklərin edilməsi yolu ilə yeni sistemləşdirilmiş normativ- hüquqi aktın yaradılması üzrə dövlətin hüquqyaratma orqanlarının fəaliyyətidir. Məcəllələşdirmə aktları öz məzmun və adlarına görə aşağıdakı üç əsas növə bölünürlər: əsaslar; məcəllə; nizamnamə, əsasnamə. Ə saslar - müəyyən hüquq sahəsinin və ya dövlət idarə sahəsinin mühüm müddəalarını (əsas başlanğıclarını) müəyən edən normativ-hüquqi aktdır. Məcəllə - ictimai həyatın hüquqi nizamlanma tələb edən əsas sahələrində qüvvədə olan məcəllələşdirmə aktlarının ən geniş yayılmış növüdür. Məsələn: Mülki Məcəllə, Cinayət Məcəlləsi, Gömrük Məcəlləsi, nzibati Xətalar Məcəlləsi və s. Nizamnamə, əsasnamə - bunlar təkcə qanunverici orqanlar tərəfindən deyil, həm də digər hüquqyaratma orqanları (məsələn: prezident və ya hökumət) tərəfindən qəbul edilən xüsusi məcəllələşdirmə aktlarıdır. Məsələn: Polis Akademiyasının Nizamnaməsi; Daxili işlər orqanlarının ntizam Nizamnaməsi. nkorporasiya - qüvvədə olan normativ-hüquqi aktların məzmununu dəyişdirmədən müəyyən qaydada toplularda və ya külliyyatda birləşdirilməsidir. nkorporasiyanı hüquq normasını ləğv etməyə, dəyişdirməyə və ya yeni norma müəyyən etməyə səlahiyyətli olmayan sistemləşdirici orqan (məsələn: ədliyyə nazirliyi) aparır. O, yalnız hüquqyaratma orqanının etdiyi dəyişiklik və əlavələri topluda əks etdirir. nkorporasiya rəsmi və qeyri-rəsmi formada olur. Rəsmi inkorporasiya - hüquq normalarının səlahiyyətli orqanlar tərəfindən qüvvədə olan normativ-hüquqi aktların məcmuəsinin nəşri yolu ilə qaydaya salınmasıdır. Bu orqanlar tərəfindən nəşr edilən qanunvericilik topluları rəsmi xarakter daşıyır. Rəsmi inkorporasiyanın iki növü mövcuddur: xronoloci inkorporasiya; predmet üzrə (sistematik) inkorporasiya. 36
Xronoloci inkorporasiya - elə bir sistemləşdirmə formasıdır ki, bu zaman normativ- hüquqi aktların qaydaya salınması onların dərc olunduğu və qüvvəyə mindiyi vaxta görə aparılır. Sistematik inkorporasiya - qüvvədə olan normativ-hüquqi aktların predmet əlaməti üzrə, yəni hüquq sahələrinə, institutlarına, dövlət fəaliyyətinin sahələrinə görə qaydaya salınmasıdır. Qeyri-rəsmi inkorporasiya - xüsusi hüquqyaratma səlahiyyətlri olmayan təşkilatlar və ayrı-ayrı vətəndaşlar tərəfindən (təhsil müəssisləri, idarələri, alimlər və praktiki işçilər) qanunvericiliyin zahiri işlənməsidir. Konsolidasiya - sistemləşdirmənin elə formasıdır ki, bu zaman ictimai münasibətlərin eyni sahəsində fəaliyyət göstərən bir neçə normativ-hüquqi aktın onların məzmunu dəyişilmədən vahid normativ-hüquqi aktda birləşməsi baş verir. Konsolidasiyanın xüsusiyyəti onun məcəlləşdirmə və inkorporasiyanın bəzi cəhətlərini özündə əks etdirir. Konsolidasiya aktı toplu xarakterli normativ-hüquqi aktdır və bu cəhətdən o, məcəlləşdirməyə yaxındır. Normativ-hüquqi aktların sistemləşdirilməsi qaydası əsas götürülərək, inzibati hüquq normalarının da sistemləşdirilməsi həyata keçirilir. Beləliklə, Azərbaycan Respublikasında hüquqi dövlətçiliyin möhkəm əsaslarının yaradılması prosesində mühüm vəzifələrin həll edilməsi ilə bağlı olan inzibati hüququn sistemləşdirilməsi və məcəlləşdirilməsinin perspektivli işlərinin görülməsi əsas vəzifələrdən biridir. Üçüncü sualın açıqlanmasını yekunlaşdıraraq bir daha qeyd etmək istərdim: 1. nzibati hüququn mənbələri dedikdə - inzibati-hüquqi normaların xarici ifadə formaları başa düşülür. 2. nzibati-hüququn aşağıdakı kimi mənbələri mövcuddur: - Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası; - Azərbaycan Respublikasının Qanunları; - Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən qəbul edilən normativ-hüquqi aktlar; - Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti tərəfindən qəbul edilən normativ- hüquqi aktlar; - Azərbaycan Respublikasının mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən qəbul edilən normativ-hüquqi aktlar; - Yerli icra hakimiyyəti başçılarının qərarları və sərəncamları; - Beynəlxalq müqavilələr, əgər onlarda inzibati-hüquqi normalar mövcuddurlarsa; - darə, müəssisə və təşkilat daxili xarakterli normativ-hüquqi aktlar. 3. Normativ-hüquqi aktların (qanunvericiliyin) sistemləşdirilməsi - hüquq normaların qaydaya salınmasına və təkmilləşdirilməsinə yönələn fəaliyyətdir. Normativ-hüquqi aktların sistemləşdirilməsinin üç əsas forması mövcuddur: - məcəllələşdirmə; - inkorporasiya; - konsolidasiya.
Sual 4. Yüklə 3,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|