Microsoft Word Islahatlar II doc

 
 
64
Cənubi-Şərqi-Asiya Ərazisi 4,5 milyon km
2
, əahalisi 480 
milyon nəfər, ölkələrinin sayı 10-dur. Hər il 100 milyon ton 
neft hasil edilir. Ən iri neft istehsalçısı  İndoneziya və 
Malaziyadır.  İndoneziyanın kəşf olunmuş neft ehtiyatları 1,2 
milyard ton, qaz ehtiyatları 2,5 trilyon kubmetrdir. Əsas iri 
neft-qaz ehtiyatları Sumatra adasında, Malakk boğazı, Cənubu 
Yavada və  Şərqi Kalimantdadadır.  İndoneziya eyni 
zamandaqaz hasilatında da liderdir. Burada sıxılmış qaz 
istehsalı  və ixracatı mövcuddur. Malaziyada illik neft hasilatı 
32 milyon, Bruney və Vyetnamda 10 milyon tondur. Digər 
ölkələrdə neft-qaz hasilatı cuzidir və daxili ehtiyacı ödəmir. 
Mühüm qaz istehsalçıları Malayziya və Bruneydir. İri neft 
rayonları  İndoneziyadan başqa  Şimali Kalimantan (Malaziya 
və Bruney) Mayanmada və  Cənubi Çin dənizinin akvatorial 
yerləşdirilmişdir. Regionun nəhəng neft emalı  mərkəzi 
Sinqapurdadır. Buradakı neft emalı zavodfları hər il 60 milyon 
ton xam neft emal edir. İri neftayırma zavodları İndoneziyada, 
Flippində, Tailandda, Malaziyada, Mayanmada və Vyetnamda 
mövcuddu. Neftin hasil edildiyi zonalarda mühüm qaz 
emaledici zavodlar vardır. Daş kömür-əsasən Vyetnamda, 
İndoneziyada, Flippində, Tailandda və Mayanmadadır və onun 
hasilatı energetikanı tam təmib etmir. Elektrik enerjisi əksərən 
İES-lərdə maye yanacaqla istehsal edilir. Tailand, Vyetnamda 
və Mayanmada İES-lər daş kömür və neftlə  işləyir. Flippində 
enerji istehsalının mühüm hissəsini, Laosda isə demək olar ki, 
hamısını SES-lər verir. 
Şərqi Asiya  Əhalisi 1,4 milyard. Ərazisi 11,8 milyon 
km
2
. Regionun mühüm iqtisadci qüdrətə malik olan dövlətləri 
Çin, Yaponiya, Cənubi Koreyadır. Daş kömür ehtiyatları Çində 
1,5 trilyon tondur, neft ehtiyatları 3 milyard ton, qaz 
ehtiyatların 200 milyard kub metrsən çoxdur. Bununla yanaşı 
bu ehtiyatları intensiv kəşgfiyyatı davam etdirilir. Əsas neft 
yataqları Cənubi Çində Boxay körfəzi sahillərində, Şimal-şərqi 
Çindəki Da-Sin-də və köhnə Cunqar və Saydam hövzələrində, 

---

 
 
65
qaz isə əsasən Sıçuan hövzəsində cəmləşmişdir. Cənubi Çin və 
Sarı dənizlərinin şelfində neft-qaz ehtiyatları aşkar olunmuşdu. 
Çində yanar şistlərdən istifadə edilir. Burada yanacaq 
ehtiyatalarının coğragiyası mənimsənilmə üçün əlverişlidi. Çin 
dünya miqyasında enerji daşıyıçılarının istehsalına görə aparıcı 
yerlərdən birini tutur. Lakin enerji istehsalındakı defisit ölkənin 
iqtisadi inkişafına başlıca maniyedi. Energetik balansda 75%-i 
daş kömür. 20%-i isə neftin payı vardır. Hidroenerji və qaz 
cüzidir. 1990-cı illərdən başlayaraq nüvə enerjisindən aktiv 
istifadə olunur. 
Yaponiya- Yaponiya mühüm iqtisadi parametrlərə  və 
makroiqtisadi göstəricilərə görə ABŞ-la birinci, ikinci yerləri 
bölüşürlər. Ölkənin yanacaq sənayesi demək olar ki, tamamilə 
idxal xammalına  əsaslanır.  İllik neft idxalı 232 milyon ton, 
hasilat isə 0,7 milyon tondur (1994-cü il). Enerji balansında daş 
kömürün xüsusi çəkisi azalmaqdadı. (İdxal 115 milyon ton, 
daxili hasilat 7milyon ton). İstehlak olunan enerjinin 10%-i 
təbii qazın payına düşür ki, onunda əsası idxal olunan sıxılmış 
qaz hesabınadı. Elektrik enerjisinin 9,5%-ni SES-lər, 9%=ni isə 
AES-lər verir. Digər enerji mənlərindən istifadə artmaqdadı. 
1994-cü ildə burada 964 milyard kilovat saat elektrik enerjisi 
istehsal edilmişdir ki, bununda 60%-dən çocu böyük sənaye 
rayonlarında yerləşən İES-lər vermişlər. İes-lərin gücü atom və 
hidroenergetik komplekslərin genişlənməsi ilə  əlaqədar olaraq 
azalmaqdadı. 1995-ci ilin məlumatlarına görə Yaponiya 
ərazisində ümumi gücü 41 min meqovat olan 52 atom enerji 
bloku fəaliyyət göstərmişdi. AES-lər  əsasən kənar 
periferiyalarda iri sənaye qovşaqları zonasında yerləşmişdir ki, 
onlarında energetik balansda payı 275-dir. Yaponiyanın stabil 
və iqtisadi səmərəli neftlə  təminatını Yapon Döpvlət Neft 
Korporasiyası (INOC) həyata keçirir. Yrandığı 30 il ərzində 
INOC 100-dən çox dövlətdə neft layihələrin gerçəkləşməsində 
sərmaye qoyuluşunu reallaşdırmışdır. INOC-un 
maliyyələşdirdiyi sahələrdə ehtiyatların qalıq həcmi neft üzrə 

---

 
 
66
4,1 milyard barrel, qaz üzrə isə 11 trilyon kub.metrdən çox 
təşkil edir. Neft məsələsi ölkədə iqtisadi təhlükəsizliyi təmin 
edən başlıca  şərtdir. Bu məqsədlə Yaponiya həm dövlət neft 
korporasiyaları  tərkibində, həmdə müvafiq qeyri dövlət 
təşkilatlarında neft rezervasiyası 
məntəqələrini 
genişləndirmişdir. Son illərdə belə strateji ehtiyatlar bazası 
Beynəlxalq Energetika Agentliyinin üzvləri tərəfindən neft 
bazarında gərginliklərdən xilas olmaq üçün də  təşkil 
olunmuşdur. Hazırda Yaponiyada 100 milyon ton nefti 
ehtiyatda saxlayan məntəqlər mövcuddur. Bunlar arasında 
əksər hissəni üzən rezervasiya şəbəkələri təşkil edir. Dövlətin 
üehtiyat nefti yarım ildən bir qədər az müddətə istifadə üçün 
nəzərdə tutulur. Neftə  tələbatın 99,8%-i idxal olunur. İdxal 
neftinin  əksər hissəsi-81%-i Yaxın və Orta Şərq regionunda, 
11%-i Cənub-Şərqi Asiyadan, 4,9% Çidən, 1,7% Latın-
Amerikasından qalan 0,9% isə digər region və dövlətlərdən 
əldə edilir. Neft təminatını stabil saxlamaq üçün xarici 
dövlətlərdə neftin kəşfiyyatı hasilatı  və istismarında iştirakını 
daim genişləndirir. 1996-cı maliyyə ilinin nəticələrinə  əsasən 
Yapon  şirkətləri xaricdə hasil etdikləri 670 min barrel nefti 
ölkəyə daşımışlar ki, bu da ümumi idxal neftinin 15%-nə 
bərabərdir. 
Avstraliya-Yüksək inkişaf etmiş və sürətli templərə malik 
ölkələrdən biridir. Mühüm kömür ehtiyatlarına malikdi. Son 
30-35 ildə Avstraliyada neft-qaz ehtiyatlarında aşkar edilmiş və 
hazırda hasilat 30 milyon tona çatmışdır. 
Rusiya və Avroasiya regionu-Dünyanın siyasi xəritəsində 
keçid dövrünü yaşayan  һələ  də tam möһkəmlənməmiş bu 
region yeni əsrdə çoxlu eһtimallarla zəngin olaçaqdır 12 
müstəqil dövlət, 2-əsrə yaxın ümumi tarix, total iqtisadiyyat, 
Bu dövlətlər arasında uzun illər imperatorluq və böyük dövlət 
yaratmaq missiyasını gerçəkləşdirmiş yeni miniillikdə de bir 
nömrəli qüdrətli dövlət olmağı siyasətində  qərarlaşdırmış 
Rusiya özünəməxsusluğu ilə seçilməkdədir. Region ölkələri 

---