Microsoft Word Islahatlar II doc

 
 
52
aid edilir. Məsələn, «Beş yüzlər» klubunun kapital iştirakında 
altıların sonuncusu İtaliyadan 5-dəfə  və eyni zamanda 
müəyyən qədər də  İsveç,  İsveçrə, Avstraliya, Cənubi 
Koreyadan da geri qalır. Sovetlər İttifaqının süququndan sonra 
onun vrisliyi rolunda çıxış edən Rusiya dünya arenasına yeni 
keyfiyyətdə demokratik və bazar prinsiplərinin qəbul etmiş bir 
ölkə kimi daxil olmuş, ABŞ  və  Qərblə yaxınlaşma, iqtisadci 
əməkdaşlıq kursu götürülmüşdür. Rusiyanın böyük iqtisadi 
potensialı, hərbi-siyasiçəkili dövlət olduğu və digər bu kimi 
mühüm cəhətlərini də nəzərə alaraq 7-lər kulubunun müəyyən 
işlərində onun iştirakı  təmin edilmiş  və beləliklə 7-lər formal 
olaraq böyük 8-lərəçevrilmişdir. 
Ölkə tiplərinə digər xüsusiyyətlərdə xasdır. Müəllifin 
məqsədi analitik şərhlər verməklə makroregionlarda və ayrı-
ayrı siyasi-coğrafi  ərazilərdə energetik resursların bölgüsünü, 
ölkələrin iqtisadi tərəqqisində bu resursların yerini, rolunu 
audınlaşdırmaqla mövcud tədqiqat işində qarşıya qoyulan təhlil 
prosesinin yaxşılaşdırmaqdan ibarət olmuşdur. 
Qərbi Avropa  Ərazisi 3,7 milyon kvadrat kilometr, 
əhalisi 380 milyon nəfər (Dünya ərazisinin 3 %-i əhalisinin 
7%), 24 ölkəni  əhatə edir. Bu region üçün kapitalizmin bazar 
münasibətləri və  məhsuldar qüvvələrin yüksək inkişafı 
xarakterikdir. Burada dünya sənayesinin 1/5 və kənd təsərrüfatı 
məhsullarının 20 % qədəri sitehsal olunur. Kapitalın 
miqyasiyası, xarici ticarət, işçi qüvvəsi, turizm, lisenziyalar 
mübadiləsibu makroregionda ümumdünya əhəmiyyəti kəsb 
edir. Burada mineral ehtiyatlar müxtəlifdir. Əsasən daş kömür 
(İngiltərə, AFR), qonur kömür (AFR), təbii qaz (Fransa) bir 
çox faydalı qazıntılar tükənməkdədir. 1995-ci ildə burada 275 
milyon ton neft hasil edilmişdir ki, onun da 90% Şimal 
dənizinin payına düşmüşdür.  Şimal dənizinin  İngiltərə  və 
Norveçə  məxsus sektorundakı  şelfində  kəşf olunmuş neft 
ehtiyatları 2,8 milyard ton, qaz ehtiyatları isə 6 trilyon kubmetr 
hesablanır. Bu regionsa istehsal olunan neftdən 2 dəfə şox-550 

---

 
 
53
milyon ton istehlak xarakterikdir. Əsas idxal Orta və Yaxın 
Şərq, Afrika regionundan və müəyyən qədərdə Rusiyadandır. 
İdxal neftini qəbul etmək üçün dəniz limanlarında mühüm neft 
kəmərləri  şəbəkəsi inşa edilmişdir. Bunlardan irilərin 
Rotterdam-Göln-Frankfurq-Marsel-Lion-Strastburq-Karlsrue, 
Genuya-İnqolştat, Trijest-İnqolştat marşrut kəmərləridir. Neft 
emal edən zavodların illik gücü 600 milyon tondan çoxdur. 
Regionda  ən çox neft emal edən ölkə  İtaliya sayılır. Onun 
energetik bazısının 2/3 hissəsini neft təşkil edir. Neft təchizatı 
emalı, neft məhsullarının satışı sahəsində Abş  və  İngiltərə 
inhisarları hökmran mövqe tutur. Qərbi Avropada qazın 1/3 
hissəsinin (regionda ümumi qaz hasilatı 1994-cü ildə 240 
milyard kub metr təşkil etmişdir) Hollandiya və  Şimal 
dənizində hasil edilir Regionun qazla təchizatında mühüm 
stimul 1984-cü ildə Sovetlər  İttifaqından qaz kəmərlərinin 
çəkilişi olmuşdur. Hazırda buraya Rusiyadan hər il 70 milyard 
kub metr həcmində qaz gətirilir. 
Daş kömür hasilatı isə regionda 1950-ci illərə nisbətən 
2,5 dəfə  aşağı düşmüşdür (1994-cü ildə 135 milyon ton) ki, 
buda neft-qaz sənayesində  rəqabət və eyni zamanda ABŞ  və 
Polşadan gətirlən ucuz kömür ilə  əlaqələndirilməlidir. Daş 
kömür  əsas istehlakçıları elektrik stansiyaları  və koks 
sənayesidir. Bununla yanaşı elektrik enerjisinin istehsalında 
daş kömürün rolu azalmaqdadı. Son zamanlar daş kömür 
hasilatının coğrafiyası da dəyişiliklərə  məruz qalmışdır. Belə 
ki, Fransa və Belçikada Hasilat azalmış, Hollandiya 
dayanmışdır. Bununla belə regionun əsas daş kömür hövzəsi 
Almaniya və (62 milyon ton, əısas Rur kömür hövzəsi), 
İngiltərə (55 milyon, Nortumberlend-Doreş  və  Cənubi-Uels) 
ölkələrindədir. Hasil edilən qonur kömürün ¾-ü (285 milyon 
ton, 1994-cü il). Almaniyada, daha 1/5 hissəsi Yunastanda 
çəmləşmişdir. Hidroenerji ehtiyatları əsasən mənimsənilmişdir. 
Cədvəl 8-də  Qərbi Avropanın nəhəng transnasional 
korporasiyalarının xarakteristikası verilmişdir. 
 

---

 
 
54
Cədvəl 8 
 
Qərbi Avropanın əsas transnasional korporasiyaları 
(1993-ci il) 
 
Ölkənin adı və 
mənzil 
qərarkahının 
yerləşməsi 
Əsas 
iqtisadi 
fəaliyyət 
sahəsi 
Aktiv-
lərin 
həcmi 
(mlrd $) 
Satışın 
ümumi 
həcmi
 
(mlrd $)
 
İşçilərin 
ümumi 
sayı  
(min nəfər) 
Xarici 
aktivlər,
 
(mlrd $)
 
«Royal Datç-Şell» 
(İngiltərə, Hollandi)
 
Neft emalı 
100,8 96,6  127,0  69,4 
«Daymler-Bens» 
(Almaniya)
 
Nəqliyyat 
maşınqayırması 
52,5 63,1  376,5  * 
«Folevaken» 
(Almaniya)
 
Avtomobil 
sənayesi 
46,6 54,7  273,0  * 
«Elf-Akiten» 
(Fransa)
 
Neft 
emalı 
45,1 36,2  87,9 
* 
«Simens» 
(Almaniya)
 
Elektronika 
44,6 50,3  413,0  * 
«Alkatel  
alstom» 
(Fransa)
 
Elektronika 
44,4 30,7  203,0  * 
«BP» 
(İngiltərə)
 
Neft 
emalı 
31,5 58,6  97,7 
* 
«Nestle» 
(İsveçrə)
 
Yeyinti 
sənayesi 
31,3 38,4  218,0  28,7 
Filipselektroniks»
(
Hollandiya)
 
Elektronika 
28,6 33,3  257,7  22,9 
«Yunilever» 
(İngiltərə, Hollandi)
 
Yeyinti 
sənayesi 
24,2 43,7  283,2  19,4 
 
*-
Məlumat yoxdur
 
 
Regionun energetik balansında AES-lərin xüsusi çəkisi 
33 %-dir. Dünyadakı AES-lərin 1/3-i burada əsasən Fransada 
yerləşmişdir. İES-lər isə əsasən daşkömür hövzələrində və neft 
idxal edən mühüm limanların, terminalların həndəvərində 
yerləşmişdir. 
Regionun mühüm ölkələri aşağıdakılardır: 
Almaniya- Ölkənin əsas mineral xammal ehtiyatlarını daş 
və qonur kömür təşkil edir. Daş kömür ehtiyatları 230 milyard 
ton. Ölkədə kifayət qədər-340 milyard kub metr təbii qaz 

---