Microsoft Word ittht docx
Yüklə 0,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
10
məhdudlaşmayan hakimiyyəti hökm sürür. Avtoritarizm şəraitində qanun-qayda yox səviyyəsində olur, ictimai təşkilatlarında fəaliyyət göstərən vətəndaşların hüquq və azadlıqları məhdudlaşdırılır 5 . Avtoritarizm rejimi adətən xüsusi tipik idarəetmə növü kimi səciyyələnir, totalitarlığın və demokratiyanın arasında aralıq vəziyyəti tutur. Ancaq belə xarakteristika bütovlükdə hadisənin əsas ə lamətlərini göstərmir, hətta əgər totalitarlığın və demokratiyanın xüsusiyyətlərini dəqiq ayırmaq mümkündürsə belə.
Avtoritarizmin əhəmiyyətli xüsusiyyəti kimi aşağıdakıları göstərmək olar: Hakimiyyət bir qrup, partiya və koalisiya deyil və heç kimin qarşısında hesabat vermir;
Səxsi fəaliyyət sahəsi daxilində tam və ya qismən qadağa tətbiq edə bilər; hakimiyyətin güclü mərkəzləşdirilmiş mono strukturunu formalaşdırması;
məhdudlaşdırılmış plüralizmin saxlanılması, cəmiyyətin və dövlətin arasında ayırılmış münasibətlərin mövcudluğu;
idarə edən elitanın əsas üsulları kimi varislik ötürülməsi; Hakimiyyət dəyişikliyinin mümkün olmaması; Avtoritarizm monarxiya dövrünün xüsusiyyətlərini, qədim zülmün, mütləq hakimiyyətini və oliqarxiyanı,
orta əsr və yeni dövr faşist diktaturası və s özündə birləşdirən zəngin tarixə malikdir.
Oliqarxiya (yunan sözüdür) azlığın hakimiyyəti — qeyri-demokratik rejimin bir növü 6 . Politologiya (Bakı, 2007) adlı əsərdə qeyd olunduğu kimi, oliqarxiya dedikdə, kiçik bir qrup varlı adamların siyasi və iqtisadi həyatda hökmranlığı başa düşülür. Aristotelə görə o, aristokratik idarəetmənin təhrif olunmuş formasıdır. Yeni dövrdə “olqarxiya” anlayışı R.Mixels tərəfindən yenidən dirçəldilmişdir. Müasir dövrdə həm ənənəvi, həm də oliqarxik rejimlər mövcuddur. Ənənəvi rejimə-bir neçə qüdrətli ailənin hakimiyyəti aiddir.Oliqarxiya qədim Yunanıstanda ən varlı və imtiyazlı insanların kiçik bir
5
http://az.wikipedia.org/wiki/Avtoritarizm 6
Fəlsəfə terminlərinin izahlı lügəti, Adilə Nəzərova, Bakı 2014, səh 146 11
qrup hakimiyyəti başa düşürdülər. Burdakı sərt rejimdən fərqli olaraq, qədim şə rqdə ən geniş yayılmış idarəetmə mövcud icma və dini ənənələrə söykənirdi.
Müasir dünyada avtoritar rejimlər Asiya, Afrika, Yaxın və Orta Şərq, Latın Amerikası ölkələrində daha çox yayılıb.
Avtoritar rejimin (bir çox hallarda demokratiyaya avtoritarizmdən keçid uğursuz adlanırdı) davamlılığı geniş yayılma dərəcəsi və müasir ölkələrin əksəriyyətində
nüfuzlu rejimin sabitliyi, avtoritarizmin mənbələri, onun saxlanmasının və təkrarlanması səbəbləri haqqında müəmmalı vəziyyətlər ortaya çıxır. Beləliklə bura aiddir: a)
oriyentasiyayla cəmiyyətin ənənəvi tipinin saxlanılması; b)
idarəetmədə siyasi mədəniyyətin patriarxal və təbəqə tiplərinin saxlanılması ki, siyasi sistemə aktiv təsir yoxdur; c)
d)
ə ksər hallarda inkişafda qalma və ya gec inkişaf etmə.
darəetmə rejimlərin müxtəlif təsnifatları arasında R.Dalya tipologiyasını diqqət edək.
O, sistemlərin mükəmməl tipləri yaradılmasında iki əsas meyardan istifadə edir.
lk meyarı olan rəqabət və ya rəqiblərə olan münasibət. kinci —
hakimiyyət üçün ictimai rəqabət prosesində işci qüvvəsinin iştirakına aiddir. Rejim olan rəqib demək olar ki, yoxdur və yaxud o, rəqabət etmək gücü yoxdur, amma nisbət kollektivin ümumi rəqabətdə iştirak etmək hüququ çox cüzidir, azdır, R. Dal bunu “qapalı hegemonluğu” adlandırır.
Fərdi müəssisə – sahibkarlıq fəaliyyətinin ən klassik formalarından biridir. Belə müəssisələr adətən bir şəxsin mülkiyyəti əsasında təşkil olunur. Bununla yanaşı belə müəssisələr başqa mülkiyyətlərə məxsus olan müəssisələrin satın alınması yolu ilə də yaradıla bilər. Bu tip müəssisələrin idarə olunması, adətən, sahibkarın özü tərəfindən həyata keçirilir. Bir sıra hallarda sahibkar öz müəssisəsinin idarə olunmasını menecerlərə həvalə edə bilər, lakin belə halda da müəssisənin fəaliyyəti üzərində ümumi nəzarət sahibkarın ixtiyarında qalır.
12
Fərdi müəssisələrin sahibkarlıq sahəsində geniş yayılması onun bir sıra üstünlükləri ilə bağlıdır. Bu üstünlüklərə aşağıdakılar aid edilir:
təşkiletmənin sadəliyi; fəaliyyət azadlığı – sahibkar öz fəaliyyətilə bağlı olan bütün məsələlər üzrə qərar qəbul edilməsində tam azaddır (fəaliyyət növünün və onun həcminin müəyyən edilməsində, tərəf müqabil-lərinin seçilməsində və s.);
güclü iqtisadi motivin olması – xalis mənfəətin tamamilə sahibkara çatması.
Fərdi müəssisələrin tərkibinə o cümlədən təşkilatın yaradılması və idarəetmə sisteminin qurulmasına diqqət yetirək.
Tək hakimiyyətli təşkilatlarda idarəetmə sisteminin hüquqi təminatı aşağıdakı istiqamətlər üzrə həyata keçirilir: 1. Ölkə iqtisadiyyatının inkişafını tənzimləyən qanunlar. (Özəlləşdirmə, Sahibkarlığ fəaliyyəti, Vergi münasibətləri, maliyyə və kredit fəatiyyəti, xarici iqtisadi fəaliyyfət .xarici investisiyaların qorunmaşı və s. haqqında qanunlar). 2. Sistemlər üzrə qanunlar və standartlar: - Standartlaşdırma; - Əmtəələrin və xidmətlərin sertifıkasiyalaşdınlması; - Antiinhisar siyasəti; - əmtəənin keyfiyyətinin idarə edilməsi; - təhlükəsizlik və əməyin mühafizəsi və s. 3. Əmtəənin təhlükəsizliyi və qarşıhqh əvəz olunmasının tənzimlənməsi, reurslara qənaət, istehsalın inkişafi, kollektivin sosial inkisafi, etraf təbii mühitin mühafizəsi üzrə qanunlar və normativ akttar. 4. şgüzar təşkilatın təşkili (yaradılması) və fəaliyyətinin hüquqi tənzimlənməsi sahəsində qanunlar, sərəncamlar və s. Özəl firma dedikdə adətən hüquqi baxımdan bir şəxsə məxsus olan müəssisə başa düşülür. Onun üstünlüklərinə aşağıdakıları aid etmək olar:
Yüklə 0,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|