Microsoft Word Kamran Imanov Kitab Designed doc
Yüklə 4,58 Kb. Pdf görüntüsü
|
E R M Ə N İ ( Y A D ) E L ( L İ ) N A Ğ I L L A R I 93 Təsadüfi deyil ki, erməni ədəbiyyatının klassiki X.Abovyan, onun ardınca məşhur erməni ədəbiyyatşünası M.Nalbandyan da belə hesab edirdilər ki, “yeni erməni dilinin sistemi türk-tatar (Azərbay- can) dilinin təsiri altında yaranmışdır”. Yəqin elə bu səbəbdən Q. Antonyan yazırdı: “dili ayrı-ayrı adamlar yaratmırlar, ancaq bu, bü- tün xalqın milli təlabatının ifadəsədir” (kursiv bizimdir) (Q.Anton- yan, “Erməni və Azərbaycan xalqlarının ədəbi əlaqələri”, 1955). Ancaq bunlar yaxın keçmişdə olmuşdur. Bəs indi? Hörmətli oxu- cular, sizə S.Ayvazyanın bu yaxınlarda nəşr olunmuş “Rusiyanın ta- rixi. Erməni izi” (Moskva, 1998) kitabından bir misal gətirəcəyik. Beləliklə, təqdimatın adından çıxanlardan başqa, müəllif sübut edir ki, ...şifahi xalq yaradıcılığının (folklorun) təşəkkül tapmasına, eposun meydana gəlməsinə, məbədlərin yüksəlməsinə, xalçaçılığa və atçılığa, onlarla birgə metallurgiyanın yaranmasına, dəmirin əridil- məsinə, Kainat modelinin yaranmasına, işığın kəşf edilməsinə görə biz ermənilərə borcluyuq!” (kursiv bizimdir). Bəşəriyyətə əlifbanın iltifat edilməsi, dənli bitkilərin, üzümün, na- rın, əriyin və bir çox başqalarının mədəniləşdirilməsi də yaddan çıx- mamışdır. Rostan əbəs yerə deməmişdir: “ Başqa dildə danışanlarla anlaşmaq olar, ancaq həmin sözlərə başqa məna verənlərlə yox”. Elə buna görə də Tövrat kəlamına əməl edərək: “Hansı ölçü ilə ölçsəniz, sizi də həmin ölçü ilə ölçəcəklər”, İ.K.Kapadpevin “Zaqafqaziya hə- yatından oçerklər” kitabındakı cavabına da diqqət yetirək: “Mədə- niyyət erməni millətinə 37 il bundan əvvəl toxunmuşdur (söhbət 1901-ci ildə olmuşdur). Hörmətli oxucular! Biz sizi erməni mənimsəmələrinin geniş dairəsi və sadəcə, Azərbaycan folklorunun qarət edilməsi faktları ilə tanış etdik. Yaxın keçmişdə məşhur erməni müəlliflərinin bu faktlarla bağlı səslənmiş və erməni dilində çap olunmuş kitablarında çap olunmuş kifayət qədər etirafları və aşıqlamaları misal çəkildi. Və siz başa düşdüyünüz kimi, bütün bu materiallar tərcümə olunmalı, işlən- məli və elmi şəkildə təqdim olunmalıdır. Biz vaxtilə bu missiyanı yerinə yetirmiş professor İ. Abbasova öz minnətdarlığımızı bildirir və K A M R A N İ M A N O V 94 onun “Azərbaycan folkloru XIX əsr erməni mənbələrində” (Bakı, “Elm”, 1977) və “Azərbaycan dastanlarının yayılması və təsir məsə- lələri” (Bakı, AMEA, Folklor İnstitutu, 2007) adlı kitablarını oxucu- ların öhdəsinə buraxırıq. E R M Ə N İ ( Y A D ) E L ( L İ ) N A Ğ I L L A R I 95 §11. “...Mənimsədim”də erməni musiqi plagiatının mənbələri və “inkişafı” haqqında danışılır Hörmətli oxucular! “Gəldim, gördüm,...mənimsədim” silsiləsini davam etdirərək, bu dəfə sizə erməni musiqi plagiatından danışmaq istərdik. Erməni musiqi plagiatı folklor yaradıcılığımızın digər növlə- rinin və Azərbaycan müəllif əsərlərinin mənimsənilməsində olduğu kimi, Azərbaycan torpaqlarına olan iddialarla (bu barədə dəfələrlə qeyd olunmuşdur) sıx şəkildə əlaqəlidir. Hörmətli oxucular, musiqi, bütün zamanlarda bizim mənəvi və cismani həyatımız arasında əlaqəni canlandıran xüsusi bir aləm olmuşdur. O, qəlbdən gəlib qəlbə dolmalıdır. Musiqi “düşüncələri tə- cəssüm etdirmişdir” (Vaqner) və “bəlağətli təfəkkürü oyatmışdır” (Emerson), “fəlsəfədəki müdriklikdən daha yüksək kəşf” gətirmişdir (Bethoven) və “ümumbəşəri dil olmuşdur” (Veber). “Söz qurtardı – musiqi başladı”. Musiqi və poeziya həmişə Azərbaycan mədəniyyə- tinin canı olmuşdur. Qofmillerin çox dəqiq ifadəsinə görə: “mədə- niyyətin canı – canın mədəniyyətidir” və biz azərbaycanlılar da təsa- düfi deyildir ki, bizi ruhlandıran nə varsa, ona qəlb adı veririk. Mu- siqinin bilavasitə emosianal təsirinin böyük gücünü dəyərləndirmək mümkün deyildir. Əlbəttə ki, hər xalqın musiqisi özünəməxsus milli xüsusiyyətləri ilə fərqlənir. Azərbaycan, kökləri əsrlərin dərinliyinə gedib çıxan son dərəcə zəngin folklor ənənələrinə malik olan ölkədir. Və bunların içərisində bəlkə də ən vacib yeri musiqili ənənələrimiz tutur, o ənənələr ki, on- larsız bu günümüzün gələcəyi də yoxdur. Buna görə də bizim üçün musiqi həm mədəniyyət abidəsi, həm də milli bəstəkar sənətinin ye- niləşməsi üçün zəngin əsasdır. İstər qədim mahnı və nəğmələrimiz, lirik bayatılarımız, mərsiyələrimiz, ağılarımız və s., istərsə də son dərəcə gözəl aşıq mahnıları, musiqili-oyun folklorumuz və şübhəsiz ki, xalq musiqimizin zirvəsi olan muğam- bütün bunlar Azərbaycan xalqının zəngin xəzinəsidir. Folklorumuzun instrumental-vokal nü- K A M R A N İ M A N O V 96 munələrinin mətn əsasını xalq poeziyası-bayatı, qoşma, bəzən də gə- raylı üçün xarakterik olan şeir mətnləri təşkil edir. Muğamların poe- tik mətnləri kimi daha çox Şərq ədəbiyyatı klassiklərinin – Nizami, Füzuli, Nəsimi, Xaqani, Vidadi, Vaqif, Vahid, Vurğun, Şəhriyarın və başqalarının qəzəlləri və qəsidələri çıxış edir. İnstrumental- vokal və musiqili - rəqs folklorunun - rast, şur, şüş- tər, bayatı – şirazın ahəng əsası da çox gözəldir. Əlbəttə, mahnıları- mızın xüsusi lirikliyinə görə ən çox oxunanı segahdır. Azərbaycan rəqs musiqisi olduqca rəngarəngdir. Bunlara həm lirik “Vağzalı” və “Uzundərə” qadın rəqslərini, həm “Qazağı”, “Qay- tağı” və “Xançobanı” cəld hərəkətli kişi rəqslərini, həm kollektiv- xor üçün “Yallı” rəqsini, mübariz “Cəngi” rəqsini, həm də ağır “Mirzəyi” və bir çox başqa rəqsləri göstərmək olar. Mahnılarımız kimi rəqslərimiz də xalq bədii təfəkküründə daha çox məşhur olan ahənglərdə: şur, segah, rast və bəzən şüştər və ca- hargah üstündə səslənir. Beləliklə, hörmətli oxucular, ermənilər Azərbaycan xalqının məhz bu musiqi- folklor ənənəsinə də iddia irəli sürməyə çalışırlar. Biz də məhz həmin musiqi oğurluqları barədə söhbət açacağıq. Ondan başlayaq ki, Azərbaycan musiqi folklorunun qavranılması və mənimsənilməsi üzrə iş necə hazırlanır. Xatırladaq ki, Azərbaycan dili XVIII-XIX əsrlərdə millətlər və dövlətlərarası ünsiyyət vasitəsi olduğu kimi, o illərin Azərbaycan musiqisi də Qafqazda əsas təyin- edici mədəni amil olmuşdur. Qeyd edirik, XIX əsrin Azərbaycan dili və musiqisi Cənubi Qaf- qazın ümum-folkloruna çevrilmişdi ki, bu da öz-özlüyündə əlaqələr və qarşılıqlı təsirlər tarixində nadir bir fakt olmuşdur. Bu, Azərbay- cana gələn və öz təəssüratlarını gündəliklərində və mətbuat səhifə- lərində bölüşən səyyahların Azərbaycan musiqi incəsənəti ilə geniş tanışlıq dövrü idi. Misal üçün, rus şərqşünası M. Beryozin 1824-cü il- dəki səyahəti zamanı Bakıda və Abşeron kəndlərində olarkən Azər- baycan musiqisini necə qavraması barədə təəssüratları ilə “Zaqafqa- Yüklə 4,58 Kb. Dostları ilə paylaş:
|