Microsoft Word Kamran Imanov Kitab Designed doc
Yüklə 4,58 Kb. Pdf görüntüsü
|
E R M Ə N İ ( Y A D ) E L ( L İ ) N A Ğ I L L A R I 81 özəlləşdirilməsindən gedəcək. Bu atalar sözünün erməni mənşəli olmasının yeganə arqumenti kimi A. Qanalanyanın “Ermənistan dağ ölkəsidir” fikrinin əsas göstərilməsidir. Elə bu cür “məntiqi” sxemə uyğun olaraq, ancaq Ermənistanın iqlim şəraitinə və faunasına istinad etməklə “Ayı meşədən küsüb, meşənin xəbəri yoxdur”, yaxud “İlan hər yeri əyri gəzsə də, öz yuvasına girərkən düzəlir” Azərbaycan mə- səllərinin mənimsənilməsi “əsaslandırılır”. Belə arqumentlərə nə isə əlavə etmək çətindir, buna baxmayaraq qeyd edək ki, Azərbaycan coğ- rafi və iqlim şəraitinə görə Ermənistanla kifayət qədər oxşardır, üstə- lik də söhbət indiki Ermənistanın yerləşdiyi Qərbi Azərbaycandan gedir. Folklorumuzu “mənimsəyənlər”in bu cür yararsız arqumentləri yumşaq “əsaslandırmalar”la müşayiət olunur, bunlara uyğun olaraq, atalar sözlərinin məzmun oxşarlığı və təqdimat formasının ümumiliyi tarixi, iqtisadi, ictimai və başqa əlaqələrlə, eyni zamanda Azərbaycan və erməni xalqlarının coğrafi yaşayış arealının ümumiliyi ilə izah olu- nur. Misal üçün, E.Arustamyan “Erməni və Azərbaycan atalar sözləri və məsəllərinin ümumi əlamətləri” əsərində onların oxşarlığını məhz belə əsaslandırır. Aşağıdakı açıqlama da ona məxsusdur: Azərbaycan atalar sözü və məsəllərinin çoxu ermənilər tərəfindən ilkin halda, yəni erməni dilinə tərcümə olunmadan istifadə olunur, çünki onların dərin fəlsəfi mahiyyətinin saxlanması bu cür tərcüməyə yol vermir (kursiv bizimdir). Bu barədə biz əvvəlki paraqraflarda yazmışdıq, ancaq burada qeyd etmək lazımdır ki, azərbaycanlılar heç bir erməni atalar sözünü işlətmir, ermənilər isə bizim folklor sərvətlərindən geniş istifadə edir- lər. . Oxşarlıq həmişə ikitərəfli hərəkətdir və əgər bu belə deyilsə, onda oxşarlığı olduğu kimi adlandırmaq yerinə düşər, yəni o, başqa dildən alınmadır. Əvvəllər qeyd etdiyimiz kimi, bu cür alınmanın stimullaş- dırılması, onun sonrakı “erməniləşdirilməsi” heç də təsadüfi deyildir. “Erməni mahnıları” və digər dövri nəşrlərin səhifələrində XIX əsrin axırlarından başlayaraq uzun müddət müntəzəm olaraq Azərbaycan atalar sözləri və məsəlləri Azərbaycan dilində, eyni zamanda paralel olaraq, erməni dilində çap olunurdu və sonra onlar saxlanılmaq üçün erməni arxivlərinə ötürülürdü. K A M R A N İ M A N O V 82 Başqa bir misalda Molla Nəsrəddin lətifələrindən “Eşşəyə inanır, mənə isə yox” “erməni məsəli” baxın necə “əsaslandırılır”. Bunun üçün əvvəlcə ermənilərlə əlaqəsi olmayan bir lətifə söylənilir. Kimsə Nəsrəddindən dəyirmana dən aparmaq üçün onun eşşəyini istəyir. O isə cavab verir ki, onun eşşəyi yoxdur. Elə bu vaxt heyvan arxacın- dan eşşəyin “i-a” anqırtısı eşidilir. Eşşəyi istəyən adam bu diqqətçə- kən səsi eşidəndə deyir ki, Molla onu aldadır və onun eşşəyi vardır. Onda Molla Nəsrəddin cavab verir: “Eşşəyə inanırsan, mənə yox”. Bax beləcə, hörmətli oxucu, “Buanıx, yaxud xarq qavar” ifadə- sinə istinad etsək (toplayanı Beneses, redaktə və nəşr edəni Yer. Malayan, Q.Martinosyan mətbəsi, Tiflis, 1901, erməni dilində), bu erməni məsəli də belə yaranmışdır. Yalnız təəccüb etmək, ya da təəssüflənmək: necə olub ki, Molla Nəsrəddin, yaxud Xoca Nəsrəddin haqqında belə gözəl lətifələri ya- radanların ağlına gəlməyib ki, “eşşəyə inanırsan, mənə yox” kəlamını məsələ çevirsinlər. Və necə oldu ki, məşhur lətifələrin dolaşdığı və bunların müəllif-qəhrəmanlarının doğulduğu etnik mühitdə bu cür məsəl uyğunlaşıb qalmadı? Ermənilər isə bunu bacarmışlar... İndi isə son dövrlərə aid misallara baxaq, bu zaman erməni atalar sözlərinin sayı Azərbaycanın “ermənilşdirilmiş” plagiat surətləri he- sabına “gen-bol” çoxalmışdır. Akademik A.Qanalanyanın 1960-cı ildə Ermənistan EA tərəfin- dən nəşr olunmuş “Erməni atalar sözləri” kitabı (“Armyanskie poslo- vitsı” İzd. AN Armenii, 396 str. na arm. yazıke) qarşımızdadır. Bu kitabdan seçilmiş və erməni dilindən tərcümə edilmiş atalar sözlərin- dən 233-ü mahiyyətcə Azərbaycan atalar sözləridir. Onlardan bəzilərini veririk: “Bir var minə dəyər, min var birə dəyməz” (səh.5); “Meyvəli ağac başını aşağı salır” (səh.5); “Aşağıda otur ki, yuxarıda sənə yer versinlər” (səh.5); “Çox bil, az danış” (səh.5); E R M Ə N İ ( Y A D ) E L ( L İ ) N A Ğ I L L A R I 83 “Üz verdilər, astar istədi” (səh.21); “Nə etsən, qarşına çıxacaq” (səh.122); “Qızım sənə deyim, gəlinim sən bil” (səh.143). Çox maraqlıdır ki, bir çox “erməniləşdirilmiş” atalar sözlərində açar sözlər tərcümə olunmamış, ilkin Azərbaycan orijinalında olduğu kimi saxlanılmışdır (kursiv bizim dir). “Düz danışanın papağı deşik olar” (səh.8); “Yeməyənin malı yeyənə halaldır” (səh.27); “Gah nala vurur, gah mıxa” (səh.103); “Allah sağ əli sol ələ möhtac eləməsin” (səh.142); “Aşığın sözü qurtaranda neylim-neylim deyir” (səh.158); “Dəlləkliyi mənim başımda öyrənir” (səh.163); “Zərin qədrini zərgər bilər” (səh.170); “Para var, çarə var” (səh.243); “Qonaq Allah qonağıdır” (səh.278); “Meşə çaqqalsız olmaz” (səh.231). Aydın səbəbə görə biz mənimsənilmiş atalar sözlərinin hamısını misal çəkmirik və onların şərhini oxucuların öhdəsinə buraxırıq... Ancaq bir neçə il keçir və SSRİ EA, “Nauka” nəşriyyatı, Şərq ədəbiyyatı baş redaksiyası (1967-ci il) rus dilində “Erməni folkloru” (ermənicədən tərcümə) kitabını buraxır. Bu nəşrin tirajı 100 min nüsxə təşkil edir. Paradoksal faktdır ki, göstərilən nəşriyyat L. Qumilevin, yaxud akademik Baskakovun hətta ən məşhur kitablarını 5-10 min nüsxə tirajla buraxmışdır. Bəs bu nəşrin belə kutləvi olma- sının səbəbi nədədir? Sən demə, əvvəllər Qanalanyanın erməniləş- dirdiyi atalar sözlərimiz rus dilinə tərcümə olunmuş, eyni zamanda yeni plagiat nümunələri: “Can de, can eşit”, “Elə et ki, nə kabab yansın, nə də şiş”, “Həsən keçəl və yaxud keçəl Həsən, hamısı bir çey deyilmi?” “Əyri oturaq, düz danışaq”, “Aşığı evə buraxmırıq, o isə soruşur: “Sazı hara qoyum”, “Yağışdan qaçdı-dolunun altına düş- dü” və s. hesabına onların sayı artırılmışdır. Əvəzində A.Salaxyanın bu tirajlanmış plagiata yazdığı müqəddi- mədə göstərilir ki, “erməni xalqının tarixi iki min ildən artıqdır,” K A M R A N İ M A N O V 84 həmçinin xüsusi olaraq qeyd olunur ki, ermənilər bu mənəvi sərvətə görə “müasirləri və gələcək nəsillər qarşısında böyük cavabdehlik və ruh yüksəkliyi ilə öz əsərlərini yaradan insanlara”: “xalq nağılçılarına və erməni aşıq-qusanlara borcludurlar və qəlbləri onlara qarşı dərin rəğbət hissi ilə aşıb-daşır...” Bax beləcə. Biz də bu paraqrafı məsuliyyət hissi ilə başa vur- mağa çalışdıq, müdrik xalq kəlamında deyildiyi kimi, “Qarğadan bülbül olmaz, tülküdən aslan”. Yüklə 4,58 Kb. Dostları ilə paylaş:
|