Microsoft Word k&b 2010 doc
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
edirdi. Bu dövrün Azərbaycanda Yer haqqında elmlər kompleksinin inki- şafı sahəsində ən əhəmiyyətli hadisəsi 1923-cü ildə Azərbaycanda müasir anlamda ilk elmi-tədqiqat müssisəsi-Azərbaycanı Tədqiq və Tətəbbö Cə- miyyətinin yaradılması oldu.Görkəmli yazıçı və maarifçi Ə.Ə. Haq- verdiyevin sədrlik etdiyi bu cəmiyyətdə üç bölmə var idi ki, onlardan biri Təbiyyat bölməsi idi. Yer haqqında elmlər üzrə tədqiqatlar Cəmiyyətin məhz bu bölməsi tərəfindən həyata keçirilirdi. !929-cu ildə həmin cəmiyyətin bazasında Azərbaycan Dövlət Elmi-tədqiqat İnstitutu (Azər- baycan DETİ) yaradıldı. 1932-ci ildə Azərbaycan DETİ-nin əsasında SSRİ Elmlər Akademiyası Zaqafqaziya Filialının Azərbaycan Şöbəsi təş- kil edildi. Şöbəyə R.Axundov rəhbərlik edirdi. Şöbədə 11 bölmə və bir neçə komissiya fəaliyyət göstərirdi. Bu bölmələrdən biri geologiya bölməsi idi. Lakin Azərbaycanda Yer haqqında elmlər üzrə ilk elmi- tədqiqat institutunun-Azərbaycan MEA Geologiya İnstitutunun yaradıl- ması tarixindən bəhs edərkən 1930-cu il əsas götürülür. Azərbaycanda SSRİ EA Azərbaycan Filialının Geologiya İnstitutunun təsis edilməsi ilə Azərbaycanda geologiya sahəsində elmi tədqiqatlarla məşqul olan ilk ayrıca müəssisə işə başladı. Az bir müddət ərzində respublikamızda Yer haqqında elmlər sahəsində planauyğun şəkildə geniş istiqamətdə tədqi- qatlar aparılmağa başladı. Ötən illər ərzində Azərbaycan MEA Geologiya İnstitutunda neft və qaz geologiyası, filizlərin geologiyası, Yer qabığı və üst mantiyanın quruluşunun modelləşdirilməsi, faydalı qazıntıların yeni proqnoz metod- larının işlənməsi, fanerzoy dövrünün stratiqrafiyası və faunası, çökmə və vulkanikçökmə formasiyaları və onların formalaşması qanunauyğunluq- ları kimi istiqamətlərdə nailiyyətlər qazanılmışdır. Hal-hazırda İnstitutda petrologiya və metallogeniya, filiz yataqlarının geokimyası və mineralo- giyası, regional geologiya və tektonika, neft və qaz geologiyası şöbələri, palçıq vulkanizmi, paleontologiya və stratiqrafiya, elmi nailiyyətlərin təsərrüfata tətbiqi bölmələri var. İnstitutun nəzdində həm də H.Zərdabi adına Təbiyyat Tarixi muzeyi və Geoloji muzey də fəaliyyət göstərir. Biz bilirik ki, Azərbaycanda geologiya sahəsində elmi potensial təkcə Milli Elmlər Akademiyasının Geologiya İnstitutu ilə məh- dudlaşmır. Bu institutdan başqa Akademiya sistemində uzun zaman Dərin Neft və Qaz Yataqlarının Nəzəri Problemləri İnstitutu fəaliyyət göstərmişdir ki, 2002-ci ildə həmin institut ləğv edilmiş və onun şöbələri MEA Geologiya İnstitutunun tərkibinə qatılmışıdır. Akademiyadan kənardakı elmi müəssisə və kollektivlərə gəldikdə isə Respublika Ekoloğiya və Təbii Ehtiyatlar Nazirliyini, Azərbaycan Respublikası Döv- lət Neft Şirkətinin geoloji bölmələrini və həmin şirkətin tabeliyində olan Azərbaycan Elmi-Tədqiqat və Layihə Neft İnstitutunu, Azərbaycan El- mi-Tədqiqat Geofizika İnstitutunu, eləcə də BDU-nun geologiya fa- kültəsinin və Azərbaycan Neft Akademiyasının geologiya üzrə kafed- ralarını göstərmək lazımdır. Yer haqqında elmlər kompleksinin ikinci tərkib hissəsi isə coğrafiya elmidir. Onun geologiyadan əsas fərqi ondan ibarətdir ki, əgər geologiya əsasən Yerin təkini, orada baş verən prosesləri öyrənirsə, cografiya yerin səthində baş verən təbii prosesləri tədqiq edir. Bu sahədə isə aparıcı elmi- tədqiqat müəssisəsi Milli Elmlər Akademiyasının Həsən Əliyev adına Coğrafiya İnstitutudur. 1937-ci ildə yaradılmış bu institut elm aləmində həm ölkəmizdə, həm də onun hüdudlarından kənarda yaxşı tanınır. Bun- dan başqa, ölkəmizdə coğrafiya sahəsində tədqiqatlar BDU-nun və res- publikanın bir sıra universitetlərinin coğrafiya fakültələrində də aparılır. Azərbaycanda geoloji tədqiqat müəssisələrinin flaqmanı olan Elmlər Akademiyasının Geologiya İnstitutunda və digər elmi-tədqiqat müəssisə və bölmələrində, elmi-pedaqoji kollektivlərdə çoxsaylı mütə- xəssislər ordusu çalışır. Təbiidir ki, həmin kollektivlər və ayrı-ayrı mütəxəssislər öz peşə vəzifələrini yerinə yetirərkən ən müxtəlif infor- masiyaya tələbat meydana gəlir. Əgər həmin informasiya tələbatını sənəd vasitəsi ilə ödəmək olarsa və tələbatçı belə bir imkandan xəbərdardırsa, bu zaman həmin tələbat sənəd-informasiya tələbatı müstəvisindən biblioqrafik informasiya tələbatı müstəvisinə keçir. Beləliklə, biblioq- rafik informasiya (biblioqrafik tələbatlar) sənəd tələbatlarından meydana çıxır, məzmun baxımından onunla eyniyyət təşkil edir, onun ödənil- məsinə xidmət edir və sənəd tələbatının sadəcə xüsusi, biblioqrafik formada təzahüründən ibarətdir. İnformasiya tələbatı, eləcə də biblioqrafik informasiya tələbatı öz təbiətinə görə obyektiv bir hadisədir və ayrı-ayrı fərdlərin arzularından az asılıdır. Bu tələbatın təzahürü yeni biliklər əldə edilməsi zərurətindən doğur ki, bunsuz da müasir elmin, o cümlədən, geologiyanın qarşısında duran vəzifələrin həll edilməsi qeyri-mümkündür. Mütəxəssis geoloqlar sənəd vasitəsi ilə əks olunan informasiyanı, o cümlədən biblioqrafik informasiyanı həm formal, həm də qeyri-formal (şəxsi ünsiyyət) kanalları vasitəsi əldə edirlər. Müşahidələr göstərir ki, tələbatçı öz informasiya ehtiyacını ilk növbədə qeyri-formal kanallarla ödəməyə çalışır. Bunun üçün o, iş yol- daşlarına müraciət edir. Əgər həmin yolla informasiya əldə etmək müm- kün olmazsa, mütəxəssis formal kanallara-bilavasitə informasiya xidməti ilə məşğul olan struktur bölməsinə (müəssisənin elmi kitabxanasına, elmi-texniki informasiya şöbəsinə, patent şöbəsinə) müraciət edir. Qeyd etmək lazımdır ki, Milli Elmlər Akademiyasının Geologiya İnstitutunda həmin bölmələrin hamısı mövcuddur. Mütəxəssisin sorğusu o zaman meydana çıxır ki, mütəxəssis bu və ya digər məsələnin həlli üçün əlavə biliklərə ehtiyacı olduğunu dərk etsin. Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, bir çox hallarda sorğu mütəxəssisin informasiya tələbatını tam əks etdir- mir. Bu vəziyyət biblioqraf tərəfindən nəzərə alınmalı və real tələbatın üzə çıxarılması üçün mütəxəssislə söhbət vasitəsilə sorğu dəqiqləşdiril- məlidir. Məlumdur ki, biblioqrafik fəaliyyətin optimal təşkili üçün onun hər iki əsas elementi-həm sənədlər, həm də informasiya tələbatçıları dərindən təhlil edilməlidir. Söhbət Yer haqqında elmlərin, o cümlədən geologiya və coğra- fiyanın ilkin sənədlərlə təminatından gedərkən müasir kitabxana işində və biblioqrafik fəaliyyətdə məlum olan sənədlər və onun konkret tipi olan nəşrlərin (çap əsərlərinin) bir çox növləri çox geniş təmsil olunmuş- dur. Məlum standartda öz əksini tapmış elmi nəşrlər, monoqrafiyalar, dissertasiyaların avtoreferatları, elmi konfranslarda edilmiş məruzələrin tezisləri, elmi əsərlər məcmuələri, elmi kütləvi nəşrlər, tədris nəşrləri, dərsliklər, sıra nəşrləri, lüğətlər geologiya üzrə də mövcuddur və geolo- giyanın biblioqrafiyasının obyektini təşkil edir. Azərbaycanda Geologiya İnstitutunun və digər elmi kollektivlərin elmi yaradıcılığının məhsulu olan kitablar, monoqrafiyalar, məqalələr məcmuələri, Azərbaycan MEA Xəbərlərinin Yer haqqında elmlər seriyası, eləcə də tədris ədəbiyyatı həmin obyektə daxildir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Yer haqqında elmlər digər təbiət elmlərindən onunla fərqlənirlər ki, burada sənəd kütləsinin və axının nəzərəçarpacaq hissəsini spesifik sənəd növləri-ən müxtəlif xəritələr, atlaslar, kadastrlar, sxem və diaqram şəklində olan sənədlər təşkil edirlər. Belə sənəd növləri kitabxananın, elmi informasiya şöbəsini katalaq-kartoteka sistemində, soraq-axtarış aparatında xüsusi olaraq əks etdirilir və bununla da həmin sənədlərin istifadəsi üçün daha rahat geniş imkanlar yaranır. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|