Microsoft Word Kitabxana nasl q-Biblioqrafiya jurnal 2009 doc
Yüklə 1,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
132 Sima İSMAYILOVA Biblioqrafiyaşünaslıq kafedrasının baş müəllimi MÜSTƏQİLLİK İLLƏRİNDƏ FOLKLORŞÜNASLIQ BİBLİOQRAFİK MƏNBƏLƏRDƏ Xalqın yaratdığı şifahi yaradıcılıq nümunələri geniş və çoxcəhətlidir. Bu bədii yaradıcılıqda xalq həyatının, mənəviyyatının müxtəlif cəhətləri bədii şəkildə əks olunmuşdur. Ağızda yaranan, kollektivin köməyi ilə cilalanan variantlarda yayılan nəğmə, nağıl, dastanlarımızla yanaşı, bədii təfəkkürün erkən mərhələləri ilə bağlı törəyən inanc, fal, alqış, öyüd, təsəlli, məsəl və b. nümunələr də çox əski çağlardan mövcud olmuşdur. Bədii təfəkkürün bütün bu hikmət dünyası-ağız ədəbiyyatı, xalq yaradıcılığı və yaxud folklor adlandırılmışdır. Yazıya qədərki bu ədəbiyyatın yaranmasından, onun növ, janr və forma xüsusiyyətlərindən, nəzəri qayda və qanunlarından bəhs edən elm sahəsinə folklorşünaslıq deyilir. Folklorşünaslıq nisbətən cavan elm sahəsidir. Onun meydana gəlməsi XIX əsrin ortalarına təsadüf edir. Hər bir xalq milli folklorunu araşdırmaqla özlərinə məxsus milli mədəniyyət tarixini, soy kökünü, yaranmasını, başqa xalqların mədəniyyəti içərisində özünəməxsusluğunu müəyyənləşdirməyi qarşıya məqsəd qoymuşdur. Ayrı-ayrı tədqiqatlarda XIX əsrdə yarandığı göstərilən Azərbaycan folklorşünaslıq məktəbi əslində XX əsrin əvvəllərində formalaşmışdır. XX əsrə qədərki mərhələ isə milli folklorşünaslığın toplanma və nəşrinin başlanğıc mərhələsi olmuşdur. Xalqımızın uzun əsrlər boyu yaratdığı, yaddaşlarda yaşayıb zaman-zaman müxtəlif variantlara saldığı, yaşadıqca cilalanıb gözəlləşən və yüksək mənəvi- əxlaqi dəyərlərə malik zəngin şifahi sərvəti vardır. Bu sərvət qədim dövrlərdən yaranmağa başlamış, müxtəlif ictimai formasiyalara yoldaş olmuş, ayrı-ayrı dünyagörüş və təriqətlərlə təmasda olub bu günümüzə gəlib çatmışdır. 1991-ci ildə Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra, ədəbiyyatşünaslığın digər sahələri kimi Azərbaycan folklorşünaslıq elmi yenidən tədqiq olunmağa başlandı. Müstəqilliyin daimi və əbədi olduğunu elan edən Azərbaycan xalqı bu yolla əzəmətli addımlarla addımladığı kimi, öz milli mədəniyyətini, ədəbiyyat və incəsənətini özünün erkən milli mənəvi dəyərlərini daha ardıcıl olaraq dünya elmi, ictimai fikrinə təqdim edir. XX əsrin sonunda belə böyük tədbirlərdən biri məhz «Kitabi-Dədə Qorqud»la bağlı oldu. 133 1997-ci ilin aprelin 20-də «Kitabi-Dədə Qorqud»un 1300 illik yubileyinin keçirilməsi barədə sərəncam imzalandı. Bu sərəncam «Kitabi-Dədə Qorqud»un və eləcə də milli şifahi sərvətimizin öyrənilməsi sahəsində mühüm tarixi sənəd oldu. «Kitabi-Dədə Qorqud»un dünya miqyasında tanınmasında 2000-ci il aprelin 1-də keçirilən yubileyin türk xalqlarının böyük ənənəvi bayramına çevrilməsində eposla bağlı YUNESKO xətti ilə tədbirlərin həyata keçirilməsində bu sərəncamın böyük rolu oldu. Yubiley ərəfəsində «Kitabi-Dədə Qorqud»la bağlı onlarla dəyərli əsərlər nəşr edildi. Tanınmış Qorqudşünaslardan Şamil Cəmşidovun, Flora Əlimirzəyevanın, Nizami Cəfərovun, Kamal Abdullanın, Oruc Əliyevin, Bəhlul Abdullanın, Xalid Əlimirzəyevin monoqrafiyaları işıq üzü gördü. «Kitabi-Dədə Qorqud»un Universitetdə tədqiqi» adlı biblioqrafik göstərici tərtib olunmuşdur ( Tərtib edənlər: Ş.Tahirqızı, S.Sadıqova). XX əsrin sonu folklorşünaslığın yeni mərhələyə yüksəlişi folklor tədqiqatçılarının daha aktual problemlərin ön plana çəkilməsi, yeni folklor mərkəzlərinin, elmi-tədqiqat laboratoriyalarının yaranması, milli kökə güclü qayıdışla bağlı olmuşdur. 1989-cu ildə BDU-da Folklor kafedrası yaradıldı. Folklorşünaslığın inkişafında, gənc kadrların yetişməsində, yeni- yeni toplama və tədqiqat işlərinin aparılmasında Folklor kafedrası mühüm rol oynayır. Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində açılması, ədəbiyyatşünas alim, AMEA-nın müxbir üzvü Y.Qarayevin təşəbbüsü ilə Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu nəzdində Folklor mərkəzinin fəaliyyətə başlaması respublikada folklor və folklorşünaslıq məsələlərinin öyrənilməsinə diqqətin artırılmasına səbəb oldu. AMEA-nın Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunda «Şifahi xalq ədəbiyyatına dair tədqiqlər», BDU-nun Folklor kafedrasında çap olunan «Folklorşünaslıq məsələləri» məcmuələri folklor irsinin öyrənilməsinə mühüm kömək oldu. Folklor işinə kömək göstərən radioda «Bulaq» verilişlərinin genişlənməsi, burada xüsusi şöbənin açılması, respublika televiziyasında «Xalq yaradıcılığı» baş redaksiyasının (1999) yaradılması bu sahədə mühüm hadisələr idi. Müasir Azərbaycan filoloji fikrinin tanınmış nümayəndələrindən olan Nizami Xudiyevin milli folklorumuzun toplanma və təbliğinə, qızıl fondlara salınıb gələcək nəsillər üçün qorunub saxlanılmasında çox böyük xidməti oldu. O, Azərbaycan şifahi dili, onun müxtəlif dövrlərdəki inkişaf xüsusiyyətləri, mif, nağıl, epos düşüncəsi, onların qarşılıqlı əlaqəsi, türkün tarixi taleyi, bu gün yaşadığı ərazidə məskunlaşma məsələləri kimi mühüm problemləri son illərdə araşdırmalara cəlb etmişdir. Azərbaycan folklorşünaslarının yeni nəslinə mənsub olan Ramazan Qafarlı son illərdə elmi- pedaqoji fəaliyyətini nəzəri və təcrübi aspektdə davam etdirir. O, ən az işlənmiş sahə olan uşaq folkloru, mifologiya, nağıl, əfsanə, Yüklə 1,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|