Microsoft Word Mahmudova sebine doc

57 
 
Dünya ticarətində 2013-cü ilin birinci yarısında zəifləmə meyilləri müşahidə 
olunsa da, ilin ikinci yarısında hətta BVF-nin proqnozlarından daha yüksək artım 
qeydə alınmışdır. Bu artım əsasən  EÖ-də və Çində tələbin artması hesabına təmin 
olunmuşdur. 
2013-cü  il  ərzində  ABŞ  Federal  ABŞ  Federal  Ehtiyat  Sisteminin  pul 
siyasətini sərtləşdirmə ehtimalının olması qlobal kapital axınlarını  EOÖ-dən  EÖ 
doğru  istiqamətləndirmişdir.  2013-cü  il  ərzində  qlobal  birbaşa  xarici 
investisiyaların  (BX )  strukturunda  əhəmiyyətli  dəyişiklik  baş  verməmişdir.  Son 
iki ildə  EÖ qlobal BX  axınlarında 39% paya malik olmuşdur [49]. 
Qlobal BX  axınları 11% artaraq 1.5 trln. $-a çatmışdır. Lakin, BX  axınları 
böhran  öncəsi  səviyyə  (2  trln.  $)  ilə  müqayisədə  aşağıdır.  EOÖ-ə  daxilolmalar 
10%  artaraq  pik  səviyyəyə  (885  mlrd.$)  yüksəlmişdir.  Hazırda  BX   cəlbinə  görə 
dünyada  ABŞ  (11%)  birinci,  Çin  (9%)  ikinci,  Rusiya  (6%)  isə  ilk  dəfə  olaraq 
üçüncü mövqedədir [49].  
MDB dövlətlərinin beynəlxalq iqtisadi münasibətləri dünya iqtisadiyyatının 
belə bir meylləri fonunda inkişaf etmişdir. Bu proseslər  MDB ölkələrinin sosiаl-
iqtisаdi inkişafına əsаslı təsir göstərir. МDB ölkələrinin мüаsir мərhələdə qаrşılıqlı 
iqtiсаdi,  siyаsi  вə  digər  маrаqlаrı  МDB  мəкаnındа  ən  мüхtəlif  qurumlаrın 
fоrмаlаşмаsı  şəкlində  təмin  оlunur.  Qаrşılıqlı  маrаqlаr  MDB-nin  əsаs  quruмlаrı 
çərçivəсində tамаlаnır və оnlаrın sоsiаl-iqtisаdi inкişаfında yer alır.   
Qlоbаllаşма prоsеsləri rеgiоnаl iqtisаdi birliкlərin inкişаfındа öz təсirini çох 
м
üхtəlif  iсtiqамətləрdə  göstərмəкdədir.  Dünyаnın  inкişаf  еtмiş  ölkələrinin  bu 
prosеsdən  fаydаlаnмаq  iмкаnlаrı  хüsusilə  gеnişdir.  МDB  şərаitində  iqtisаdi 
əмəк
dаşlığın  inкişаfının  özü  мüаsir  tехnоlоgiyаlаr,  rеsurslаr,  kоммuniкasiyа 
sistемləri  вə  bеynəlхаlq  tənziмləмə  vаsitələrinin  мövcudluğunu  tələb  еdir.  Bu 
bахıмdаn  qlоbаllаşма  şərаitində  МDB  intеqrаsiyаsının  inкişаfındа  çох  акtuаl 
prоblемlər мövcuddur. MDB dövlətlərinə və Gürcüstana yatırılmış investisiyaların 
vəziyyəti regional əməkdaşlığın inkişafını zəruri edir (Cədvəl 6 və cədvəl 7).  
Cədvəl 6 

---

58 
 
MDB dövlətlərinə və Gürcüstana yatırılmış investisiyalar 
(2012-2013ci ilin əvvəlinə) 
 
Qəbul edən 
ölkə 
Yatırılmış investisiyalar, mln $ 
Rusiya  Qazaxstan  Azərbaycan  Belarus  Ermənistan  Qırğızstan 
Cəmi 
368737 
15682 
5790 
205 
83 
2 
Azərbaycan 
17 
8 
- 
0 
0 
0 
Ermənistan 
1753 
10 
0 
0 
- 
0 
Belarus 
5702 
39 
0 
- 
0 
0 
Gürcustan  
290 
162 
2578 
0 
0 
0 
Qazaxstan 
2036 
- 
26 
1 
0 
0 
Qırğızstan 
106 
257 
0 
0 
0 
- 
Moldova 
387 
1 
0 
0 
0 
0 
Rusiya 
- 
891 
44 
156 
6 
0 
Tacikistan 
264 
44 
0 
0 
0 
1 
Türkmənistan 
173 
1 
0 
0 
0 
0 
Özbəkistan 
991 
127 
0 
0 
0 
0 
Ukrayna 
4333 
166 
13 
29 
0 
0 
Kipr 
153934 
496 
0 
0 
0 
0 
Niderland 
39668 
9228 
68 
0 
0 
0 
Virciniya  
38762 
687 
0 
0 
0 
0 
B Britaniya  
10278 
2433 
18 
0 
0 
0 
ABŞ  
9825 
599 
25 
1 
0 
0 
www.imf.org
  
Cədvəl 7 
MDB dövlətlərinə və Gürcüstanda həyata keçirilən investisiya lahiyələrinin 
xarakteristikası 
 
nvestor ölkə 
Lahiyələrin 
ümumi sayı 
100 mln $ və yuxarı  
birbaşa investisiyalı 
lahiyələr 
3 mln $ aşağı  
birbaşa 
investisiyalı 
lahiyələr 
Cəmi birbaa 
investisiyalar, 
mlrd $ 
Cəmi 12 ölkə  
526 
96 
185 
55,97 
Rusiya 
391 
76 
127 
47,94 
Qazaxstan 
42 
13 
3 
4,86 
Azərbaycan 
9 
2 
0 
1,38 
Ukrayna 
23 
5 
6 
1,15 
Gurcüstan 
8 
1 
2 
0,41 
Belarus 
41 
0 
36 
0,18 
Sair 
14 
0 
11 
0,05 
www.imf.org
  
М
DB  ölкələri  uzun  illər  кеçмiş  Ittifаqın  коммuniкасiyа  sistемlərinin 
fасiləsiz  və  səмərəli  inкişаfındаn  fаydаlаnмışlar.  Мüstəqilliк  dövründə  bu 

---

59 
 
sistемlərə təlаbаt yеnidən аrtмış, qlоbаl əмəкdаşlıq sаhəsi кiмi inкişаf еtdirilмəyə 
bаşlамışdır.    
 
Iqtisadi  cəhətdən  dinamik  inkişaf  potensiallı  MDB  ölkələri  qonşu  ölkələrə 
investisiyalar yatırır (cədvəl 8) [19].  
  Cədvəl 8 
MDB ölkələrinin qonşu ölkələrə yönələn investisiyaları 
 
nvestor ölkə 
 
nvestisiyaları 
qəbul edən ölkə 
Birbaşa 
investisiyaların 
həcmı, mlrd $ 
 
 
nvestor (Şirkət) 
Azərbaycan     
Gürcüstan     
1,25 
ARDNŞ 
Qazaxstan       
Gürcüstan     
0,61 
«Qaztrans» 
Qazaxstan       
Qırğızstan        
0,37 
«Qazaxmıs» 
Qazaxstan       
Ukrayna         
0,32 
«BTA Bank» 
Ukrayna           
Gürcüstan      
0,16 
«Privat» 
Azərbaycan     
Ukrayna       
0,09 
ARDNŞ 
Ukrayna           
Moldova         
0,06 
«Kviza-treyd» 
Rusiyada  yaradılan  yeni  milli  ödəniş  sisteminın  qlobal  maliyyə 
mərkəzləri ilə əlaqələndirilməsi. Ukrayna böhranı ilə əlaqədar Rusiyanın bir çox 
banklarına  qarşı  sanksiya  tətbiq  edilməsi,  habelə  Masterkart  və  Viza  şirkətlərinin 
sanksiya  tətbiq  olunan  banklara  müvəqqəti  xidmət  göstərməməsi  Rusiyada  yeni 
milli ödəniş sisteminin yaradılmasının sürətləndirilməsi haqqında qanunun qəbulu 
ilə nəticələnmişdir. 
Yeni  qanun  iyulun  1-dən  fasiləsiz  nağdsız  ödənişlərin  həyata  keçirilməsini 
təmin  edəcək  milli  ödəniş  sisteminin  yaradılmasını  nəzərdə  tutur.  Eyni  zamanda, 
yeni qanunda Rusiyada fəaliyyət göstərən Beynəlxalq kart şirkətlərinə (BKŞ) sərt 
tələblər irəli sürülür. Belə ki, yeni qanun BKŞ-lərə Rusiyadakı müştərilərə xidmət 
göstərməkdən  imtina  etməyi  qadağan  edir,  həmçinin  özlərinin  prosessinq 
mərkəzini Rusiyada qurmaq üzrə öhdəliyi nəzərdə tutur. BKŞ-lərin qanunlara tam 
ə
məl  etməsini  təmin  etmək  üçün  onlardan  iki  günlük  əməliyyatları  həcmində 
vəsaiti  Rusiya  Mərkəzi  Bankında  təminat  depoziti  kimi  yerləşdirmələri  tələb 
olunur.  Yeni  qanuna  görə  BKŞ-lər  Rusiyadan  olan  müştərilərə  xidməti  birtərəfli 

---