Microsoft Word Maqistr dissertasiya isi Fuad Memmedli doc
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
23
cəmiyyətin ən varlı və kasıblar təbəqəsinə parçalanmasına, sosial gərginliyin artmasına səbəb ola bilər. Digər iqtisadçılar, məsələn M.Fridman, Dj.Xiks və başqaları isə əksinə iqtisadi proseslərə dövlətin müdaxiləsinin yolverilməz olduğunu söyləyirlər. Onlar hesab edirlər ki, biznes fəaliyyəti ilə məşğul olan firmanın əsas funksiyası tələb olunan məhsulun buraxılışı və mənfəətin alınmasıdır. Yalnız dövlətin müdaxiləsindən azad iqtisadi münasibətlər istehsalın səmərəliliyinin yüksəldilməsini və demokratik cəmiyyətin inkişafını təmin edir. Real iqtisadi proseslər isə axırıncı nöqteyi-nəzərə yol vermir. qtisadi münasibətlərin inkişafı təkcə xüsusi kapitalın nəzarəti altında gedə bilməz, bu prosesdə dövlət, fəhlələrin həmkarlar ittifaqı, istehlakçılar qrupu və başqa ictimai təşkilatlar iştirak etməlidirlər. Hazırda elə bir ölkə yoxdur ki, iqtisadiyyatın inkişafının idarə edilməsində, maliyyə fəaliyyətinin tənzimlənməsində, uçot stavkalarına nəzarətdə dövlətin bu və ya digər dərəcədə rolu hiss edilməsin. Obyekt-məqsədli yanaşmanın əsasını idarəetmə obyektlərinin strukturi- zasiyası təşkil edir, yəni məntiqi sual yaranır: «Maliyyə meneceri nəyi idarə etməlidir?». Prosedur-məqsədli yanaşma maliyyə menecmentinin prosedurlarının strukturizasiyasına əsaslanır, yəni məntiqi sual yaranır: «Müəssisənin fəaliyyətinin ə sas məqsədinə nail olunması üzrə tədbirlər sistemində hansı əsas prosedurları maliyyə meneceri yerinə yetirməlidir?». Obyekt-prosedur yanaşması maliyyə menecerinin fəaliyyətinin statik və dinamik aspektlərinin birləşdirilməsi hesabına yuxarıda deyilənləri sintez edir. Burada məntiq aydındır və ona əsaslanır ki, birinci və ikinci yanaşmalarda zəif cəhətlərin olması istisna deyil. Maliyyənin idarə edilməsinin nəzəriyyəsi və praktikası sahəsində baxılan yanaşmalar ingiltərə-amerika məktəbinin din nümayəndələrinin ideyalarına ə saslanır. Məqsədi pul axınlarını optimallaşdırmaq olan maliyyənin idarə edilməsi sisteminə ikisəviyyəli model kimi baxmaq məqsədəuyğundur: 24
− makrosəviyyə – dövlətin və yerli idarəetmə orqanlarının maliyyələrinin idarə edilməsi; − mikrosəviyyə – təsərrüfat subyektlərinin maliyyələrinin idarə edilməsi. Makrosəviyyədə maliyyənin idarə edilməsinin əsas vəzifəsi dövlət və bələdiyyə büdcələri və kreditlərini idarə etmək, monitar və fiskal siyasəti hə-yata keçirməkdir. Makrosəviyyədə maliyyənin idarə edilməsinin məntiqi və prinsipləri sahibkarlıq sektorunun, yəni təsərrüfat subyektlərinin maliyyəsi-nin idarə edilməsində baza parametrlərini və məhdudiyyətləri müəyyənləş-dirirlər. Bununla belə istənilən müəssisə bəzi sistemləri, təsərrüfat subyekt-lərinin maliyyəsinin idarə olunması sisteminin konseptual əsasları kimi təsnifləşdirilən müəyyən standartlar və qaydaların nəzəri ümumiləşdirilməsi üzrə həyata keçirilən maliyyənin idarə olunmasını ifadə edir. Sözsüz ki, təsərrüfat subyektləri çoxlu parametrlərinə: fəaliyyət növlərinə, müəssisənin ölçüsünə, aktivlərin strukturuna, maliyyə strukturuna və s. görə fərqlənirlər ki, bu da hər bir konkret müəssisədə maliyyənin idarə edilməsi sisteminə bilavasitə təsir edir, lakin onun fəaliyyət məntiqi variantsız olaraq qalır. Məhz bu məntiqin təsviri elmi istiqamət kimi maliyyə menecmentinin məzmununu zənginləşdirir; bununla belə onun digər tərəfi – maliyyənin idarə edilməsinin metod və üsullarının praktiki realizasiyası mövcuddur. Başqa sözlə, maliyyə menecmentini həm elmi, həm də praktiki aspektdən xarakterizə etmək olar. Birinci halda söhbət bu elmi istiqamətin konseptual əsaslarının təsviri, ikinci halda isə təsərrüfat subyektinin maliyyəsinin idarə edilməsinin konkret metod və üsulları barədə gedir. Maliyyə menecmentinin mahiyyəti mümkün nəticənin alınması məqsədilə maliyyə axınlarını optimallaşdırmaqdan ibarətdir. Çoxlu axınların, xüsusilə müəssisəyə kənardan daxil olanların rəqs etməsi, bir qayda olaraq, maliyyə müqavilələri şəklində tərtib olunmuş bəzi maliyyə münasibətlərinin qurulmasının nəticəsidir. Axının iki əsas xarakteristikası olur: axının əvvəli, yəni maliyyə resursları haradan alınmışdır; axının sonu, yəni bu resurs hara yatırılıb. Bundan başqa, nəqədərki axınların çoxluğu və qarşılıqlı əvəz olunması vardır, maliyyə 25
menecmenti çərçivəsində həm yaranma mənbələri üzrə, həm də investisiyalaşdırma variantları üzrə axınların optimal stukturu barədə məsələ ortaya qoyulur. Beləliklə, maliyyə menecmenti maliyyə mexanizmləri, resurslar, maliyyələşmə mənbələri, maliyyə nəticələri, cari pul axınları kimi baza elementlərinə ayrılır. Məlum olduğu kimi, elm həqiqət haqqında obyektiv biliklərin formalaşması və nəzəri cəhətdən sistemləşdirilməsi üçün insanın fəaliyyət sferasını ifadə edir. Təsərrüfat subyektlərinin maliyyə fəaliyyətinə həmçinin bu subyektin xüsusiyyətlərinə münasibət üzrə variantlaşmış müəyyən qanunauyğunluqlar xasdır. Maliyyə menecmenti çərçivəsində həmin qanunauyğunluqlar sistemləşdirilir və buna görə də maliyyə menecmenti öz kateqoriya aparatı və alətləri olan müstəqil elmi istiqaməti ifadə edir. Maliyyə menecmentinin konseptual əsasları dedikdə əhatə olunan siyasi- iqtisadi mühit kontekstində təsərrüfat subyektinin maliyyə fəaliyyətinin idarə edilməsi sisteminin fəaliyyət məntiqi, strukturu və prinsiplərini müəyyənləşdirən nəzəri biliklərin məcmusu başa düşülür. Maliyyə menecmentinin konseptual əsaslarını (CFjm) qarşılıqlı əlaqəli səkkiz elementlərdən ibarət olan model şəklində təqdim etmək məqsədəuyğundur
CFjm = {S1, OT, SC, BC, FP, MM, SS}, harada, S1 – iştirakçıların maraqları; OT – maliyyənin idarə edilməsi sisteminin məqsədlərinin ierarxiyası; SC – kateqoriya sistemi; BC – baza (fundamental) konsepsiya sistemi; FP – maliyyə prosesləri; MM – elmi-praktiki instrumentariya (metodlar, modellər, üsullar və
alətlər); FM – maliyyə mexanizmləri; SS – təminedici altsistemləri. ş tirakçıların maraqları. Təsərrüfat subyekti insan amilinin mütləq və üstün iştirakı ilə resursların məcmusu kimi müəyyən edilən sosial-iqtisadi sistemi ifadə Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|