Microsoft Word milli inkishaf doc
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
ƏL İ H ƏS ƏNOV 12 lərdə təsnif olunmasına baxmayaraq, onun təminatı fikrimizcə, qlobal miqyaslı vahid iyerarxik təhlükəsizlik sisteminin fəaliy- yət göstərməsini tələb edir. Lakin etibarlı təhlükəsizliyin təmin edilməsinə nail olmaq üçün bu sistem beynəlxalq, regional və milli səciyyəsindən asılı olmayaraq, hər bir səviyyənin özünə- məxsus xüsusiyyətlərini, təhlükə mənbələrini, vasitələrini və mexanizmlərini nəzərə almaqla fəaliyyət göstərməlidir. Müasir beynəlxalq təhlükəsizlik sisteminin bu cəhətlərini və xüsusiy- yətlərini nəzərə alaraq, Azərbaycanın milli inkişaf və təhlükə- sizlik siyasətinin beynəlxalq, regional və milli səviyyələrinin əsas cəhətlərini, hər səviyyə üzrə hədəflərini, prioritetlərini və istiqamətlərini müəyyənləşdirmək vəzifəsi müasir dövrdə xüsusi aktuallıq və əhəmiyyət daşıyır. Azərbaycanın milli, regional və beynəlxalq təhlükəsizliyin bərqərar olunmasına yönəlmiş xarici siyasət strategiyasının əsas vəzifələrindən biri ölkənin dinc şəraitdə inkişafı, suveren dövlət hüquqlarının qorunması, dünya birliyi və beynəlxalq münasibətlərin subyektləri ilə qarşılıqlı əlaqələrinin yaradıl- ması və milli maraqlarının təmin edilməsindən ibarətdir. Müstəqil dövlət olaraq hər bir ölkənin dünya birliyində tutduğu mövqe və qazandığı nüfuz onun beynəlxalq, regional və milli səviyyələrdə reallaşdırdığı təhlükəsizlik siyasətinin çevikliyin- dən və səmərəliliyindən asılı olur. Buna görə də ölkənin milli təhlükəsizliyinin bütün səviyyələrdə təmin olunması ilə bağlı xarici siyasət fəaliyyətinin öyrənilməsi, qarşıda dayanan məq- səd və vəzifələrin elmi-konseptual baxımdan araşdırılması Azərbaycan siyasətşünaslığında xüsusi aktuallıq kəsb edir. Azərbaycanın Avropa və Asiyanın nəqliyyat-kommunika- siya xətlərinin kəsişmə nöqtəsində, geosiyasi, hərbi-geostrateji AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ MİLLİ İNKİŞAF VƏ TƏHLÜKƏSİZLİK SİYASƏTİNIN ƏSASLARI 13 və geoiqtisadi cəhətdən əhəmiyyət kəsb edən, enerji qaynaqları ilə zəngin məkanda – Avrasiyada yerləşməsi onun milli inkişa- fına, beynəlxalq, regional və milli təhlükəsizlik siyasətinin əsas vəzifələri, istiqamətləri və mexanizmlərinin müəyyənləşməsinə həlledici təsir göstərir. Bununla bağlı, həm də Xəzər hövzəsi və Cənubi Qafqazın hərbi-strateji və təhlükəsizlik sisteminin formalaşmasında Azərbaycanın yürütdüyü milli, regional və beynəlxalq təhlükəsizlik siyasəti xüsusi rol oynayır. Məlumdur ki, bu istiqamətdə həyata keçirilən milli siyasətin əsas istiqa- mətlərindən biri ölkənin regionda gedən əksər geosiyasi və geoiqtisadi proseslərdə fəal iştirakının təmin edilməsi və bütün sahələr üzrə milli maraqlarının qorunmasıdır. Son iki əsrə ya- xın müddət ərzində Cənubi Qafqaz və Xəzər hövzəsi Rusiya- nın geosiyasi təsiri və nəzarəti altında olmuş, bu ölkə üçün xüsusi hərbi-geostrateji əhəmiyyət daşımışdır. Sovet İttifaqının dağılmasından sonra Cənubi Qafqaz və Xəzər hövzəsində nisbi “geosiyasi boşluğun” yaranması bu məkanda bir müddət etnik separatizmə, milli qarşıdurmalara və dezinteqrasiya prosesləri- nə təkan vermişdir. Bu regiona nəzarət Avrasiyanın daha geniş ərazilərini təsir dairəsində saxlamağa imkan verdiyindən, Cənubi Qafqaz və Xəzər-Qara dəniz hövzəsi müxtəlif bey- nəlxalq “güclərin”, böyük dövlətlərin geosiyasi, geoiqtisadi və hərbi-geostrateji maraqlarının kəsişdiyi məkana çevrilmişdir. Bundan başqa, Xəzər-Qara dəniz hövzəsi və Cənubi Qafqaz həm də transkontinental enerji, nəqliyyat-kommunikasiya əla- qələndiricisi və beynəlxalq enerji təhlükəsizliyi sisteminin tə- siredici mərkəzlərindən biri kimi çıxış etməyə başlamışdır. Hazırda regionda hərbi-geostrateji, enerji, geoiqtisadi, diplo- matik və s. sahəsində iki əsas ölkə – Rusiya və ABŞ; bir neçə ƏL İ H ƏS ƏNOV 14 digər geosiyasi aktor- Avropa Birliyi, regionun və dünyanın böyük ölkələri və s. öz milli maraqlarını reallaşdırmağa çalışır. Odur ki, bu məkanda hərbi-geostrateji güclərin təsnifatının aparılması, təhlükəsizlik mühitinin formalaşmasına, hər bir dövlətin milli təhlükəsizlik siyasətinə təsir göstərən amillərin, regionda maraqları olan dövlətlərin və beynəlxalq güclərin hərbi, enerji, informasiya və iqtisadi təhlükəsizlik strategiyala- rının, geosiyasi proseslərin mümkün inkişaf ssenarilərinin araş- dırılması elmi-nəzəri və praktiki cəhətdən getdikcə aktuallaşır və əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycanın milli inkişaf və təhlükəsizlik siyasətinin başlıca məqsədlərindən birini ölkənin pozulmuş ərazi bütövlü- yünü bərpa etmək, Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə nail olmaq, Cənubi Qafqazda davamlı sülh yaratmaq və s. təşkil edir. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli və bölgədə sülhə nail olunması təkcə Azərbaycanın milli inkişafının və təhlükəsizliyinin yolunu açmır, həm də bütöv regionun sosial-iqtisadi inkişafına, dünyada etibarlı sülhün və təhlükəsizliyin möhkəmlənməsinə təsir göstərir. Buna görə də Azərbaycan Respublikası Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin bey- nəlxalq hüququn verdiyi imkanlar çərçivəsində aradan qaldırıl- ması üçün fəal və ardıcıl siyasət aparır. Münaqişənin əsl ma- hiyyətinin beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətinə çatdırılması, er- mənilərin işğalçılıq siyasətinin ifşa edilməsi, ATƏT-in Buda- peşt və Lissabon sammitlərində onun həlli prinsipləri və mexa- nizmləri ilə bağlı beynəlxalq sənədlərin qəbul edilməsi, BMT, ATƏT, İslam Konfransı Təşkilatı (2011-ci ildən İslam Əmək- daşlıq Təşkilatı- Ə.H.), Avropa Şurası və Avropa Parlamenti kimi təşkilatların problemin həllinə aid qətnamələrinin, çağırış- AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ MİLLİ İNKİŞAF VƏ TƏHLÜKƏSİZLİK SİYASƏTİNIN ƏSASLARI 15 ları və müvafiq qərarlarının verilməsi və s. həmin fəal siyasətin nəticəsi kimi dəyərləndirilə bilər. Lakin, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi: Ermənistan tərəfindən Azər- baycanın ərazilərinin işğal edilməsi faktı Azərbaycanın milli maraqları əleyhinə yönəlmiş akt olmaqla yanaşı, həm də bütün bölgədə sülhə və sabitliyə qarşı ən ciddi təhlükə olaraq qalır. İyirmi ildən çox vaxt keçməsinə baxmayaraq, Ermənistan hələ də Azərbaycanın işğal altında olan torpaqlarının qeyd-şərtsiz boşaldılması haqqında BMT qətnamələrininin heç birinə məhəl qoymur, öz işğalçı siyasətini, danışıqlar prosesində qeyri- konstruktiv mövqeyini davam etdirir ki, bu da Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllini yubadır. 2 Göründüyü kimi, Ermənistan- Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin doğurduğu milli və regional vəziyyətin öyrənilməsi, yaranmış problemlərin həl- li yolları və perspektivlərinin araşdırılması həm Azərbaycanın milli inkişaf və təhlükəsizliyi, həm də regional və beynəlxalq sülhün, təhlükəsizliyin təmin olunması kontekstində xüsusi aktuallıq kəsb edir. Məlumdur ki, hər bir dövlətin milli inkişaf strategiyasında onun siyasi, iqtisadi, hərbi, sərhəd, enerji, nəqliyyat, ərzaq, in- formasiya, ekologiya və digər həyati sahələrinin təhlükəsizlik tələbləri də öz əksini tapır. Göstərilən sahələrdə elmi-nəzəri cəhətdən dövlətin rəsmi təhlükəsizlik siyasətinin əsas prinsip- lərinin, məqsəd və vəzifələrinin, rastlaşdığı problemlərin araş- dırılması və qiymətləndirilməsi, müvafiq elmi-praktiki tövsiyə- lərin verilməsi Azərbaycan siyasətşünaslığının qarşısında du- ran ən vacib məsələlərdən biridir. Çünki, hər bir ölkədə yürü- 2 Bax: İlham Əliyev. Koreya Respublikasının “Diplomacy” jurnalına müsa- hibəsi // “Azərbaycan” qəz., 25 aprel 2012. N89.s.2. Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|