518
-balanslaşdırma
öz
məzmununda
harmoniya
və
disharmoniya, simmetriya və asimmetriya hallarını birləşdirən,
cəmləşdirən bir məzmundur və formadır;
-balanslaşdırma nizamlama, bu baxımdan sistemlər
daxilində tərəflər arasında ortaq məqamlara gəlmə vəziyyətidir;
-balanslaşdırma
koordinatlar
üzrə
tərəflərin
ortaq
vəziyyətə gəlməsidir;
-balanslaşdırma
məzmun
və
tərkib
baxımından
çoxçalarlıqdan yaranan bir vəziyyətdir;
-balanslaşdırma həm də disbalanslılıqdan, fərqlilikdən
meydana gələn vəziyyətdir;
-balanslaşdırma koordinasiya amillərindən meydana
gələn bir vəziyyətdir və s.
519
Qrafiklər bölməsi
Bərabər və qeyri-bərabər sistemlərin
mövcudluğunu əks etdirən sxem
Qrafik 1
1
2
3
4
A sistemi
B sistemi
2
3
4
5
6
7
1
Burada A sistemi dörd bərabər yarımstrukturdan ibarətdir. Bu sistem bərabər hissələrdən əmələ
gəlib. 1, 2, 3, 4 yarımhissələr bir-birinə bərabərdir. B sistemi isə yeddi ədəd qeyri-bərabər və
bərabər hissələrdən formalaşıb. Burada 1 və 2 yarımsistemlər bərabər qalanaları isə qeyri-
bərabərdirlər. Beş ədəd qeyri-bərabərlik birləşərək iki ədəd bərabərliyi əmələ gətirir. Yəni 1t (t-
tərkib hissə)+2t=3t+4t+5t+6t+7t
A sistemi o halda B sisteminə tam bərabər ola bilər ki, hər iki sistemin tutumu, qüvvəsi, gücü,
mexanizmisi, həmçinin tərkib hissələrin birləşmiş cəmləri bərabər olsun. Bu halda As (s-sistem)
=Bs. Lakin tam bərabərlik olmaya bilər. Yəni hər iki sistemin hissələrinin forma və məzmunları
arasında, bölgülər arasında qeyri-bərabərlik (məzmun baxımından) olarsa tam tərkib bərabərliyi
olmaya bilər. Burada zahiri bərabərlik ola bilər. Məsələn, iki ədəd eyni ölçülü (zahirən) su
çəninin birinin daxili kəsmələri, hissələri arasında işlənən material su çənini ağırlaşdıra, lakin
su tutumunu azalda bilər. Burada tərkib hissələrin müxtəlifliyi, işlənən material baxımından
fərqlər yarana bilər. Lakin xarici ölçülər eyni ola bilər. Burada bərabərlik gözə çarpır. Buradan
belə bir məntiq nəticə əldə edilə bilər ki, daxili fərqlər zahiri bərabərlikləri əmələ gətirə bilər. A
sistemi B sisteminə dalğalı bərabərlik əsasında tarazdır.
Гейри-бярабярликлярдян бярабярликляр ямяля эяля билир. Мясялян, А системинин 4 тяркиб
структуруну чохлу сайда бярабяр вя гейри-бярабяр щиссяляря бюлмяк мцмкцндцр. Бу
щисялярин бирляшмясиндян 4 адланан тяркиб щисся йарана билир. 1 адланан тяркиб щиссяни ися
бярабяр щиссяляря бюлмяк мцмкцндцр. Бярабяр щиссялярдян 1 адланан йарымструктур
йарана билир. Бурадан беля бир мянтиги нятижяйя эялмяк олар ки, ики йармструктурун
бярабярлийи онларын щяр биринин фяргли щиссяляря бюлцнмясиндян йарана билир. Таразлыг бярабяр
вя гейри-бярабяр щиссялярин бирляшмясиндян йаранан мязмун вя формадыр, тязащцрдцр.
A1=1+2; A2=2+4; A4=1+3; A3=3+4; A2=2+4. Burada A3=A2
B1=2+3+4; B4=1+2; B3=1+5+6+7; B2=3+4+5+6+7
A4=B4; A2=B2 bu ümumi sahə bərabərliyidir. Həmçinin A2
kv.metrilik ərazidə tikilən 3 otaqlı mənzilin otaqlarının daxili sahələrinin cəmi 70 kv. metr olmaya bilər.
Arakəsmə divarlar bu ərazidə öz paylarını tuturlar. Ümumiyyətlə sistemlərdə də daxili bərabərlik zahiri
bərabərliyə uyğun gəlməyə bilər. Münasibətlər sisteminin bərabərliyi daxili bərabərlik üzərində qurulan
və nisbi xarakter daşıyan zahiri bərabərlikdir.
A4
A2
A3
A1
B1
B2
B3
B4
520
Qrup şəkilində olan eyni vasitələrin (məzmun, forma və
funksiya baxımdan) bir mərkəzi nöqtəyə (koordinata)
nisbətən eyni məkanlarda, paralel istiqamətlərdə yerləşməsi –
eyni vasitələrin (vasitə birliklərinin) məkan-cəhət- tarazlığı
–bütün parametrlər üzrə tarazlıq
Qrafik 2
Mərkəzi koordinat nöqtəsi
Vasitələr aralarındakı eyni məsafəni bildirir
Vasitə qrupları, birlikləri aralarındakı
eyni məsafəni bildirir
521
Müxtəlif forma və məzmunlu vasitələrin tarazlı vəziyyəti. Burada
bir sırada yerləşən vasitələr o bir sırada yerləşən vasitələrlə məkan
baxımından eyni sıradadırlar -sıra baxımından tarazlıq
Qrafik 3
522
Eyni forma və məzmunlu vasitələrin harmoniyalı
tarazlığı. Burada tam tarazlıq mövcuddur. Bir sırada,
bir istiqamətdə vasitələrin düzülüşü mövcuddur.
Qrafik 4
523
Müxtəlif formalı və məzmunlu vasitələrin tarazlı düzülüşü.
Burada eyni vasitələr yanaşı yox, arabir düzülmüşdür.
Aşağıdakı iki sıradakı vasitələrin tarazlığında, forma
baxımından qeyd etmək olar ki, iki vasitənin ölçüsü birinə
bərabərdir. Bir tam iki hissədən ibarətdir.
Qrafik 5