Microsoft Word Munasib?tl?rin balaslasd?r?lmas? I cild doc

 

536

 

Balanslaşdırma 

proseslərinin 

tərkibinin    müxtəlifliyini  əks  etdirən 

sxem  

Qrafik 18 

Başlan

ğ

ıc –

səbəb  

Son 

vəziyyət-

nəticə-son 

məqsəd  

Səbəb-ehtiyac-tələbat; zaman, şərait 

Məqsəd-maraq təminetmə, ehtiyac,  tələbat ödəmə 

Proses-vasitələrin cəlb olunması 

əşyaya təsirlər- mübarizə-fəaliyyət; 

vasitələr (alətlər) –danışıqlar, dialoqlar, yığıncaqlar,   qərarlar, 

qaydalar; 

prosesli  vəziyyətlər  (nəticə  vəziyyətləri)    --ziddiyyətlər,  

qeyri-ziddiyyətlər,  imtinalar,    razılıqlar,  itirilənlər,  əldə 

olunanlar; 

Son vəziyyət-nəticə-nailiyyət; maraq təminolunma  

 

 

Subyekt 

Əşya-Obyekt; 

Zərurət-ehtiyac-tələbat-maraq; 

İcra (hərəkət, fəaliyyət) alətləri; 

Prosesə başlamağa  imkan yaradan vasitə -şərait, zaman,  məkan;  

Başlanğıc zaman və  şəraitdə ----böyük ziddiyyət;  müəyyən zaman 

və  şəraitdə----  orta  dərəcəli  razılıq;  müəyyən  zaman  və  şəraitdə 

balanslı vəziyyət----nəticə; nəticə-müəyyən şərait və zamanda yeni 

tələbat  və  maraq---kiçik  ziddiyyət---müəyyən  şərait  və  zamanda 

razılıq, balanslı vəziyyət və s.  

 

Balanslı  vəziyyət  əsas  məqsəd  olduğundan  bu  məqsədə  çatmaq 

üçün  başlanğıcla  səbəb  arasında  çoxlu  sayda  müəyyən  fərqli 

kəmiyyətləri  özündə  birləşdirən  anlar,  mücərəd  vəziyyətlər  

meydana  gəlir. Bir balanslı vəziyyət pozula bilər, digər disbalanslı 

vəziyyətləri  yarada  bilər.      Bir  mücərrəd  vəziyyət  digər  mücərrəd 

vəziyyətlərin,  vasitələrin  meydana  gəlməsini  zəruri  edir.    Əsas 

balanslı  vəziyyət,  yəni  maraqların  bərabər  şəkildə  təmin 

edilməsinin  nisbi  son  vəziyyəti  özündə  çoxlu  sayda  ziddiyətləri, 

narazlıqlar    və  razılıqları  cəmləşdirə  bilər.  Bir  vəziyyət  digərinə 

sürətlə və ya şəraitdən asılı olaraq yavaş keçə bilər.  

Balanslaşdırma proseslərinin tərkibinin 

müxtəlifliyini əks etdirən sxem  

---

 

537

 

Dairə  trayektoriyası  üzrə  vasitələrin  tam  tarazlığı  –məsafə  və 

bucaqlara  nəzərən  bərabər  tarazlıqlar  –vasitələrin  hərəkətləri 

zamanı koordinasiya dəyişmələri  

Qrafik 19 

 

  

   A    

 

    B 

 

   B

1

 

   

    

A

1

    

 

a 

c 

l 

h 

g 

d 

f 

b 

Sxemdən görünür ki, mərkəzi koordinatla bağlı olan A vasitəsi  2A koordinasiya xətti üzrə dövri 

hərəkət  edərək,  müəyyən  zamandan  sonra  2  adlanan  koordinata  gəlib  çatacaq,  sonra  isə 

müəyyən  zamandan  sonra  2A  koordinat  xəttinin  C  nöqtəsində  əvvəlcə  dayanmış  olan  B1 

vasitəsinin yerinə gəlib çatacaqdır. Bu qayda ilə B1 A1-in məkanını, A1 B vasitəsinin məkanını 

tutacaqdır. B məkanı da A vasitəsinin yerinə gələcəkdir. Bu zaman vasitələr mərkəzi koordinatla 

eyni məsafədə bərkidildiyindən, ümumilikdə tama tətbiq edilən eyni ardıcıllıqlı qüvvə sayəsində 

vasitələr  ardıcıl olaraq  zamanla  bir-birinin  məkanlarını  əvəzləyəcəkdir.  Burada  hərəkət  zamanı 

eyni  məkan  dəyişmələri  olduğundan  tam  tarazlıq  yaranacaqdır.  Bir  vasitə  bir  müstəvidə  

(sxemdəki kimi E müstəvisində, E sahəsində)  hərəkət edərkən müəyyən zamandan sonra yerini 

dəyişərək digər vasitəni yerinə gələcəkdir. Onun əvvəlki duruş koordinatlarına gəlib çatacaqdır.  

Bu  proses  ardıcıl  dəyişən  sabitliklərlə,  yəni  hərəkətlərlə  müşahidə  ediləcəkdir.  Hərəkətləri 

ardıcıl zamanla yerini dəyişən sabit momentlər cəmi kimi xarakterizə etmək olar.  

M

  

1A 

2A 

2B  

1B 

2

 

    

A 

 

  A 

E müstəvisi  

 

     A 

---

 

538

 

 

Qrafik 20 

 

Sistemin 

tərkibində 

mövcud 

olan 

balanslı 

vəziyyətlərin  koordinasiyası   

Şərti  olaraq  qeyd  edək  ki,  ümumi  sistem    dörd  yarımsistemdən  (ümumi  struktur  dörd  yarımstrukturdan) 

ibarətdir.  Dairələrin  fərqi  ondan  ibarətdir  ki,  hər  bir  yarımsistem  fərqli  məkana,  şərait,  zaman,  məqsəd 

tərkibi,  hərəkət,  səbəb  və  nəticəyə  məxsusdur.  Hər  bir  yarımsistemin  öz  balanslı  vəziyyəti  var. 

Koordinasiyalar  arasında  da  fərqli  və  oxşar  əlamətlər    var.  (dairələrarası  ikibaşlı  oxlar  koordinasiyaları 

göstərir)  Koordinasiyaların  özləri  də  sistemin  tərkib  elementlərinin  vəziyyəti  ilə  əlaqəli  olur.  Hər  bir 

yarımsistemdaxili  koordinasiya  mövcuddur.  Sistemlərarası  koordinasiyalar  və  daxili  koordinasiyalar 

ümumsistem koordinasiyalarını formalaşdırır. Hər bir yarımsistemin daxilində oxşar koordinatlar var. Bir 

sistem daxilində olan balanslı mühit digər sistem daxilində olan balanslı mühiti şərtləndirə bilir. Bu daha 

çox münasibətlər sahəsində olur.      

A   bütöv sistem  

A

1

 y.sist.  

A

2

 y. sist. 

A

3

 y. sist. 

 

A

4

 y. sist. 

 

məkan, məqsəd  

tərkibi, 

zaman,  

hərəkət, 

şərait, 

səbəb və nəticə    

məkan, 

şərait, 

zaman  

məqsəd tərkibi,  

hərəkət, 

səbəb və nəticə 

  

məkan, 

şərait, 

zaman  

məqsəd tərkibi,  

hərəkət, 

səbəb və nəticə 

məkan, 

şərait, 

zaman  

məqsəd tərkibi,  

hərəkət, 

səbəb və nəticə 

  

 

---